Іван Чыгрынаў. Дзівак з Ганчарнай вуліцы

1. Прэзентацыя на тэму «Іван Чыгрынаў. Дзівак з Ганчарнай вуліцы» Гардзіевіч Наталля 11 «Б»

2. Іван Чыгрынаў

Іва́н Гаўры́лавіч Чыгры́наў (21
снежня 1934, вёска Вялікі
Бор Касцюковіцкага раёна Магілёўскай
вобласці — 5 студзеня 1996) беларускі пісьменнік, драматург, перакладч
ык, публіцыст. Народны пісьменнік Беларусі
(1994 г.).

3. Біяграфія

Нарадзіўся ў сялянскай сям'і. Бацька — Гаўрыла Чыгрынаў быў
старшыней сельсавета. Маці — Хадоска Ігнатаўна была звычайнай
працаўніцай-калгасніцай. У дзяцінстве перажыў Вялікую Айчынную
вайну. На вайне загінуў яго бацька. У 1940 годзе пайшоў у першы клас
Вялікаборскай сямігодкі. Нямецкая акупацыя перапыніла вучобу, але
пасля вызвалення Магілеўшчыны ад фашыстаў будучы пісьменнік зноў
сеў за школьную парту і ў 1949 годзе паспяхова скончыў сямігодку. Далей
вучыўся ў Саматэвіцкай сярэдняй школе, якую скончыў у 1952 годзе.
Пасля школы паступіў на аддзяленне журналістыкі філалагічнага
факультэта БДУ. Пасля заканчэння ўніверсітэта (1957) працаваў
рэдактарам, загадчыкам рэдакцыі літаратуры і мастацтва ў
выдавецтве Акадэміі навук БССР. У 1965—1975 — рэдактар аддзела
публіцыстыкі і нарыса ў часопісе «Полымя». З 1975 года намеснік
старшыні, а ў 1976—1986 гадах — сакратар праўлення Саюза
пісьменнікаў БССР. У 1987 годзе абраны старшынёй праўлення
Беларускага фонду культуры. З 1989 года — галоўны рэдактар
часопіса «Спадчына».
У 1978 годзе ў складзе дэлегацыі БССР удзельнічаў у рабоце XXXIII сесіі
Генеральнай Асамблеі ААН. Дэпутат Вярхоўнага Савета БССР (1986—
1990), старшыня пастаяннай камісіі Вярхоўнага Савета БССР па
нацыянальных пытаннях і міжнацыянальных адносінах (1988—1990).
У 1988 г. ўваходзіў ў склад Дзяржаўнай камісіі па расследванні
злачынстваў у Курапатах.
Народны пісьменнік Беларусі (1994 г.).

4. Творчасць

У друку дэбютаваў вершам «Сон трактарыста» у 1952 годзе, як
празаік — у 1958 годзе (газета «Чырвоная змена»). Аўтар кніг
апавяданняў і аповесцей «Птушкі ляцяць на волю» (1965), «Самы
шчаслівы чалавек» (1967), «Ішоў на вайну чалавек» (1973), «Ці бываюць у
выраі ластаўкі?» (1983).
Найбольш вядомы як аўтар пенталогіі раманаў: «Плач перапёлкі»
(1972), «Апраўданне крыві» (1977), «Свае і чужыя» (1984), «Вяртанне да
віны» (1992), «Не ўсе мы згінем» (1996).
Аўтар п'ес — «Дзівак з Ганчарнай вуліцы» (1986), «Следчая справа
Вашчылы» (1988), «Чалавек з мядзвежым тварам» (1988), «Звон — не
малітва» (1988), «Толькі мёртвыя не вяртаюцца» (1989), «Ігракі» (1989),
«Прымак» (1994), кнігі крытыкі і публіцыстыкі — «Новае ў жыцці, новае
ў літаратуры» (1983), «Паміж сонцам і месяцам» (1994). У 1984 годзе
выйшлі выбраныя творы ў 3 тамах.
Адзін з аўтараў сцэнарыя шматсерыйнага тэлевізійнага фільма «Руіны
страляюць…» (пастаўлены ў 1973).
Пераклаў з рускай мовы «Аптымістычную трагедыю(руск.) бел.» У.
Вішнеўскага(руск.) бел.

5. Прызнанне

Лаўрэат Літаратурнай прэміі імя А.Фадзеева (1979) за раманы «Плач
перапёлкі», «Апраўданне крыві», Дзяржаўнай прэміі БССР (1974) як
сааўтар сцэнарыя тэлефільма «Руіны страляюць…».

6. Апавяданне «Дзівак з Ганчарнай вуліцы»

7.

У нядзелю раніцай стаяў я на падворку і слухаў, як гудуць каля
дзядзькавых вулляў пчолы.
- Дземідзёнак ідзе, - пачуліся раптам галасы.

8.

Я азірнуўся і ўбачыў незнаёмага старога, які шыбаваў з клеткай у руцэ
сярэдзінай вуліцы.

9.

Ён быў невысокага росту, згорблены, з белай бародкай і такімі ж
белымі валасамі, што выбіваліся з-пад саламянага брыля. На
незнаёмым была вылінялая сацінавая кашуля з манішкай,
падпяразаная поясам з кутасамі, а на рубчыкавых штанах віднелася
некалькі невялікіх латак.

10.

- А стары ён аказаўся ўвішны... Гэта я ўсё пра Дземідзёнка, - сказала яна, калі
вярнулася. - Дык я кажу: Дакулісе на кватаранта пашэнціла. Бывае, дзянёк
бегае вакол хаты, корпаецца то ў гародчыку, то двор падчышчае, ды і на
вуліцы насупраць Дакуліхінай хаты не тое што ля іншых, - чыста. Здаралася
мне заходзіць да іх. Ветлівы Дземідзёнак гэты. Толькі чамусьці
неразгаворлівы. Панурыцца і маўчыць. Нібы кляймо на ім якое. Усё ж адзін ды
адзін дзень пры дні. Але гэта б нішто яшчэ. Маўклівых на свеце таксама
набярэцца, і, можа, больш чым гаваркіх. Ды прыспічыла яму па нейкай
патрэбе пайсці ў нядзелю на рынак. То ніколі не хадзіў туды, а тут раптам
пацягнула. Можа, што хацеў купіць сабе або Дакулісе. І вось якраз з таго часу
чалавека быццам падмянілі. А ўсё з-за птушак. І хто іх там надумаў
прадаваць, - сама не ведаю, бо ніколі ж раней я не заўважала, каб хто
прыносіў птушак на рынак наш. Ну, там малако, яйкі, а то ж птушкі!
Гандляваць птушкамі!.. Смяхоцце адно. Але ж ён купіў іх. І потым зачасціў на
рынак. Убачыць птушку і купляе.

11.

Насупраць нашай хаты Дземідзёнак спыніўся. Ён пастаяў крыху
непадалёку ад лаўкі, на якой я сядзеў, затым павярнуўся на Калгасную
вуліцу. Тады я і рашыўся пайсці следам. Але ўсю дарогу, пакуль плёўся за
ім, адчуваў, што раблю нешта не тое, і мне было сорамна.

12.

Накіроўваўся ён за гарадок.
Выпускаў Дземідзёнак купленых птушак кіламетры за тры, там, дзе
пачынаецца Зінкевічаў луг.

13.

Там я і даведаўся пра самае галоўнае.
...Да вайны Дземідзёнак жыў пад Вітунём, там, дзе Лясныя Дачы.

14.

Але аднойчы ў старожку ўварваліся немцы.
- Партызан?
Дземідзёнак паціснуў плячамі.
- Дзе хаваюцца партызаны?
Не ведаю.
- Тады збірайся.
- А як яна? Адна застанецца? - Дземідзёнак паказаў на Аленку.
- Будзеш разумны, то не застанецца, - адказалі яму.
Старога пасадзілі на сані і павезлі ў Вітунь, а Аленку замкнулі ў
старожцы.

15.

Два тыдні яго вадзілі на допыт.
- Дзе партызаны? - пыталі кожны раз.
Дземідзёнак маўчаў. Тады яго кідалі на падлогу і білі.

16.

Калі ж яго нарэшце выпусцілі на волю, то ён не знайшоў у сваёй
халоднай старожцы ўнучкі. На падлозе ляжала адна скалелая сініца...
Калі і як яна заляцела сюды, - Дземідзёнак не ведаў.

17.

...Дні праз два я паклікаў да сябе хлапчукоў і расказаў ім усё, што ведаў
пра Дземідзёнка.

18.

Падышоў час мне ад'язджаць, і я зайшоў развітацца з Дземідзёнкам. У
сенцах мяне сустрэла Дакуліха.
- Ты можаш не заходзіць, - з дакорам зашаптала яна. - Чалавек вунь
перажывае. А ўсё праз цябе. І навошта было гаварыць каму? Ён жа
гэтымі птушкамі і жыў адно апошні час.

19.

...Я хацеў памагчы чалавеку загаіць рану. І так няўмела ўзяўся за гэта.
Лепш бы не брацца зусім. Бо не кожная рана паддаецца лекам. Асабліва
калі на душы...