Infrastruktura transportu

1. Slajd 1

Infrastruktura transportu

2. Slajd 2

Definicja ogólna infrastruktury
Infrastruktura złożenie dwóch słów infra (łac.) – w złożeniach: pod,
poniżej, dolny i struktura (łac. od structura – budowa, konstrukcja,
struktura; od struere – układać jedno na drugim, wznosić, budować)[1].
Infrastruktura to urządzenia (np. w dziedzinie transportu,
komunikacji) i instytucje (np. w dziedzinie oświaty, ochrony zdrowia)
niezbędne do zapewnienia należytego funkcjonowania produkcyjnych
działów gospodarki i społeczeństwa; ułatwia i warunkuje działalność
gospodarczą i społeczną[2].
Zgodnie z powyższą definicją można mówić o infrastrukturze
społecznej, niezbędnej do zaspokajania potrzeb społecznych (szkoły,
szpitale, kina, budynki administracji) oraz infrastrukturze technicznej.
Infrastruktura techniczna - obiekty w oparciu, o które świadczone są
usługi dla mieszkańców określonego obszaru (osiedla, miasta, kraju) w
zakresie energetyki, dostarczania ciepła, wody, usuwania ścieków i
odpadów, transportu.
[1] Kopaliński W.: Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, wydanie XVII rozszerzone, Wiedza Powszechna, Warszawa 1989, s. 229
i 483.
[2] Encyklopedia popularna PWN, Wydawnictwa Naukowe PWN, Warszawa 1996, s. 318.

3. Slajd 3

Z transportem i komunikacją związane są pojęcia:
•infrastruktura – drogi transportowe, wiadukty, mosty i inne;
•suprastruktura – środki transportowe, zaplecze techniczne.
Omówienie infrastruktury transportowej należy przeprowadzić po
wyróżnieniu jej dwóch składników:
•infrastruktura liniowa,
•infrastruktura punktowa[1].
Do infrastruktury liniowej zaliczamy istniejącą na danym obszarze sieć:
dróg samochodowych,
linii kolejowych, dróg wodnych oraz linii
lotniczych wraz z leżącymi w ich ciągu obiektami technicznymi.
Infrastrukturę punktową stanowią np. wyodrębnione przestrzennie
obiekty, wykorzystywane do stacjonarnej obsługi pasażerów i ładunków.
[1] Praca zbiorowa pod redakcją Fechnera I., Szyszki G.: Logistyka w Polsce Raport 2005, Biblioteka Logistyka, Poznań 2006, s. 21.

4. Slajd 4

C e c h y tr a n s p o rtu
C h a ra k te r ru c h u
ś r o d k ó w t r a n s p o r tu
T r a n s p o rt
p rz e ry w a n y
M ie js c e t r a n s p o r tu
T r a n s p o rt
c ią g ły
T ra n s p o rt w e w n ą trz
z a k ła d u p r a c y - t r a n s p o r t
w e w n ę t r z n y b lis k i
T ra n s p o rt
s k ła d o w is k o w
m ag azyn o w y
T r a n s p o r t n a g r a n ic y
z a k ła d u p r a c y
- tra n s p o rt z e w n e trz n y
Z a s ię g ś r o d k ó w
tr a n s p o rtu
T ra n s p o rt p o z a
z a k ła d e m p r a c y
- t r a n s p o r t d a le k i
- k o m u n i k a c ja
T r a n s p o rt
p r o d u k c y jn y
Rys.1. Klasyfikacja transportu ze względu na cechy
Na podstawie Piątkiewicz A. i Sobolski R. „Dźwignice”
T r a n s p o rt
o z a s ię g u
o g r a n ic z o n y m
T r a n s p o rt
k o le jo w y
T r a n s p o rt
o z a s ię g u
n ie o g r a n ic z o n y m
T r a n s p o rt
d ro g o w y
T r a n s p o rt
s t r u m ie n io w y
T r a n s p o rt
w odny
T r a n s p o rt
lo t n ic z y

5. Slajd 5

Pozioma klasyfikacja transportu:
1. Według kryterium przedmiotu przewozu:
• transport osób,
• transport ładunków.
2. Według kryterium formy własności:
•transport prywatny,
•transport komunalny,
•transport publiczny,
•transport państwowy.

6. Slajd 6

• Pozioma klasyfikacja transportu:
3. Według kryterium geograficznego:
• transport krajowy,
• transport międzynarodowy.
4.Według organizacji przewozów:
•transport regularny,
•transport nieregularny.

7. Slajd 7

Kryterium podziału
T ra n s p o rt
Podział
według
stosunku środka
przewozu do
drogi przewozu
Podział
według
środowiska
transportowego
Podział
według
gałęzi
transportu
T ra n s p o rt p rz e w o z o w y
T ra n s p o rt
lą d o w y
T ra n s p o rt
b e zszyn o w y
T ra n s p o rt
w odny
T ra n s p o rt
szyno w y
T ra n s p o rt
m o rs k i
T ra n s p o rt
w odny
ś ró d l ą d o w y
T ra n s p o rt p rz e s y ł o w y
T ra n s p o rt
p o w i e trz n y
T ra n s p o rt
l o tn i c z y
T ra n s p o rt
k o s m ic z n y
T ra n s p o rt
p rz e w o d o w y
T ra n s p o rt
ru ro c i ą g o w y
E l e k tro tra n s p o rt
T ra n s p o rt
n ie k o n w e n c jo n a ln y
T ra n s p o rt
p rz e n o ś n i k o w y
Rys.2. Klasyfikacja pionowa transportu
Na podstawie Piskozub A.: Ekonomika transportu – podstawy metodologiczne, WKŁ,
Warszawa 1975, str. 43.
T ra n s p o rt
d ź w ig o w y

8. Struktura systemu transportowego

Ujęcie systemu transportowego od strony powiązań organizacyjnych
Rys. Schemat strukturalno-organizacyjny systemu transportowego
Grzywacz W., Brnewicz J.: Ekonomika transportu, WKŁ, Warszawa 1989r.

9. Struktura systemu transportowego

Ujęcie systemu transportowego od strony przemieszczanego „przedmiotu”
S Y S TE M W K O R ZY S TU JĄ C Y
ŚRO DKI TRANSPO RTU
K O LE JO W E G O
SAMOCHODOW EGO
L O T N IC Z E G O
M O R S K IE G O
ŻEG LUG I ŚRÓ DLĄDO W EJ
R U R O C IA G O W E G O
S Y S T E M T R A N S P O R T O W A N IA
OSÓB
Z B IO R O W Y
REG ULARNY
ZW Y KŁY
ŁADUNKÓ W
IN D Y W I D U A L N Y
N IE R E G U L A R N Y
P O S P IE S Z N Y
LUZEM
W O P A K O W A N IA C H
JE D N O R A ZO W Y C H
W IE L O K R O T N Y C H
IN D Y W ID U A L N Y C H
JE D N O S TK I ŁA D U N K O W E
EKSPRESOW Y
P A K IE T Y
LO KALNY
R E G IO N A L N Y
D A L E K O B IE Ż N Y
P O J E M N IK I
N IE Z N O R M A L IZ O W A N E
Rys.1 Cechy i rodzaje systemów transportowych
Grzywacz W., Brnewicz J.: Ekonomika transportu, WKŁ, Warszawa 1989r.
Z N O R M A L IZ O W A N E
P A LE TY
KONTENERY

10. Slajd 10

Opis formalny systemu transportowego
Systemem transportowym nazywamy zbiór elementów oraz
zbiór relacji zachodzących pomiędzy tymi elementami i zbiór
procesów, które przetwarzają strumień ładunków i pasażerów
określany popytem na usługi transportowe w strumień wyjścia z tego
systemu.
ST=(W;Ł;PT)
gdzie:
W - jest zbiorem wierzchołków grafu, odpowiadającym
węzłom sieci transportowej,
Ł - jest zbiorem łuków grafu, czyli możliwych połączeń
węzłów,
PT - relacje zachodzące w systemie (procesy transportowe).

11. Slajd 11

Wśród parametrów, które charakteryzują sieć transportową można wymienić:
1.
2.
3.
4.
I.
Łączną długość relacji transportowych wyrażonych przez:
Długość dróg samochodowych z podziałem na poszczególne kategorie,
Długość linii kolejowych z podziałem na poszczególne kategorie,
Długość użytkowanych dróg wodnych śródlądowych (kanały, rzeki, jeziora)’
Długość połączeń lotniczych.
II.
Gęstość sieci poszczególnych gałęzi transportu – liczona:
np.
długość linii kolejowych
powierzchnia kraju
W pewnym stopniu infrastrukturę charakteryzują poniższe wskaźniki
III. Popularność gałęzi transportu
liczba podróżnych rocznie
liczba mieszkańców
IV. Liczba przewiezionych pasażerów/ładunków w ciągu roku
V.
Liczba wypadków

12. Polityka Transportowa Państwa

• Polityka transportowa – jest to program
działania w kierunku przekształcenia
transportu w system dostosowany do
wymogów gospodarki rynkowej i nowych
warunków współpracy gospodarczej w
Europie” oraz wymogów zawartych w
“Planie rozwoju infrastruktury
transportowej w Polsce do roku 2015”.

13. Cel Polityki Transportowej

• jest nim uzgodnienie podstaw polityki
państwa w sektorze transportu. Uzgodnienie
to stanowić ma podstawę do działań
administracji rządowej
i samorządowej w realizacji zadań
publicznych z zakresu transportu i dziedzin
pokrewnych.

14. Działania administracji z zakresu transportu obejmują czynności:

*
planowania przestrzennego rozmieszczenia i standardów infrastruktury transportowej oraz
etapowania realizacji,
* regulacji rynku usług transportowych,
* działań na rzecz sterowania ruchem i
zapewnienia bezpieczeństwa ruchu,
* stymulacji restrukturyzacji przedsiębiorstw i
branż dla zapewnienia rozwoju konkurencji,
demonopolizacji.

15. Główne działy zawarte w DOKUMENCIE (PTK)

* Tendencje w transporcie, diagnoza stanu
obecnego,
*Cele rozwojowe ,
*Kierunki realizacji polityki w skali krajowej,
regionalnej i lokalnej ,
*Uwarunkowania rozwoju,
*Prognozy potrzeb przewozowych,
*Strategie rozwojowe systemu
transportowego na lata 2000 – 2015,
*Zasady rozwoju systemu transportowego w
układzie gałęziowym i terytorialnym.

16. Slajd 16

Informacje zawarte w PTK dotyczą między innymi
zagadnień związanych z programem dostosowania
sieci transportowej w Polsce do standardów Unii
Europejskiej do 2015 (już 2025) roku, planowanych
kosztów inwestycji oraz źródeł finansowania.
Działania te rozpatrywane są w układzie
gałęziowym, a ich realizacja wynika w głównej
mierze z geograficznego położenia Polski.

17. Programy i Umowy Międzynarodowe determinujące naszą politykę transportową

*TEN-T (Trans European Network-Transport) –
dotyczy stworzenia korytarzy transportowych w
Europie ,
*TINA (Transport Infastructure Needs
Assessment) – dotyczy poprawy infrastruktury
transportowej nowych członków UE,
*AGC - umowa europejska o głównych
międzynarodowych liniach kolejowych,

18. Programy i Umowy Międzynarodowe determinujące naszą politykę transportową – cd.

*AGTC - umowa europejska o ważniejszych
międzynarodowych liniach transportu
kombinowanego i obiektach towarzyszących,
*AGR – umowa europejska o głównych drogach
ruchu międzynarodowego ,
* AGN – dotyczy dostosowania dróg wodnych do
wymogów międzynarodowych.

19. Slajd 19

Wybrane parametry i wymagania dla linii kolejowych według
umowy AGC i AGTC
Linie AGC
Parametr
Liczba torów
Prędkość min. (km/h)
Dopuszczalny nacisk osi:
- dla lokomotywy przy
V=200km/h,
- dla wagonów towarowych:
* V do 100km/h,
* V do 120 km/h,
* V do 140km/h,
Dopuszczalne obciążenie na
1mb toru,
Minimalna długość peronów
stacyjnych,
Minimalna długość torów
stacyjnych
Skrzyżowanie z drogami na
jednym poziomie
Istniejące i do
modernizacji
Linie AGTC
Nowe linie
tylko ruch
pasażerski
ruch
mieszany
nie określa się
2
2
160
300
250
22,5t
-
22,5t
20,0t
20,0t
18,0t
-
22,5t
20,0t
18,0t
8,0t
8,0t
8,0t
400m
400m
750m
brak
istniejące
docelowe
nie określa się
100
120
20,0t
20,0t
-
22,5t
20,0t
400m
-
-
750m
750m
600m
750m
brak
brak
-
-

20. Slajd 20

ważniejsze drogi
ważniejsze linie kolejowe
Korytarze postulowane przez
Polskę:
Korytarz A
Gdańsk – Odessa
Korytarz B
Nadodrzański

21. Slajd 21

22. Slajd 22

Źródła finansowania
Inwestycje infrastrukturalne są
realizowane przez wykorzystanie
wewnętrznych i zewnętrznych źródeł
finansowych.
Wewnętrzne źródło finansowe to środki
pochodzące z budżetu państwa,
natomiast zewnętrzne to środki
pochodzące z funduszów i programów
Unijnych.

23. Slajd 23

Podstawowe fundusze i programy unijne, z których
Polska korzysta to:
•FUNDUSZE UNIJNE:
ISPA/Fundusz Spójności (ang. Instrument
for Structural Policies for Pre-Accession),
TEN-T,
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego,
•PROGRAMY UNIJNE:
Sektorowy Program Operacyjny – Transport
(SPOT) ,
•Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko

24. Slajd 24

FUNDUSZ SPÓJNOŚCI (ISPA)
Jeden z trzech instrumentów finansowych
Unii Europejskiej (obok PHARE i SAPARD)
przeznaczony dla państw kandydujących do
akcesji. Ma na celu ujednolicenie poziomu
infrastruktury
technicznej
w
zakresie
transportu i ochrony środowiska.
Podstawowym celem funduszu ISPA jest
wsparcie krajów kandydujących w zakresie
społecznej i gospodarczej spójności poprzez
współfinansowanie
dużych
projektów
inwestycyjnych w sektorze środowiska i
transportu.
ISPA
umożliwi
krajom
beneficjentom
stworzenie
połączeń
sieci
krajowej
z

25. Slajd 25

Podział środków oparty jest o następujące kryteria:
• liczba ludności,
• wielkość PKB na głowę mieszkańca liczonego według
parytetu siły nabywczej,
• powierzchnia kraju.
Beneficjentami Funduszu Spójności w sektorze transportu są:
• PKP PLK S.A.,
• GDDKiA,
• Ministerstwo Infrastruktury.

26. Slajd 26

Finansowanie infrastruktury w ramach projektu TEN-T
Zgodnie z art. 155 traktatu ustanawiającego Wspólnotę
Europejską, Wspólnota może wspierać projekty będące
projektami ”wspólnego zainteresowania”, które realizowane są
przez państwa członkowskie. Projekty te zostały określone w
wytycznych wspólnotowych na temat rozwoju
transeuropejskiej sieci transportowej.
Rozwój sieci transeuropejskiej ma służyć zwiększeniu
efektywności funkcjonowania wspólnego rynku. Unia
Europejska dąży do rozwoju intermodalności w transporcie,
jak również do zapewnienia dostępu regionom peryferyjnym
lub wyspiarskim do centralnych regionów Wspólnoty oraz
zmniejszenia wysokich kosztów transportu w tych regionach.

27. Slajd 27

Linie kolejowe w Polsce zaliczone do sieci programu TEN-T

28. Slajd 28

Linie AGC:
•E20 – Rzepin – Poznań – Warszawa – Siedlce –
Małaszewicze,
•E30 – Węgliniec – Wrocław – Opole – Katowice –
Kraków – Rzeszów – Medyka,
•E59 – Świnoujście – Szczecin – Poznań – Wrocław –
Kędzierzyn Koźle – Chałupki,
•E65 – Gdynia – Gdańsk – Warszawa – Katowice –
Zebrzydowice - Czechowice Dziedzice,
•E75 – Suwałki – Białystok - Warszawa

29. Slajd 29

Adobe Acrobat 7.0
Document
Umowa AGTC dotyczy częściowo tych samych linii, uzupełnionych ponadto szeregiem odcinków istotnych dla ruchu
towarowego, a zwłaszcza kombinowanego (linie CE 20, CE 30, CE 59, CE 65).

30. Slajd 30

31. Slajd 31

Drogi kołowe w Polsce objęte umową AGR

32. Slajd 32

Drogi kołowe AGR na terytorium Polski:
E28 - Kołbaskowo-Koszalin-Słupsk-Gdańsk,
E30 - Świecko-Świebodzin-Poznań-Konin-Łódź-Warszawa-Siedlce-Biała
Podlaska–Terespol,
E36 - Olszyna-Krzywa,
E40 - Zgorzelec-Legnica–Wrocław–Opole–Gliwice–Katowice–Kraków–
Rzeszów- Przemyśl–Medyka,
E65 - Świnoujście-Goleniów-Szczecin-Gorzów Wielkopolski-ŚwiebodzinZielona Góra-Legnica-Jelenia Góra-Jakuszyce,
E67 - Budzisko-Białystok-Piotrków Trybunalski-Wrocław-Kudowa Słone,
E75 - Gdańsk-Toruń-Łódź-Piotrków Trybunalski-Radomsko-Częstochowa
Dąbrowa Górnicza-Sosnowiec-Mysłowice-Katowice-TychyBielsko-Biała-Cieszyn,
E77 - Gdańsk – Elbląg – Warszawa – Radom – Skarżysko-Kamienna –
Kielce – Kraków – Chyżne,
E261 – Świecie-Bydgoszcz-Poznań-Wrocław,
E371 – Barwinek-Rzeszów-Radom,
E372 – Hrebenne-Zamość-Lublin-Warszawa,

33. Slajd 33

Pomoc finansowa Wspólnoty przyznawana jest w drodze
konkursu projektom, które realizują priorytetowe założenia
rozwoju sieci TEN-T. Należy pamiętać, że pomoc finansowa z
budżetu TEN-T nie może być łączona z pomocą finansową z
innych źródeł wspólnotowych.
Budżet TEN-T podzielony jest na część
dofinansowania wieloletniego (Multi-annual programme MAP) oraz część pozostającą do rozdysponowywania w
ramach konkursów corocznych (Non-MAP). Polska do roku
2006 mogła ubiegać się o dofinansowanie tylko dla projektów
Non-MAP. Od roku 2007 może również brać udział w
konkursach w ramach programu MAP na lata 2007-2013.
Zdecydowana większość budżetu TEN-T w latach 2007-2013
– ok. 85% - przeznaczona jest na program wieloletni.

34. Slajd 34

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego EFRR (European
Regional Development Fund – ERDF) został powołany w 1975 roku.
Fundusz wchodzący w skład Funduszy Strukturalnych, którego
zadaniem jest zmniejszanie dysproporcji w poziomie rozwoju
regionów należących do Unii. Fundusz ten udziela wsparcia
inwestycjom produkcyjnym, rozwojowi infrastruktury, lokalnym
inicjatywom rozwojowym oraz małym i średnim przedsiębiorstwom.
W ramach współfinansowania infrastruktury znajdują się
działania:
•·         inwestowania w infrastrukturę przyczyniającą się do
tworzenia i rozwijania transeuropejskich sieci w dziedzinie
transportu, telekomunikacji i infrastruktury energetycznej, biorąc
pod uwagę konieczność połączenia z centralnymi regionami
Wspólnoty;
•·         które tworzą lepszy dostęp do obszarów wiejskich i
obszarów zależnych od rybołówstwa.

35. Slajd 35

Sektorowy Program Operacyjny Transport
Sektorowy Program Operacyjny Transport (SPOT) jest jednym z
siedmiu programów operacyjnych służących realizacji Podstaw
Wsparcia Wspólnoty na lata 2004 – 2006 (PWW). Program ten, wraz z
częścią transportową strategii wykorzystania Funduszu Spójności,
rozwija cele PWW, określając kierunki, priorytety, działania i wysokość
środków
przeznaczonych
na
rozwój
sfery
transportu.
W przypadku SPOT głównymi beneficjentami końcowymi są:
Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, PKP PLK S.A.,
Urzędy Morskie, Zarządy Portów Morskich, Morska Służba
Poszukiwania i Ratownictwa (SAR), miasta na prawach powiatu
(powiaty grodzkie), Ministerstwo Transportu, Policja, Straż Pożarna.
Instytucją Zarządzającą SPOT jest Minister Rozwoju
Regionalnego, który pełni ogólny nadzór nad procesem programowania,
przygotowania i wyboru projektów, realizacji i kontroli realizacji SPOT.
Funkcję Instytucji Pośredniczącej pełni Minister Transportu, który
odpowiedzialny jest m.in. za wybór projektów, które mają być
współfinansowane w ramach SPOT, zawieranie umów o dofinansowanie
z beneficjentami, monitorowanie procesu realizacji projektów
oraz kontrolę realizowanych projektów. Współfinansowanie obejmuje
maksymalnie do 75 % kosztów kwalifikowanych, pozostała część
kosztów jest pokrywana ze środków krajowych.

36. Slajd 36

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko
Decyzją z dnia 7 grudnia 2007 r. Komisja Europejska
zatwierdziła Program Operacyjny Infrastruktura i
Środowisko na lata 2007-2013. To zwieńczenie
wielomiesięcznych
prac
nad
przygotowaniem
największego w historii Unii Europejskiej programu.
Celem programu jest poprawa atrakcyjności inwestycyjnej
Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury
technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu
środowiska, zdrowia, zachowaniu tożsamości kulturowej i
rozwijaniu spójności terytorialnej.

37. Slajd 37

Sieć transportowa jest jednym z elementów
infrastruktury transportowej, którą można analizować w
skali krajowego systemu transportowego, ale znacznie
łatwiej jest mówić o infrastrukturze poszczególnych gałęzi
transport.

38. Slajd 38

INFRASTRUKTURA KOLEJOWA

39. Slajd 39

Długość linii kolejowych [km]
INFRASTRUKTURA KOLEJOWA
30000
25000
20000
15000
1960
1965
1970
1975
1980
1985
1990
1995
2000
2005
Lata
Gęstość sieci
Rys. a. Długość linii kolejowych w Polsce
100,00
90,00
80,00
70,00
60,00
50,00
40,00
30,00
20,00
10,00
0,00
1955
1965
1975
1985
Lata
Rys. b. Gęstość linii kolejowych w Polsce
1995
2005

40. Slajd 40

D ługoś ć linii k ole jow y c h [k m ]
INFRASTRUKTURA KOLEJOWA
45000
40000
35000
30000
25000
20000
Niem cy
Hiszpania
Francja
Polska
15000
10000
Finlandia
Szwecja
5000
0
Wielka Brytania
1970
1980
1990
2000
2002
Włochy
2003
Lata
G ęsto ść sieci ko lejo w ej
Rys. a. Długość linii kolejowych w wybranych krajach europejskich
140,00
120,00
Niemcy
100,00
Hiszpania
80,00
Francja
60,00
Włochy
40,00
Polska
20,00
Finlandia
0,00
Szwecja
1970
1980
1990
2000
2002
2003
Wielka Brytania
Lata
Rys. b. Gęstość linii kolejowych w wybranych krajach europejskich

41. Slajd 41

INFRASTRUKTURA KOLEJOWA
Infrastruktura kolejowa – to ogół urządzeń technicznych
(linie kolejowe: tory kolejowe, sieć trakcyjna, przystanki i
dworce kolejowe) warunkujące funkcjonowanie kolei.
Umożliwia prowadzenie przewozów przewoźnikom
kolejowym i jest zarządzana przez zarządcę infrastruktury.

42. Slajd 42

INFRASTRUKTURA KOLEJOWA
Linia kolejowa składa się z jednego, dwóch lub kilku
torów kolejowych łączących punkt początkowy i końcowy,
ustalony w Polsce przez Zarząd PKP.
Linia kolejowa dzieli się na mniejsze elementy:
•odcinki,
•szlaki,
•odstępy.

43. Slajd 43

INFRASTRUKTURA KOLEJOWA
stacja
stacja
stacja
A
B
C
odstęp
szlak A - B
stacja
D
E
odstęp
szlak B - C
odcinek A - C
posterunek
odgałęźny
szlak C -D
szlak D -E
odcinek C - E
początek linii
koniec linii
Rys. 1. Elementy linii kolejowej

44. Slajd 44

INFRASTRUKTURA KOLEJOWA
Podstawowymi kryteriami ustalenia kategorii linii i torów
kolejowych są:
•obciążenie przewozami T, określone ilością przewiezionej masy w
jednostce czasu; za jednostkę miary przyjęto: mln t brutto/rok,
•prędkość maksymalna pociągów V; za jednostkę miary przyjęto:
km/h,
•naciski na oś, określane w kN/oś.

45. Slajd 45

INFRASTRUKTURA KOLEJOWA
Nacisk osi [kN/oś] :
P=
Ciężar pojazdu + ciężar ładunku [kN]
Liczba osi pojazdu

46. Slajd 46

INFRASTRUKTURA KOLEJOWA
Kategorie linii kolejowych
kategoria linii
kolejowej
obciążenie
przewozami
T [Tg/rok]
prędkość maksymalna pociągów
pasażerskich
vmax [km/h]
prędkość maksymalna pociągów
towarowych
vt [km/h]
dopuszczalne
naciski osi
P [kN/oś]
magistralne (0)
T >= 25
120 < vmax <= 200
80 < vmax <= 120
P <= 221
pierwszorzędne (1)
10 <= T < 25
80 < vmax <= 120
60 < vmax <= 80
210 <= P < 221
drugorzędne (2)
3 <= T < 10
60 < vmax <= 80
50 < vmax <= 60
200 <= P < 210
znaczenia
miejscowego (3)
T<3
vmax <= 60
vmax <= 50
P < 200
Źródło: Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej (D.U. Nr 151/1998)
w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle kolejowe i ich usytuowanie.

47. Slajd 47

INFRASTRUKTURA KOLEJOWA
Punkty początkowe i końcowe linii kolejowych
Każda linia posiada: własną kilometrację, numer i nazwę.
Linia kolejowa ma wyznaczony punkt początkowy i punkt końcowy.
Dla linii rozpoczynających się w Warszawie punktem początkowym
jest Warszawa. Dla pozostałych linii wyznacza się na ogół jako punkt
początkowy ten z dwóch możliwych punktów linii, który znajduje się
bliżej Warszawy.

48. Slajd 48

INFRASTRUKTURA KOLEJOWA
Nawierzchnia torowa i podtorze
Droga kolejowa składa się z nawierzchni i podtorza.
Podtorze to część gruntowa szlaku kolejowego, na której buduje się
nawierzchnię toru kolejowego. W zależności od warunków terenowych
podtorze może występować na nasypie lub w wykopie.

49. Slajd 49

INFRASTRUKTURA KOLEJOWA
Nawierzchnia kolejowa jest to zespół konstrukcyjny,
składający się z szyn, podkładów, złączek i podsypki.
Elementy te służą do zbudowania toru szynowego, który
stanowią dwa równoległe toki szynowe, ułożone w
ustalonej między nimi odległości.

50. Slajd 50

INFRASTRUKTURA KOLEJOWA
Przekrój nawierzchni i pdtorza: 1- szyny, 2 – podkład, 3 – podsypka, 4 – skarpa przekopu,
5 – skarpa nasypu, 6 – stok terenu, 7 – skarpa rowu, 8 – dno rowu, AB- torowisko, AC,DB –
ława (pobocze), A,B – krawędzie torowiska

51. Slajd 51

INFRASTRUKTURA KOLEJOWA
Szerokość torów
Używane określenie - szerokość toru, i rozumiane jako wewnętrzna odległość pomiędzy
główkami dwóch szyn i wynoszące 1435 mm, mierzone 14 mm poniżej górnej powierzchni
tocznej szyn – jest określeniem niewłaściwym, ale ogólnie przyjętym.
14 mm

52. Slajd 52

INFRASTRUKTURA KOLEJOWA
Klasyfikacja linii kolejowych ze względu na
szerokość toru:
linie normalnotorowe - 1435 mm. Wymiar ten jako
najbardziej popularny zwany został szerokością normalną
toru.
linie szerokotorowe - wszystkie tory, których odległość
międzyszynowa jest większa od normalnej nazywane są
torami szerokimi. Poszerzenie szerokości toru
zapoczątkowano jeszcze w Imperium rosyjskim, budując
torowiska o szerokości 1520 mm.
linie wąskotorowe - jeżeli odległość międzyszynowa toru
jest mniejsza od wymiaru normalnego to mamy do czynienia z
torami wąskimi. Na trasach wąskotorowych eksploatowane są
lekkie pociągi poruszające się małymi prędkościami

53. Slajd 53

INFRASTRUKTURA KOLEJOWA
Centralna Magistrala Kolejowa
(CMK)
Trasa szerokotorowa przez szereg lat
funkcjonowała pod nazwą Linia HutniczaSiarkowa, po przemianach jakie nastąpiły w
PKP - Linia Hutnicza Szerokotorowa

54. Slajd 54

INFRASTRUKTURA KOLEJOWA
Przykłady stosowanych szerokości torów
Szerokość Przeznaczenie
toru [mm] kolei i uwagi
Przykłady
państw, w
których jest
stosowana
381, 457
turystyczne,
Austria, Japonia,
ogrodowe, wystawowe Wielka Brytania
500
przemysłowe, dołowe,
polowe
600
standard Decauville'a,
często stosowany jako
kolej polowa i lekka
kolej przemysłowa,
1000
szeroko
rozpowszechniony
standard metryczny,
często spotykany w
tramwajach i
przemyśle
Polskie przykłady
Francja, Niemcy,
Polska i inne
Rejon Umocniony Hel po 1939
Rogowska Kolej Wąskotorowa do
1954
Wyrzyska Kolej Powiatowa,
Żnińska Kolej Powiatowa,
Wigierska Kolejka Leśna,
Kaszubski Ekspres.
Australia, Boliwia,
Brazylia, Etiopia,
Indie, Niemcy,
Pakistan, Peru,
Polska, Tajlandia,
Wietnam
linie tramwajowe w Bydgoszczy,
Elblągu, Grudziądzu, Łodzi i Toruniu

55. Slajd 55

INFRASTRUKTURA KOLEJOWA
Przykłady stosowanych szerokości torów cd.
Szerokość Przeznaczenie
toru [mm] kolei i uwagi
1435
(56,5 in.)
Przykłady
państw, w
których jest
stosowana
Polskie przykłady
szerokość normalna stosowana w większości krajów, tory tramwajowe w
większości miast w Polsce
1520, 1524
Finlandia, Polska,
b. ZSRR, Mongolia
1600
Australia, Brazylia,
Irlandia
2000
kolejka górska
CairnGorm
Wielka Brytania
3000
Superkolej III Rzeszy
projektowana
Linia Hutnicza Szerokotorowa

56. Slajd 56

INFRASTRUKTURA KOLEJOWA
Tor klasyczny stanowi konstrukcję, w której szyny o normatywnej
długości są ze sobą połączone na stałe za pomocą złączek
i przytwierdzone do podkładów. Tor klasyczny budowany jest z przęseł
kolejowych (szyny przytwierdzone do podkładów).
Złącze szyn UIC60 wiszące:
1.szyna,
2. łubki,
3. śruby łubkowe.

57. Slajd 57

INFRASTRUKTURA KOLEJOWA
Tor bezstykowy stanowi konstrukcję, w której kolejne szyny łączone są
ze sobą trwale przy pomocy zgrzewania elektrooporowego, spawania
termitowego lub łukowego.
Rys. a. Spawanie termitowe szyn
Do budowy torów bezstykowych w torach na szlakach i głównych
zasadniczych na stacjach należy stosować szyny długie zgrzewane
stacjonarnie (nie na szlaku).

58. Slajd 58

INFRASTRUKTURA KOLEJOWA
Rys. a. Układanie toru bezstykowego z szyn długich

59. Slajd 59

Zasilanie sieci trakcyjnej
Elektrownia
Podstacja
trakcyjna
Sieć WN
Kabel
zasilający
Sieć jezdna
Prostownik
Kabel
powrotny
Szyna
Urządzeniami
zasilania
trakcji elektrycznej nazwano zespół
urządzeń służących do przesyłania i
przetwarzania energii elektrycznej na
drodze od elektrowni do pociągu.
Energia elektryczna prądu
przemiennego o częstotliwości 50Hz
przesyłana jest ze stacji energetycznej
linią trójfazową WN (15 lub 30 kV) do
podstacji trakcyjnej umieszczonej przy
zelektryfikowanej linii kolejowej. W
podstacji następuje przetworzenie
prądu zmiennego na stały 3000 [V],
potrzebny do zasilania silników
trakcyjnych.
Pojazdy
trakcyjne
odbierają energię elektryczną z
przewodów (sieci jezdnej) nad torem,
za pomocą specjalnych odbieraków
prądu zwanych pantografami.
Sieć powrotna służy do
odprowadzenia prądu od elektrycznego
pojazdu trakcyjnego do podstacji
trakcyjnej. Stanowią ją szyny kolejowe,
łączniki oraz kable powrotne łączące
szyny z celką minusową podstacji.

60. Slajd 60

INFRASTRUKTURA KOLEJOWA
Skrajnia kolejowa
Skrajnia kolejowa jest to linia, poza którą nie może się znajdować (wystawać) żadna
część budynku (skrajnia budowli), lub wagonu albo lokomotywy (skrajnia taboru).
Wprowadzenie skrajni ma na celu uniknięcie kolidowania pociągów zarówno z
budynkami i urządzeniami linii kolejowej, jak i innymi pociągami. Skrajnia taboru
mieści się wewnątrz skrajni budowli, co znaczy, że jest określona minimalna odległość
pomiędzy najdalej wystającymi elementami budynków a taboru będącego w ruchu.

61. Slajd 61

Skrajnia budowli ulgowa linii zelektryfikowanych z siecią górną, dla budowli istniejących (skrajnia B)