Rozliczenia w handlu zagranicznym

1. Slajd 1

Rozliczenia w handlu
zagranicznym
Marta Banasiak-Stępniowska
Kraków 2016
Krakowska Akademia im.Andrzeja
Frycza Modrzewskiego

2. Polecenie wypłaty

Polecenie wypłaty (przekaz) to bezwarunkowe
polecenie dokonania wypłaty lub przelewu na rachunek
wskazanej osoby (fizycznej, prawnej lub jednostki
organizacyjnej) określonej kwoty pieniężnej, wysyłane
do banku zagranicznego lub innego banku w Polsce, z
którym rozliczenia są dokonywane za pośrednictwem
banku-korespondenta (rachunków NOSTRO/LORO).
Kraków 2016
Krakowska Akademia im.Andrzeja
Frycza Modrzewskiego

3. Polecenie wypłaty

Polecenie wypłaty w handlu zagranicznym to rozliczenie
bezgotówkowe, dewizowe, natychmiastowe i z zasady
nieuwarunkowane.
Polecenie wypłaty znajduje zastosowanie najczęściej wtedy,
gdy kontrahenci mają stałe i długie kontakty handlowe, gdy
kwoty nie są zbyt duże oraz terminy płatności przy
transakcji nie są długie lub w ogóle brak kredytu
kupieckiego.
Kraków 2016
Krakowska Akademia im.Andrzeja
Frycza Modrzewskiego

4. Polecenie wypłaty

Stronami w poleceniu wypłaty są:
• Zleceniodawca tj. osoba fizyczna lub prawna, która zlecając
bankowi wypłacenie wskazanej osobie określonej kwoty
pieniężnej, określa wszystkie szczegóły polecenia.
• Bank – przyjmuje dyspozycję dokonania polecenia wypłaty
i działa w tym zakresie z polecenia i na rachunek
zleceniodawcy, odpowiadając wobec niego jedynie za
wykonanie polecenia ściśle wg. instrukcji zawartych
w zleceniu oraz za dokonanie wyboru banku-korespondenta
ze starannością „dobrego kupca”
Kraków 2016
Krakowska Akademia im.Andrzeja
Frycza Modrzewskiego

5. Polecenie wypłaty

• Bank pośredniczący (korespondent zagraniczny), któremu
bank krajowy zleca wykonanie wypłaty. Działa on ściśle wg
instrukcji otrzymanych z banku zleceniodawcy, a jeżeli nie
może wykonać polecenia zobowiązany jest natychmiast
powiadomić bank zleceniodawcy.
• Odbiorca (beneficjent) polecenia wypłaty to osoba fizyczna
lub prawna, której ma być wypłacona kwota przekazu.
Osoba ta może jedynie przyjąć wpłatę w całości lub w
części, albo odmówić przyjęcia. Wszelkie zastrzeżenia
związane z przekazem może kierować jedynie do
zleceniodawcy, a nie do banków.
Kraków 2016
Krakowska Akademia im.Andrzeja
Frycza Modrzewskiego

6. Polecenie wypłaty

Zlecenie
Wiadomość
SWIFT
Zleceniodawca
Beneficjent
Wypłata
Kraków 2016
Krakowska Akademia im.Andrzeja
Frycza Modrzewskiego

7. Polecenie wypłaty

Sposoby wykonania polecenia wypłaty przez bank
zagraniczny:
• Wypłata gotówkowa – bank wypłaca wskazanemu
beneficjentowi należną kwotę w gotówce. W praktyce ta
forma dotyczy jedynie osób fizycznych.
• Doręczenie czeku – bank doręcza beneficjentowi czek na
należną kwotę. Z tą formą spotykamy się wówczas gdy
bankowi nie wskazano konta bankowego beneficjenta.
• Dokonanie przelewu – bank przelewa należność na
wskazane konto odbiorcy (beneficjenta) w tym lub innym
banku.
Kraków 2016
Krakowska Akademia im.Andrzeja
Frycza Modrzewskiego

8. Polecenie wypłaty

Szczególne rodzaje poleceń wypłaty:
• Przelew transgraniczny - oznacza operację przeprowadzaną
z inicjatywy nadawcy za pośrednictwem banku w jednym
państwie członkowskim, w celu udostępnienia określonej
kwoty pieniężnej beneficjentowi w banku na terytorium
innego państwa członkowskiego; nadawcą i beneficjentem
może być także ta sama osoba. Banki powinny udostępnić
klientom w przystępnej formie na piśmie, a w miarę potrzeb
w postaci elektronicznej, informacje o warunkach realizacji
przelewów transgranicznych takich jak: termin uznania
rachunku beneficjenta, sposób obliczania opłat itp.
Kraków 2016
Krakowska Akademia im.Andrzeja
Frycza Modrzewskiego

9. Polecenie wypłaty

• Polecenie wypłaty w systemie SEPA (Single Euro Payments
Area czyli Jednolity Europejski Obszar Płatniczy) – oznacza
przelew wewnątrz UE (oraz Szwajcaria, Islandia,
Lichtenstein i Norwegia) charakteryzujący się m.in.
następującymi cechami: płatność wyrażona w euro,
zleceniodawca zobowiązany jest do podania poprawnego
IBAN i BIC, wszelkie opłaty liczone są oddzielnie,
maksymalny całkowity czas wykonania polecenia wypłaty
to 3 dni robocze. Rozliczenie między bankami następuje
poprzez PEACH (dom clearingowy SEPA).
SEPA zaczął działać od 28.01.2008 roku.
Kraków 2016
Krakowska Akademia im.Andrzeja
Frycza Modrzewskiego

10. Polecenie wypłaty

Podstawy prawne polecenia wypłaty:
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r. Prawo Bankowe (tekst
jednolity z dnia 13 maja 2002r. Dz. U. Nr 72, poz. 665, z
późniejszymi zmianami) – art. 63c oraz art.63g;
Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 21 sierpnia 2003
r. w sprawie przelewów trans-granicznych
(Dz.U.03.163.1576);
Ustawa z dnia 5 września 2002r Prawo dewizowe
(Dz.U.02.141.1178 z późniejszymi zmianami);
Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 3 września 2002 r.
w sprawie ogólnych zezwoleń dewizowych. (Dz.U.
02.154.1273, zmiany Dz. U. 04.73.658 );
Kraków 2008
Krakowska Akademia im.Andrzeja
Frycza Modrzewskiego

11. Czek

Czek jest to papier wartościowy wystawiony w ściśle przez
prawo czekowe określonej formie, w którym wystawca
czeku poleca bankowi zapłatę określonej sumy pieniężnej
okazicielowi lub oznaczonej osobie za okazaniem czeku.
Dokument ten charakteryzuje się tym , iż złożenie na nim
podpisu przez wystawcę stanowi podstawę i przyczynę
zobowiązania osoby, która ten podpis złożyła
Kraków 2016
Krakowska Akademia im.Andrzeja
Frycza Modrzewskiego

12. Czek

Instytucja czeku uregulowana jest w Polsce w ustawie z
dnia 28 kwietnia 1936r. – Prawo czekowe.
Niniejsza ustawa oparta jest na 3 konwencjach genewskich
dotyczących czeków uchwalonych w 1931 roku. Są to:
• Konwencja w sprawie jednolitej ustawy o czeku
• Konwencja o uregulowaniu pewnych kolizji ustaw w
przedmiocie czeku
• Konwencja dotycząca opłaty stemplowej w przedmiocie
czeków
Kraków 2016
Krakowska Akademia im.Andrzeja
Frycza Modrzewskiego

13. Czek

Konwencje dopuszczały możliwość wprowadzenia pewnych
zmian w uregulowaniach krajowych, dlatego też przepisy
dotyczące czeków, oparte nawet na tych konwencjach różnią
się między sobą w poszczególnych krajach.
Ponieważ nie wszystkie państwa ratyfikowały konwencje
istnieją obecnie na świecie trzy podstawowe systemy prawa
czekowego:
• system praw oparty na Konwencji genewskiej,
• system praw oparty na brytyjskiej ustawie o wekslach
• system oparty na przepisach St.Zjednoczonych dotyczących
weksli.
Kraków 2016
Krakowska Akademia im.Andrzeja
Frycza Modrzewskiego

14. Czek

1.
2.
3.
4.
5.
6.
Podstawowe cechy zobowiązania czekowego:
Abstrakcyjność
Bezwarunkowość
Pieniężny charakter
Samodzielność zobowiązania poszczególnych dłużników
Solidarna odpowiedzialność dłużników czekowych
Sformalizowanie dokumentu czekowego
Kraków 2016
Krakowska Akademia im.Andrzeja Frycza
Modrzewskiego

15. Czek

Ad.1
Abstrakcyjność zobowiązania czekowego oznacza, że dla
ważności czeku nie jest istotne czy istniało zobowiązanie
będące przyczyną wystawienia tego czeku oraz czy było
ono ważne. Zobowiązanie czekowe odrywa się zatem od
przyczyny ekonomicznej, w związku z którą był
wystawiony i wręczony. Osoba podpisana na czeku nie
może podnosić zarzutów osobistych wobec posiadacza,
dotyczących czynności prawnej będącej przyczyną
wręczenia czeku. (wyjątek stanowi art.22 prawa czekowego)
Kraków 2016
Krakowska Akademia im.Andrzeja
Frycza Modrzewskiego

16. Czek

Ad.2
Bezwarunkowość zobowiązania czekowego oznacza, że nie
może on być opatrzony żadnym warunkiem, a nawet jeśli taki
warunek by się pojawił, uważa się go za nienapisany.
Ad.3
Pieniężny charakter czeku oznacza, że przedmiotem
zobowiązania czekowego może być tylko oznaczona suma
pieniężna i dodatkowo suma ta musi być określona co do
wysokości i co do waluty.
Kraków 2016
Krakowska Akademia im.Andrzeja
Frycza Modrzewskiego

17. Czek

Ad.4
Samodzielność zobowiązania poszczególnych dłużników
wyraża art.10 prawa czekowego i oznacza, że zobowiązanie
czekowe każdej z podpisanych na czeku osób wynika z
samego faktu, że złożyła ona swój podpis na czeku.
Ważność tego zobowiązania w żaden sposób nie zależy od
ważności zobowiązań innych osób na czeku podpisanych.
Zasada samodzielności zobowiązania powoduje, że
posiadacz czeku może dochodzić roszczenia o jego zapłatę
przeciwko dłużnikowi, który złożył ważny podpis, nawet
jeśli inne podpisy złożone na czeku są nieważne.
Kraków 2016
Krakowska Akademia im.Andrzeja
Frycza Modrzewskiego

18. Czek

Ad.5
Solidarna odpowiedzialność dłużników czekowych.
Zgodnie z art.44 prawa czekowego, wszystkie osoby
zobowiązane z czeku tj. wystawca, indosant i poręczyciel
odpowiadają wobec posiadacza solidarnie co oznacza, że
posiadacz może dochodzić roszczeń przeciw jednemu, kilku
lub wszystkim dłużnikom bez potrzeby zachowania
porządku, w jakim się na czeku zobowiązywali.
Kraków 2016
Krakowska Akademia im.Andrzeja
Frycza Modrzewskiego

19. Czek

Ad.6
Sformalizowanie dokumentu czekowego oznacza, że aby
czek był ważny musi spełniać wymogi formalne określone
w art. 1 prawa czekowego. Zgodnie z tym przepisem, aby
jakiś dokument mógł być uznany za czek musi zawierać
6 elementów. A są to :
• Nazwa „czek” w samym tekście dokumentu, w języku w
jakim go wystawiono. Jeżeli czek jest wystawiony w kilku
językach słowo „czek” musi być użyte w języku, w jakim
jest napisane polecenie zapłaty. Powinno ono być
umieszczone łącznie z poleceniem zapłaty, a w każdym
razie tekście dokumentu (nie wystarczy napis w nagłówku!).
Kraków 2016
Krakowska Akademia im.Andrzeja
Frycza Modrzewskiego

20. Czek

• Polecenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy
pieniężnej. Zgodnie z przepisami prawa czekowego czek
musi zwierać polecenie zapłaty, a zatem musi na nim
widnieć dyspozycja skierowana do banku-trasata np.
„zapłacicie”, „wypłacicie” itp. Polecenie to nie może
zawierać w swojej treści żadnego warunku. Umieszczenie
na czeku warunku unieważnia go. Warunkiem nie jest
użycie dozwolonych klauzul np. oznaczenie remitenta czy
zakreślenie czeku.
Jednocześnie przedmiotem zobowiązania czekowego może
być tylko oznaczona suma pieniężna. Oznaczenie to musi
dotyczyć zarówno wysokości kwoty jaki i waluty.
Kraków 2016
Krakowska Akademia im.Andrzeja
Frycza Modrzewskiego

21. Czek

• Nazwisko osoby, która ma zapłacić (trasata). Do ważności
czeku niezbędne jest oznaczenie trasata, a więc osoby, która
ma za czek zapłacić. Zgodnie z prawem czekowym (art.3)
jeżeli czek jest wystawiony i płatny w Polsce to jako trasata
można wskazać jedynie bank i to taki, który ma do
rozporządzenia fundusze wystawcy i który upoważnił
wystawcę do rozporządzania nimi za pomocą czeków
ciągnionych na ten bank. W innych przypadkach wskazanie
innego podmiotu jako trasata nie powoduje nieważności
czeku.
Bank-trasat nie odpowiada czekowo i posiadacz czeku nie
może formułować roszczeń wobec trasata.
Kraków 2016
Krakowska Akademia im.Andrzeja
Frycza Modrzewskiego

22. Czek

• Oznaczenie daty i miejsca wystawienia czeku.
Zarówno data, jak i miejsce wystawienia czeku są jego
istotnymi elementami, których brak powoduje nieważność
dokumentu jako czeku. Czek może zawierać tylko jedną datę
wystawienia i jedno miejsce wystawienia, nawet jeżeli jest
kilku wystawców czeku. Data wystawienia musi się składać z
dnia, miesiąca i roku.
Nie powoduje nieważności czeku umieszczenie na nim innej
daty lub innego miejsca niż faktyczna data/miejsce
wystawienia. Czek, w którym nie oznaczono miejsca
wystawienia uważa się za wystawiony w miejscu podanym
obok nazwiska wystawcy. Miejsce wystawienia decyduje o
właściwości prawa.
Kraków 2016
Krakowska Akademia im.Andrzeja
Frycza Modrzewskiego

23. Czek

• Oznaczenie miejsca płatności.
Miejscem płatności czeku jest miejscowość, a nie dom czy
lokal, w którym czek ma być przedstawiony do zapłaty.
Nieważny jest czek, w którym podano więcej niż jedno
miejsce płatności (np. płatny w Warszawie lub Krakowie).
Jeżeli na czeku nie oznaczono miejsca płatności, za miejsce
płatności uważa się miejsce wymienione obok nazwy
trasata.
Miejsce płatności decyduje o walucie (jeśli w kraju
wystawienia i w kraju zapłaty ma taką samą nazwę) oraz o
właściwości sądu, w razie sporu.
Kraków 2016
Krakowska Akademia im.Andrzeja
Frycza Modrzewskiego

24. Czek

• Podpis wystawcy czeku (trasanta).
Podpis wystawcy jest nieodzownym warunkiem ważności
czeku. Zgodnie z prawem czekowym musi to być podpis
własnoręczny i obejmować co najmniej nazwisko wystawcy.
Podpis taki musi się zgadzać z wzorem podpisu złożonym w
banku. Podpis osoby prawnej obejmuje pieczęć firmową
oraz podpisy osób upoważnionych do zaciągania
zobowiązań czekowych w imieniu firmy. Osoba fizyczna
podpisuje czek sama lub przez pełnomocnika.
Wystawca czeku odpowiada za jego zapłatę.
Kraków 2016
Krakowska Akademia im.Andrzeja
Frycza Modrzewskiego

25. Czek

Kraków 2016
Krakowska Akademia im.Andrzeja
Frycza Modrzewskiego

26. Czek

Czek w obrocie handlowym pełni różne funkcje, a są to:
1. Funkcja rozliczeniowo-płatnicza, kiedy czek wręczany jest
zamiast pieniądza przy zakupie towarów lub usług (w
handlu zagranicznym najczęściej do tego celu
wykorzystywany jest czek bankierski, rzadko firmowy).
Zapłata za czek może nastąpić w formie gotówkowej jak i
bezgotówkowej.
2. Funkcja obiegowa czeku związana jest z możliwością
nieograniczonego i szybkiego przenoszenia praw czekowych
z jednej osoby na drugą za pomocą indosu (specjalnego
oświadczenia na odwrocie czeku). Jest to szczególnie ważne
przy inkasie i dyskoncie czeku.
Kraków 2016
Krakowska Akademia im.Andrzeja
Frycza Modrzewskiego

27. Czek

3. Funkcja gwarancyjna polegająca na zabezpieczeniu
zapłaty czeku przez wszystkie osoby na nim podpisane.
Jednocześnie istnieje możliwość dochodzenia
wierzytelności w trybie postępowania nakazowego co
znacznie przyspiesza proces.
4. Funkcja refinansowa czeku wyraża się w możliwości
złożenia czeku do dyskonta (w banku innym niż trasat)
i przyspieszenia płatności.
5. Funkcja kredytowa. Pomimo, że czek nie powinien być
instrumentem kredytowym służy on czasem do
wymuszenia kredytu kupieckiego.
Kraków 2016
Krakowska Akademia im.Andrzeja
Frycza Modrzewskiego

28. Czek

1.
2.
3.
4.
Czeki można podzielić według różnych kryteriów, jednak
najczęściej spotykany podział to podział biorący pod uwagę
sposób zapłaty.
Wg tego kryterium czeki dzielimy na:
Czek gotówkowy
Czek zakreślony
Czek rozrachunkowy
Czek potwierdzony
Kraków 2016
Krakowska Akademia im.Andrzeja
Frycza Modrzewskiego

29. Czek

Czek gotówkowy jest to dokument zawierający dyspozycję
wystawcy czeku (dłużnika) udzieloną trasatowi do
obciążenia jego rachunku kwotą, na którą czek został
wystawiony oraz wypłaty tej kwoty okazicielowi (czek na
okaziciela) lub osobie wskazanej na czeku (czek imienny).
Czek taki jest jedną z form pieniężnych rozliczeń
gotówkowych.
Każdy czek gotówkowy może być przeniesiony przez indos,
o ile nie zawiera klauzuli zakazującej indosowania („nie na
zlecenie”)
Kraków 2016
Krakowska Akademia im.Andrzeja
Frycza Modrzewskiego

30. Czek

Czek zakreślony (krosowany) to czek, który zgodnie z
art.37 prawa czekowego, wystawca lub posiadacz czeku
może zakreślić, poprzez umieszczenie na przedniej stronie
czeku dwóch linii równoległych. Zakreślenie (ogólne lub
szczególne) powoduje, że czek może być wypłacony tylko
określonej (ogólnie lub szczególnie) osobie.
Zakreślenie może być dokonane przez wystawcę lub przez
każdego posiadacza czeku aż do momentu przedstawienia
go do zapłaty.
Można zakreślić zarówno czek na okaziciela jak i czek
imienny.
Kraków 2016
Krakowska Akademia im.Andrzeja Frycza
Modrzewskiego

31. Czek

Zakreślenie czeku jest ogólne jeżeli pomiędzy dwoma
równoległymi liniami umieszczonymi na czeku nie ma
żadnej wzmianki bądź między tymi liniami znajduje się
wyraz bank lub równoznaczny. Czek z zakreśleniem
ogólnym może trasat zapłacić tylko do rąk swojego stałego
klienta lub innemu bankowi.
Zakreślenie czeku jest szczególne, jeżeli pomiędzy dwiema
równoległymi liniami umieszczonymi na czeku została
napisana nazwa banku. Taki czek może być zapłacony przez
trasata tylko oznaczonemu bankowi, a jeżeli oznaczonym
bankiem jest trasat, tylko do rąk swojego stałego klienta.
Kraków 2016
Krakowska Akademia im.Andrzeja
Frycza Modrzewskiego

32. Czek

Czek rozrachunkowy stanowi dyspozycję wystawcy czeku
(np. „do rozrachunku”) udzieloną trasatowi do obciążenia
jego rachunku kwotą, na którą czek został wystawiony oraz
uznania tą kwotą rachunku posiadacza czeku.
Czek taki może być użyty wyłącznie do przeprowadzania
rozliczeń bezgotówkowych.
Zastrzeżenie „do rozrachunku” jest dla trasata bezwzględnie
obowiązujące i kwota czeku nie może być wypłacona
w gotówce.
Kraków 2016
Krakowska Akademia im.Andrzeja
Frycza Modrzewskiego

33. Czek

Czek potwierdzony to czek, na którym bank potwierdził, że
ma on pokrycie. Potwierdzić czek może jedynie trasat, który
musi zarezerwować fundusze wystawcy na pokrycie czeku.
Potwierdzenie dokonywane jest na wniosek wystawcy
czeku.
Potwierdzenie co do swej istoty jest ważne, przez czas kiedy
czek może być przedstawiony do zapłaty, chyba, że w treści
potwierdzenia znajduje się inny zapis.
Kraków 2016
Krakowska Akademia im.Andrzeja
Frycza Modrzewskiego

34. Czek

W jakim terminie od wystawienia
czek może być zrealizowany?
Kraków 2016
Krakowska Akademia im.Andrzeja
Frycza Modrzewskiego

35. Czek

Czek wystawiony i płatny w Polsce powinien być
przedstawiony do zapłaty w ciągu 10 dni, nie licząc daty
wystawienia.
Czek wystawiony w innym kraju niż Polska, a płatny w
Polsce powinien być przedstawiony do zapłaty w ciągu:
1) 20 dni jeżeli miejsce wystawienia znajduje się w Europie
2) 20 dni jeżeli miejsce wystawienia i miejsce płatności
znajdują się w tej samej części świata.
3) 70 dni jeżeli miejsce wystawienia i miejsce płatności
znajdują się w rożnych częściach świata.
Kraków 2016
Krakowska Akademia im.Andrzeja
Frycza Modrzewskiego

36. Czek

Jakie zastosowanie ma czek jako forma
zapłaty w transakcjach handlu
zagranicznego?
Kraków 2016
Krakowska Akademia im.Andrzeja
Frycza Modrzewskiego

37. Czek

Czek, podobnie jak polecenie wypłaty, stosowany jest
wówczas gdy kontrahenci się znają (mają do siebie
zaufanie), stale ze sobą współpracują, a terminy płatności
nie są długie.
Niekiedy zapłata czekiem ma na celu wymuszenie kredytu
kupieckiego, dlatego też w handlu zagranicznym rzadko
pojawia się zapłata czekiem firmowym. Znacznie częściej
do rozliczeń międzynarodowych wykorzystywany jest czek
bankierski, w którym wystawcą jest bank lub instytucja
kredytowa, a trasatem wskazany bank zagraniczny będący
korespondentem banku-wystawcy czeku.
Kraków 2016
Krakowska Akademia im.Andrzeja
Frycza Modrzewskiego

38. Czek

Podstawowe różnice, które występują pomiędzy systemem
opartym na konwencjach genewskich a systemem
anglosaskim:
1) W systemie anglosaskim czek jest to weksel trasowany
ciągniony na bank i płatny na żądanie
2) W systemie anglosaskim są tylko 3 obligatoryjne elementy
czeku czyli: bezwarunkowe polecenie zapłaty oznaczonej
sumy pieniężnej, nazwa trasata i podpis wystawcy czeku
3) W systemie anglosaskim czek jest płatny na żądanie, a
powinien być przedstawiony do zapłaty w „rozsądnym
czasie”.
Kraków 2016
Krakowska Akademia im.Andrzeja
Frycza Modrzewskiego