Nazwy określenie nazwy

1. NAZWY

2. NAZWY OKREŚLENIE NAZWY

NAZWA jest to wyrażenie,
które w zdaniu podmiotowo – orzecznikowym nadaje się na podmiot
lub orzecznik
•Jan jest studentem
•Student jest człowiekiem
•Szaweł jest Pawłem

3. Zdania powyższe mają taką samą budowę – różnią się tylko podmiotami i orzecznikami, ale pod względem treści różnią się istotnie. Wykaże to analiza logiczna.

Należy dokonać analizy znaczeniowej „struktury głębokiej”
zdań
1) Jan jest studentem znaczy, że osobnik Jan należy do społeczności studentów (słowo jest
wyraża przynależność pewnego elementu „a” do pewnego zbioru „S”); symbolicznie:
a S
2) Student jest człowiekiem wskazuje, że każdy student jest człowiekiem
(zbiór studentów „S” jest podzbiorem zbioru ludzi „P”); symbolicznie:
S P
3) Szaweł jest Pawłem stwierdza, że Szaweł i Paweł to ta sama osoba
(Szaweł jest identyczny z Pawłem); symbolicznie:
X=Y

4. NAZWY

Znaczenie słowa jest wyrażające przynależność elementu do zbioru
a S
nazwiemy zasadniczym sposobem rozumienia słowa jest.
Korzystając z tego ustalenia możemy dokonać podstawowego podziału
nazw na:
• Nazwy indywiduowe – to wyrażenie, które przy zasadniczym
sposobie rozumienia terminu jest nadaje się wyłącznie na PODMIOT
• Nazwy generalne – to wyrażenie, które przy zasadniczym
sposobie rozumienia terminu jest nadaje się wyłącznie na ORZECZNIK

5. NAZWY (nazwami mogą być rzeczowniki, przymiotniki, pewne zaimki, niektóre imiesłowy, funkcję nazwy mogą wypełniać pewne wyrażenia złożone)

• INDYWIDUOWE
- tylko nazywają indywidualne
przedmioty, ale ich nie oznaczają
poprzez swoje znaczenie
- służą do nazywania tych a nie
innych przedmiotów ze względu
na konwencję (umowę)
Np. Fryderyk, Gdańsk, Burek,
Słońce, Krzywy Domek
• GENERALNE
- przysługują przedmiotom ze
względu na jakieś cechy, którymi
te przedmioty są obdarzone
- wypełniają funkcję semantyczną
oznaczania różnego rodzaju
przedmiotów (w sensie
filozoficznym)
Np. człowiek, miasto, pies,
gwiazda, dom, w którym mieszkał
Klaus Kinsky

6. NAZWY

• Nazwa oznacza pewien przedmiot wt. i tylko wt. gdy można ją zgodnie
z prawdą orzec o tym przedmiocie
• DESYGNAT nazwy – to przedmiot oznaczany przez daną nazwę
• ZAKRES nazwy – to zbiór wszystkich desygnatów danej nazwy
• TREŚĆ nazwy – to zbiór cech przysługujących wszystkim desygnatom
danej nazwy

7. NAZWY

oznacza
NAZWA
DESYGNAT (przedmiot w sensie filozoficznym)
denotuje
NAZWA
ZAKRES NAZWY
zbiór desygnatów
konotuje
NAZWA
TREŚĆ NAZWY
(zbiór cech)

8. SUPOZYCJE NAZWY (sposoby użycia nazw)

• Supozycja prosta – gdy nazwa zastępuje jakiś przedmiot przez nią
oznaczany
Pies Ali jest duży
• Supozycja formalna – gdy nazwa zastępuje pojęcie (powszechnik)
Pies jest kręgowcem
• Supozycja materialna – gdy nazwa zastępuje s a m ą s i e b i e
Pies składa się z czterech liter
Dziś POWINNIŚMY NAPISAĆ: Wyrażenie „Pies” składa się z czterech liter

9. NAZWA CUDZYSŁOWOWA

Wyrażenie wzięte w cudzysłów jest metajęzykową nazwą tego
wyrażenia
PIES - jest nazwą dla:
„PIES” - jest nazwą dla:
PIES

10. NAZWA CYDZYSŁOWOWA

PIES - jest nazwą dla:
(dla wyrażenia - PIES nazwą jest „PIES”)

11. RODZAJE NAZW Ze względu na budowę nazwy dzielimy na:

• PROSTE – jest wyrażeniem
prostym
Na przykład:
• Dom
• Student
• Pegaz
• Miłość
• Uczucie
• Byt
• ZŁOŻONE – jest wyrażeniem
złożonym
Na przykład:
• Dom nad rzeką
• Student UG
• Gorąca miłość
• Uczucie, które pozostało bez
odwzajemnienia
• Pierwszy biały odkrywca Mount
Everestu

12. RODZAJE NAZW Ze względu na charakter ontyczny desygnatów

• KONKRETNE – nazwy rzeczy,
osób, zwierząt i tego co sobie
wyobrażamy jako rzeczy, …
Na przykład:
• Dom
• Koń
• Polityk
• Cztery książki
• Centaur
• ABSTRAKCYJNE – nazwy zdarzeń,
własności, stanów ducha, relacji …
Na przykład:
• Bitwa
• Czerwień
• Polityka
• Gniew
• Zło

13. RODZAJE NAZW Ze względu na ilość desygnatów

JEDNOSTKOWE -
OGÓLNE -
PUSTE -
- posiada tylko jeden
- posiada wiele
- nie posiada
desygnat
-Gerlach
-Najwyższy szczyt Tatr
desygnatów
-Pies
żadnych desygnatów
-Żonaty kawaler
-Małżeństwo
-Dziesięciomilionowe miasto
-Papież
-Zamek
nad Wisłą
-Senat RP
-Student
-Odkrywca krążenia krwi -Poseł na sejm RP
-Cyklop
-Obecny król Polski

14. RODZAJE NAZW Ze względu na strukturę desygnatów

• ZBIOROWE – desygnatem jest
pewien zbiór w sensie
kolektywnym
Na przykład:
• Senat RP
• Bukiet kwiatów
• Wojsko
• Biblioteka
• Tłum
• NIEZBIOROWE – odnosi się do
poszczególnych elementów
(zbioru w sensie
dystrybutywnym)
Na przykład:
• Senator
• Kwiat
• Żołnierz
• Książka

15. RODZAJE NAZW Ze względu na stopień precyzji zakresu nazwy

• OSTRE – mają ściśle określony
zakres nazwy
Na przykład:
• Student
• Wykładowca uniwersytetu
• Trójkąt
• Mężatka
• Tautologia KRZ
• Minister rządu RP
• NIEOSTRE – niektóre przedmioty
na pewno są jej desygnatami,
niektóre na pewno nie są jej
desygnatami a co do pewnych
mamy wątpliwości:
• Zdolny student
• Dobry wykładowca
• Duży zwierz
• Strumień
• Las

16. RODZAJE NAZW Ze względu na stopień precyzji treści nazwy

• WYRAŹNE – posiada ściśle
określoną treść językową
Na przykład: tautologia
• NIEWYRAŹNE – mimo
znajomości danego języka nie
potrafimy podać zespołu cech
konstytutywnych dla jej
desygnatu (ów): prawda

17. STOSUNKI MIĘDZY ZAKRESAMI NAZW

- Niech S oraz P będą zmiennymi nazwowymi, pod które będziemy
mogli podstawiać nazwy: generalne, niepuste i (najlepiej) konkretne i
ogólne.
- Wtedy między zakresami tych dwóch nazw (S, P) mogą zachodzić
relacje (stosunki):
• RÓWNOWAŻNOŚCI
• NADRZĘDNOŚCI/PODRZĘDNOŚCI
• KRZYŻOWANIA SIĘ
• PRZECIWIEŃSTWA
• SPRZECZNOŚCI

18. STOSUNEK RÓWNOWAŻNOŚCI

Nazwy S i P pozostają w stosunku równoważności gdy każdy desygnat
nazwy S jest jednocześnie desygnatem nazwy P i odwrotnie.
{______S______}
|------------------------------------------|
{______P______}
Dentysta (S) – Stomatolog (P)
Śmigłowiec (S) – Helikopter (P)

19. STOSUNEK NADRZĘDNOŚCI/PODRZĘDNOŚCI

{_____________S____________}
|-----------------------------------------------------------------|
{_________P________}
Nazwa S jest nadrzędna w stosunku do nazwy P, gdy każdy desygnat
nazwy P jest jednocześnie desygnatem nazwy S, ale istnieją desygnaty
S, które nie są desygnatami P. Wtedy także nazwa P jest podrzędna w
stosunku do nazwy S.
Lekarz (S) – kardiolog (P)
Ssak (S) – Pies (P)
Dyrektor (S) – Dyrektor naczelny (P)

20. STOSUNEK KRZYŻOWANIA SIĘ

{________S_________}
--------------------------------------------------------------------{________P_________}
Nazwy S i P krzyżują się, gdy niektóre desygnaty nazwy S są jednocześnie
desygnatami nazwy P ale istnieją zarówno desygnaty S, które nie są
desygnatami P, jak też takie desygnaty P, które nie są desygnatami nazwy S.
student (S) – sportowiec (P)
aktor (S) – piosenkarz (P)

21. STOSUNEK PRZECIWIEŃSTWA

{_____S_____}
|-----------------------------------------------------------------------|
{______P______}
Nazwy są przeciwne, gdy ich zakresy się wykluczają (nie mają
wspólnych desygnatów) ale się NIE dopełniają (nie wyczerpują całego
uniwersum)
ryba (S) – kot (P)
piernik (S) – wiatrak (P)
człowiek (S) – młot (P)

22. STOSUNEK SPRZECZNOŚCI

{_______S_______}
|---------------------------------------------------------------|
{___________P__________}
Nazwy S i P pozostają w stosunku sprzeczności, gdy ich zakresy zarówno
się wykluczają (nie mają wspólnych desygnatów) jak i dopełniają (ich
suma teoriomnogościowa wyczerpuje cały rozpatrywany zakres).
Uniwersum – bakterie: tlenowce (S) – beztlenowce (P)
Uniwersum – ludzkość: palący (S) – niepalący (P)
Uniwersum – organizmy żywe: cudzożywne (S) – samożywne (P)