Әлемдік діндер мәдениеті: Буддизм, Христиандық, Исламдық

1. Әлемдік діндер мәдениеті: Буддизм, Христиандық, Исламдық

Орындаған:Қалданова Айгүл,Қалданова Қаламқас,Қалибеков
Әділет
Қабылдаған: Абдуразакова Гаухар
Топ:АТ-18-1.1

2. Жоспары:

1.Буддалық мәдениет және
буддизмнің таралуы;
2.Христиан мәдениеті;
3.Ислам мәдениетінің әлемі.

3.

Будда діні - ең көне дұние жүзілік
дін. Оның қалыптасқан кезі б.э.д.
VI ғасыр б.э. VIII ғасыр аралығы.
Осындай ұзақ уақытта әрине
будда діні бір қалпында қалған
жоқ. Әртүрлі ортаның
экономикалық және рухани
ерекшелігімен байланысып
будда діні көптеген өзгерістерге
ұшырап отырды.
Үнді елінің ертедегі діні
тотемизмнен, табиғаттағы
заттарды "киелі" деп қарайтын
және ата-баба дін жораларынан
басталады. Үнділердің діни
жинағы веда кітабы. Ол кітап
құрастырылған заманда
б.з.д. X-V ғ. үнділер күнге
сурияға сиынатын. Аспанды
Веруна, отты Агни, күннің
күркіреуін Индра құдай деп
білетін.

4. Жалпы мәлімет

Буддизм (санскритше – बुद्ध
धर्म, buddha dharma Будданың
ілімі) — дүниежүзіне кеңінен
таралған негізгі 3 діннің бірі.
Б.з.б. V-VI Үндістанның бүгінгі
Бихар штатында пайда
болды. Буддизмнің негізін
салушы Сиддхарта Гаутама
деп есептеледі. Буддизм
басқа ілім-танымдарды
бойына оңай сіңірді және
оның негізгі қағидасы жан
иесіне жамандық жасамау
болғандықтан, жер жүзіне
соғыссыз тарады. Қазіргі
кезде Буддизм дінін 1 млрдқа
жуық адам ұстанады.

5.

Будда діні фәни өмірдің азаптары — ауру, кәрілік, өлімнен құтылу
жолын іздейді. Ол өмірдің қасіреті — нәпсінің тілегіне байланысты деді.
Адамның денесі уақытша өмір сүреді. Ал нәпсі қанағатсыз тілегімен,
өлімнің қорқынышымен ылғи бейнет туғызады. Сондықтан нәпсінің
тілегінен құтылу керек. Ол үшін төрт хақиқатты білу қажет: 1) өмір —
азап; 2) азап нәпсіден туады; 3) нәпсіні ауыздықтаса — азаптан
құтылады; 4) нәпсіден құтылудың төрт сатысы бар: а) жүректің оянуы;
ә) ниет, ақыл, ойды түзету; б) мінез-құлықты түзету; в) адамға ғана
емес, бүкіл жан иелеріне деген рақымшылыққа, махаббатқа жету
(аїимса — адамға, тіршілік иесіне жамандық жасамау, соның бір
көрінісі). Аїимсаны жүзеге асыру үшін Будда Веданы жоққа шығарды.
Себебі Веда уағызы бойынша құрбандық шалу дәстүрінен мал көп
сойылушы еді. Веда ілімі бойынша жан иесі үш болмыстан тұрады:
жан, әркімнің өзіндік қасиетін құрайтын нәзік болмыс және тән. Ал
Будда осының соңғы екеуін ғана мойындап, жанды және оның мәңгілік
екендігін жоққа шығарды. “Егер адам өлгеннен кейін нәзік болмысы
әлемдік болмыспен араласатындай болып жетілсе, ол бұл өмірде
қайта тумай, туу — өлу айналымынан (самскара) құтылады, яғни,
фәни өмірдің азабынан құтылады” деді. Мұны “шуньявади” (бос
кеңістік, яғни, өлгеннен кейін ештеңе жоқ) философиясы деп атайды.
Будда діні өзінің даму барысында үш кезеңнен өтті: хинаяна, әркімді
туу — өлу айналымынан құтылуды үйрететін алғашқы даналық мектебі
(б.з.б. 5 ғ. — б.з. басы); екінші, бодхисаттва — құтқарушы көмегімен
құтылу; үшінші, махаяна (б.з. 5 ғ-ына дейін) кезі. Махаяна негізінде
будда (көкірек көзі ашылған) болуға мүмкіндік беретін жаңа тиімді
әдістер уағыздалды (5 ғ-дан кейін). Ол ваджраяна деп те аталды.

6. Веда Будда

7.

Вишну — адамдардың адал
қамқоршысы, көмекшісі. Ол адамдарды зұлымдық пен қатыгездіктен
қорғайды, оларды қауіп- қатерден
сақтайды және адамдарға шындықты
жариялап оты- рады. Ал оны жүзеге
асырушы Будда. Сөйтіп Будданың
беделі көтеріліп, құдай дәрежесіне
жеткізілді.
Шива — қатал да, қорқынышты құдай. Оның үш көзі
бар, денесіне жыландар жабысқан, мойнында —
бас сүйектер. Шива — өнер мен ғылымның,
салтанатты өмір мен махаббат сайранының құдайы.
Үнді халқының санасындағы құдайлардың басқа
діндердегі (христиан, ислам) құдайлардан басты
айырмашылығы — олардың Жер бетіндегі
тіршіліктің қайнаған ортасында болуы және оған
белсене араласуы болып саналады. Вишнудің әйелі
Лакшми әсемдік пен бақыт құдайы, ал Шиваның
әйелі Кали қырып жою мен өлім құдайы.