Гендік маркерлерді өсімдіктер селекциясында қолдану

1. Гендік маркерлерді өсімдіктер селекциясында қолдану

Г ЕНДІК МАРКЕРЛЕРДІ
ӨСІМДІКТЕР СЕЛЕКЦИЯСЫНДА
ҚОЛДАНУ
Тексерген: Анапияев Б
Орындаған: Раимбаева Ш

2. кіріспе

КІРІСПЕ
Өсімдік селекциясы – ауылшаруашылық
өсімдіктерінің жаңа сорттарын, гибридтерін
шығаратын және бұларды шығару әдістерін
зерттейтін ғылым. Өсімдік селекциясында
өсімдіктердің жаңа сорттарын немесе
гибриттерін шығару үшін көптеген әдістер
қолданылады. Сондай әдістің бірі гендік
маркерлер.

3. Гендік маркерлер

Г ЕНДІК
МАРКЕРЛЕР
Соңғы кездері селекцияның негізгі құралдарының бірі
болып табылатын генетикалық маркерлер организмнің
тұқым қуалаушылық конституциясын бағалауда аса
маңызды роль атқарады. Генетикалық маркерлер деп
геномдағы локализациясы белгілі генді айтады. Ол генді
анықтай отырып басқа гендерді де анықтауға болады .

4.

Алайда зерттеушілер ген-маркердің өзімен емес,
оның айқын байқалатын сандық белгі ретінде
көрінетін фенотиптік көрінісімен жұмыс жасайды.
Осы гендік маркерлерді қолдана отырып
селекционер популяция ішінен белгілі аллельге ие
өсімдікті, нақты өзіне қажетті генді үлкен дәлдікпен
таңдап алады. Мысалы, күріште пирикулязға
төзімді гендi анықтай отырып ауруларға төзімді,
генетикалық тұрғыдан сау және жоғары өнiмдiлікке
ие күріш сортын жасау мүмкіндіктері бар

5. Гендік маркерлердің өсімдіктер селекциясында қолдануы

Г ЕНДІК МАРКЕРЛЕРДІҢ ӨСІМДІКТЕР
СЕЛЕКЦИЯСЫНДА ҚОЛДАНУЫ
Гендік маркерлер әдісі селекцияда, ауылшаруашылық
мәдениетінде маңызды рөл атқарады. Гендік маркерлерді
өсімдіктер селекциясында қолдану ол селекцияның
бастапқы этапында өсімдіктердің жаңа сорттарын аз
уақыт ішінде енгізіп, көп мөлшерде алуға мүмкіндік
береді.
Гендік
маркерлердің
көмегеңмен
ауылшаруашылық культурасында өсімдіктердің жаңа
сорттарын шығару бірнеше жылға қысқарады.

6.

7.

8. Гендік маркерлерінің қасиеттері

Г ЕНДІК МАРКЕРЛЕРІНІҢ
ҚАСИЕТТЕРІ
1.
Тұқымқуалаушылықтың тұрақтылығы;
2.
Алелльдердің көп түрлілігі;
3.
Селекцияда өсімдікке өзіміз қалаған
қасиеттерді енгізе аламыз. Мысалы:
құрғақшылыққа төзімділік, суыққа төзімділік;
4.
Селекция процесін тездетеді;
5.
Селекциялық материалға қажет ауданды
азайтады;

9. Гендік маркерлердің түрлері

Г ЕНДІК МАРКЕРЛЕРДІҢ ТҮРЛЕРІ
Молекулярлық маркерлер (ДНҚ маркер)
Белоктық маркер
Ақуызды маркер

10.

Молекулярлық маркерлер – бұл гентикалық
маркердің бір түрі болып табылады. Молекулярлық
маркер әдісімен өсімдіктің жаңа сортын өзімізге
қажет қаситетімен шығаруымызға болады. Өсімдік
ұлпасының кіші бөлшегіне маркерді индикатор
ретінде қолданып, сараптама жүргізе отырып,
селекционер ол жаңа өсімдікте қажетті геннің бар
екенін білуіне болады. Егер ондай ген болммаған
жағдайда, селекционер басқа өсімдікке сараптама
жүргізуіне болады. Осы әдіспен уақытты үнемдеуге
мүмкіншілк береді.

11.

Молекулярлық маркерлердің рөлі генетикада
өте маңызды. Олардың көмегімен аамның
геномының молекулалық картасы, өсімдіктер
мен жануарлардың жаңа сорттары мен
түрлері алынған.

12.

13. Гендік маркер әдісін қолданып зерттеулер жүргізген ғалымдар:

Г ЕНДІК МАРКЕР ӘДІСІН ҚОЛДАНЫП
ЗЕРТТЕУЛЕР ЖҮРГІЗГЕН ҒАЛЫМДАР :
Дэвид Боштейн
Стивен Тенскли

14.

Жак Бекман
Дитхард Таутц

15. Әдебиеттер:

Ә ДЕБИЕТТЕР :
1. Алтухов Ю.П., Корочкин Л.И., Рычков Ю.Г.
Наследственное биохимическое разнообразие в
процессах эволюции и индивидуального развития
//Генетика. - 1996. - Т. 32, № 11. - С. 1450-1473.
2. Ней М. Молекулярные эволюционная генетика.
Н.Ю.: ColumbiaUniv. Press, 1987. - 512 р.
3. Сулимова G.E., Куценко А.С., Rakhmanaliev E.R.
/ / Cytogenet Геном Res. - 2002. - Vо1. 98, № 2-3.
4. Л.К. Кенжебекова, А.Б. Тастанбекова
ПОПУЛЯЦИЯЛЫҚ ПОЛИМОРФИЗМ ДЕҢГЕЙІН
КӨРСЕТЕТІН ГЕНДІК ЕРЕКШЕЛІКТЕРДІ
ЗЕРТТЕУДІҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ мақаласы