Ֆարմակոգնոզիան որպես գիտություն, հիմնական հասկացությունները, խնդիրները: Համառոտ պատմական ակնարկ

1.

Ֆարմակոգնոզիան որպես
գիտություն, հիմնական
հասկացությունները, խնդիրները:
Համառոտ պատմական ակնարկ

2.

1997թ.
2005
թ.
14%
55%

3. Դեղաբույսերի արդիականությունը

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Հանդիսանոում են կենսաակտիվ մաքուր նյութերի արդյունաբերական
ստացման աղբյուր
Լաբորատոր պայմաններում անհնար է ստեղծել այնպիսի բազմաբնույթ
նյութեր, ինչպիսին ստեղծում է բնությունը
Բուսական ծագման նյութերը լավ են յուրացվում և կողմնակի
երևույթներ քիչ են առաջացնում:
Հումքային աղբյուր են հանդիսանում գալենային պատրաստուկների
ստացման համար
Կիրառվում են բուժիչ թեյերի պատրաստման նպատակով
Հեռանկարային են սննդի արդյունաբերության մեջ՝ սինթետիկ ծագման
որոշ արգասիքներին փոխարինելու , թերապեվտիկ տեսանկյունից նոր
արժեքավոր նյութեր հայտնաբերելու նպատակով:
Տնտեսագիտական տեսանկյունից մատչելի են, սոցիալական
տեսանկյունից՝ հասարակության տարեց խումբը գերադասում է
բուժվել միայն բուսական պատրաստուկներով:

4.

Բուսական պատրաստուկների կողմնակի
ազդեցությունների համեմատական վերլուծությունը
ԲՈՒՍԱԿԱՆ
ՆՈՈՏՐՈՊՆԵՐ
ՍԻՆԹԵՏԻԿ
ՆՈՈՏՐՈՊՆԵՐ
ԲՈՒՍԱԿԱՆ
ՀԱԿԱԴԵՊՐԵՍԱՆՏՆԵՐ
ՍԻՆԹԵՏԻԿ ԾԱԳՄԱՆ

5.

Ֆրանսիա
Գերմանիա
Իտալիա
2 մլրդ $
1 մլրդ $
500 մլն $

6.

Անվտանգ են
Չեն առաջացնում լուրջ
կողմնակի երևույթներ

7.

8. Բոլոր բույսերում պարունակվում է թույն, ոչինչ չկա առանց թույնի, այլ դեղաչափից է կախված՝ թույնը թույն կդառնա թե ոչ… Պարացելս

9.

10. cocainum

11.

coffeinum

12.

HO
N CH3
O
R=H
morphinum
OR
R=CH3
codeinum
MeO
MeO
N
OMe
OMe
papaverinum

13.

Salix L.
Ուռենի
acidum salicylicum

14.

Դիսբակտերիոզ
Ալլերգիկ ռեակցիաներ
Իմունային անբավարարություն…

15.

16.

17.

18. գինսենոզիդ Rg1 գինսենոզիդ Rb1

19.

Ֆիտոնիրինգ
հումքի մթերման
գործընթացի
ռացիոնալ
կազմակերպում և
Նախնական
ստանդարտավում
հավաստագրված
ստանդարտավորված
տեխնոլոգիայի
կիրառում
100% տանելիություն
95% արդյունավետություն
գիտականորեն
ապացուցված
սկզբունքների
կիրառում
նախակլինիկական
փորձարկում
կլինիկական
փորձարկում
մեծաքանակ
պացիենտների վրա

20.

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Մթերվող բույսի տեսակի որոշում
Հավաքման վայրի ընտրություն
Հավաքման ժամանակահատվածի
ընտրություն
ՀԱՎԱՔ
Հումքի առաջնային մշակում
Հումքի չորացում
Հումքի փաթեթավորում
Հումքի պահպանում

21. Հումքի մթերում բարենպաստ եղանակի պայմաններում

22. Հավաքի ժամանակահատվածի ընտրություն

23. Հումքի հավաք

24. Բողբոջներ Gemmae

25. Կեղեվ Cortex

26. Տերեվ, խոտ Folia et herba

27. Ծաղիկներ, ծաղկաբույլեր Flos

Կալենդուլա

28.

29. Պտուղներ, սերմեր Fructus et semina

30. Ստորգետնյա օրգաններ

31. ÐáõÙùÇ ³é³çݳÛÇÝ Ùß³ÏáõÙ

32. Հումքի չորացում

Բույսերի յուրաքանչյուր խմբի համար
ստեղծվում է որոշակի
ջերմաստիճանային ռեժիմ
եթերային յուղեր պարունակող հումք ՝ 30-35օ
գլիկոզիդներ պարունակող հումք ՝
50-60օ
ալկալոիդներ պարունակող հումք ՝
40-60օ
կամեդներ, խեժեր
՝
30-70օ

33. Հումքի փաթեթավորում, մակնիշավորում

Յուրաքանչյուր փաթեթին սոսնձվում է
պիտակ, որի վրա նշվում է՝
Հումքի անվանումը
Նետտո եվ բրուտտո զանգվածները
Պաշարման ամսաթիվը
Պիտանելիության ժամկետը
Տվյալ հումքի համար գործող ՆՓ
Մթերող կազմակերպության անվանումը, հասցեն

34. Հումքի պահպանում

Հումքը պահում են չոր, լավ
օդափոխվող տարածքներում՝
1. Թունավոր, ուժեղ ազդող նյութեր
պարունակող հումք
2. Եթերային յուղեր պարունակող հումք
3. Պտուղներ, հատապտուղներ
4. Մնացած հումքը

35.

Բուսական
պատրաստուկ
հեպատոտոքսիկություն
անվտանգություն
արդյունավետություն
էմբրիոտոքսիկություն
կանցեռոգենություն
ՍԹԽ
լավորակություն

36.

37.

38. Ֆարմակոգնոզիայի հիմնական հասկացությունները

¸»Õ³µáõÛë
Դեղաբուսական հումք
¸´Ð-Ç ³é³çݳÛÇÝ Ùß³ÏÙ³Ý ³ñ·³ëÇùÝ»ñ / ճ³ñå³ÛÇÝ
ÛáõÕ»ñ, ˻Żñ, ϳٻ¹Ý»ñ, ϳٻ¹³Ë»Å»ñ, µ³É³ë³ÝÝ»ñ /
λݹ³Ý³Ï³Ý ͳ·Ù³Ý հումք, նրանց առաջնային
մշակման արգասիքներ :
λÝë³µ³Ýáñ»Ý ³ÏïÇí ÝÛáõûñ
²½¹áÕ Ï³Ù ý³ñÙ³ÏáÉá·Ç³å»ë ³ÏïÇí ÝÛáõûñ

39.

40.

41.

42.

CH2OH

43. ü³ñÙ³Ïá·Ýá½Ç³ÛÇ ÑÇÙÝ³Ï³Ý ËݹÇñÝ»ñÁ

¸»Õ³µáõÛë»ñÇ` áñå»ë ý³ñÙ³ÏáÉá·Ç³å»ë
³ÕµÛáõñÝ»ñÇ, áõëáõÙݳëÇñáõÙÁ
³ÏïÇí
¸»Õ³µáõÛë»ñÇ ÑáõÙù³å³ß³ñ³µ³Ý³Ï³Ý ѻﳽáïáõÙÁ
¸»Õ³µáõë³Ï³Ý ÑáõÙùÇ ëï³Ý¹³ñï³íáñáõÙÁ
ÝÛáõûñÇ
Բáõë³Ï³Ý ͳ·Ù³Ý Ýáñ ¹»ÕերÇ Ñ³ÛÃѳÛÃáõÙÁ`³é³í»É ³ñ¹Ûáõݳí»ï
¹»Õ³å³ïñ³ëïáõÏÝ»ñ ëï»ÕÍելու Ýå³ï³Ïáí
¸»Õ³µáõÛë»ñÇ ÑáõÙù³ÛÇÝ µ³½³ÛÇ Áݹ³ñÓ³ÏáõÙÁ
¸»Õ³µáõÛë»ñÇ å³Ñå³ÝÙ³Ý ·»ñËݹñÇ ÉáõÍáõÙÁ՝ г۳ëï³ÝÇ
ýÉáñ³ÛÇ µáõë³Ï³Ý é»ëáõñëÝ»ñÇ é³óÇáÝ³É û·ï³·áñÍáõÙÁ:

44. ü³ñÙ³Ïá·Ýá½Ç³ÛÇ áõëáõÙݳëÇñÙ³Ý ûµÛ»ÏïÝ»ñÁ

ՕýÇóÇÝ³É ¹»Õ³µáõë³Ï³Ý ÑáõÙù»ñ
Նáñ ¹»Õ³µáõÛë»ñ, áñáÝù ¸»Õ³µ³Ý³Ï³Ý ÏáÙÇï»Ç ÏáÕÙÇó
áõÝ»Ý ÏÇñ³éÙ³Ý ÃáõÛÉïíáõÃÛáõÝ
λݹ³Ý³Ï³Ý ͳ·Ù³Ý հումք, նրանց առաջնային
մշակման արգասիքներ

45. ü³ñÙ³Ïոգնոզ³ÛÇ Ï³åÁ ÙÛáõë ѳñ³ÏÇó ·ÇïáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ»ï

o
o
o
o
o
o
µáõë³µ³ÝáõÃÛáõÝ
·³É»Ý³ÛÇÝ å³ïñ³ëïáõÏÝ»ñÇ ï»ËÝáÉá·Ç³
¹»Õ³µ³ÝáõÃÛáõÝ
¹»Õ³·Çï³Ï³Ý ùÇÙdz
Ãáõݳµ³Ý³Ï³Ý ùÇÙdz
Ï»Ýë³ùÇÙdz

46. ü³ñÙ³Ïá·Ýá½Ç³ÛÇ ½³ñ·³óÙ³Ý å³ïÙ³Ï³Ý ³ÏݳñÏ

º·Çåïáë /³Ï³ódz, ѳÉí», ùݳµ»ñ ϳϳã, ³ÝÇëáÝ íáõß, çÕ³Ëáï, ·»ñã³Ï, Íáí³ëáË
ÐÇÝ Ñáõݳëï³Ý

47.

ÐÇÝ ÑéáÙ»³Ï³Ý µÅßÏáõÃÛáõÝ
âÇÝ³Ï³Ý µÅßÏáõÃÛáõÝ /Å»Ýß»Ý, ¹³ñãÇÝ, ¿ý»¹ñ³, ûÛ/
ÐÝ¹Ï³Ï³Ý ³í³Ý¹³Ï³Ý µÅßÏáõÃÛáõÝ /ռաուվոլֆիա, փսխընկույզ, ϳñ¹³ÙáÝ, ë»í
µáõñ³í»ï åÕå»Õ, ٻ˳Ï, ÇÙµÇñ, քրքում, մշկընկույզ/
²ñ³µ³Ï³Ý µÅßÏáõÃÛáõÝ
ÐÇÝ Ñ³ÛÏ³Ï³Ý µÅßÏáõÃÛáõÝ
XV ¹³ñ ²Ù»ñÇϳÛÇ Ñ³Ûïݳµ»ñáõÙ /óÇÝËáݳÛÇ Í³é, ÏáϳÛÇ Ãáõփ, ßáÏáɳ¹»ÝÇ,
Í˳Ëáï, åÕå»Õ, áïÝï»ñեվ, փë˳ñÙ³ï, ϳñïáýÇÉ, åáÙǹáñ, »·Çåï³óáñ»Ý/
²ýñÇÏÛ³Ý »ñÏñÝ»ñÇó /ëÃñáý³ÝÃ, ÏáɳÛÇ ë»ñÙ»ñ/

48.

Բույսերի
քիմիական
կազմը

49. Բույսերի քիմիական կազմը

Ջուր 70-80 %
Չոր նյութ
H2O
Օրգանական
Հանքային

50.

Օրգանական
Առաջնային սինթեզի
նյութեր
սպիտակուցներ
ածխաջրեր
ճարպեր
ֆերմենտներ
վիտամիններ
հորմոններ
Երկրորդային սինթեզի
նյութեր
տերպենոիդներ
կարոտինոիդներ
օրգանական թթուներ
ալկալոիդներ
գլիկոզիդներ
ֆենոլայիններ

51. Դեղաբուսական հումքերի դասակարգումը ըստ կենսաբանորեն ակտիվ նյութերի

Ածխաջրեր
կամեդներ/
/օսլա, ինուլին, լորձեր,

52.

Ճարպեր, ճարպանման նյութեր
Վիտամիններ
Տերպենոիդներ /ացիկլիկ, մոնոցիկլիկ, բիցիկլիկ, արոմատիկ,
մոնո- և սեսկվիտերպեններ, դիտերպեններ (խեժեր,
բալասաններ)/

53.

/սրտային գլիկոզիդներ,
սապոնիններ, դառը գլիկոզիդներ, թիոցիանո գլիկոզիդներ/
Գլիկոզիդներ

54.

Ֆենոլային միացություններ /պարզ ֆենոլներ,
ֆենոլաթթուներ, ֆենոլասպիրտներ,
ֆենիլքացախաթթուներ, օքսիդարչնաթթուներ,
կումարիններ, ֆուրոկումարիններ, քրոմոններ, լիգնաններ,
անտրացենի ածանցյալլներ, դաբաղային նյութեր/

55.

Տարբեր քիմիական կազմ ունեցող և
չբացահայտված կառուցվածքով
դեղաբույսեր և դեղաբուսական
հումքեր
Տեխնիկական նպատակներով
կիրառվող դեղաբույսեր և
դեղաբուսական հումքեր
Կենդանական ծագման դեղահումքեր

56.

Քիմիական նյութերի դասակարգում
ֆարմակոլոգիապես
ուղեկցող
բալաստային
ակտիվ

57. Հանքային տարրեր

C
O
H
N
S
P
միկրոտարրեր
ուլտրամիկրոտարրեր Fe, Cu, Zn, Co, Ba, J,
B, Mn, Mo, Ni, Ag,
Ra,
Se, Cr
U
մակրոտարրեր
K, Si, Cl, P
Na,
Ca,
Mg,

58. Մինկրոտարրերի նշանակությունը

P
Ֆոսֆորական թթվի ձևով մտնում է ԱԵՖ-ի կազմի
մեջ
Fe, Cu, Mo
մտնում են ֆերմենտների (ցիտոքրոմ) կազմի մեջ
Ca
Բջջաթաղանթների կառուցվածքային տարր

59.

I
վահանաձև գեզձի հորմոնի կազմի մեջ
Cr, Cu
անբավարարությունը բերում է սրտի իշեմիկ
հիվանդության , ուղեղի ինֆարկտի
Zn
անհրաժեշտ է օրգանիզմի նորմալ սեռական զարգացման
համար

60.

Mn (Zn, I, Co, Cu)
նպաստում է օրգանիզմում վիտամին C-ի,
հակամարմինների, կուտակմանը,
դրսևորում է հակաբորբոքային,
հակավարակային ազդեցություն
Mg
հակաուռուցքային ազդեցություն

61. Բուսական հորմոններ

Գլիկոկինիններ
կարգավորում են ածխաջրատային
փոխանակությունը
Թիրեոկինիններ
նպաստում են վահանաձև գեղձի
հորմոնների առաջացմանը
Թիրեոստազիններ
Ընկճում են վահանաձև գեղձի
գործունեությունը

62. Շրջակա միջավայրի գործոններ

աշխարհագրական դիրքը
ծովի
մակարդակից բարձրությունը
ջրային ավազանների առկայությունը
կլիմայական գոտիների փոփոխությունը
ուլտրամանուշակագույն ճառագայթումը