Creacion terminoloxica neoloxia

1.

A creación terminolóxica
Neoloxía

2.

A creación terminolóxica. Neoloxía
Terminoloxía
“As
unidades
que
representan
coñecemento
especializado
terminolóxicas,
obxecto
de
e
son
transmiten
as
estudo
o
unidades
prototípico
da
terminoloxía, porque é a unidade que expresa e
comunica os temas especializados da forma máis
concisa, precisa e eficiente. Non obstante, existen
outras unidades que tamén transmiten o coñecemento
especializado
(símbolos,
como
fórmulas
elementos
etc.)
e
non
lingüísticos
outros
elementos
lingüísticos: unidades inferiores á palabra como prefixos
e sufixos (cardio-, -ite) ou unidades superiores á palabra

3.

A creación terminolóxica. Neoloxía
Terminoloxía
“As unidades terminolóxicas forman parte da linguaxe
natural e da gramática dunha lingua. Non son unidades
que formen parte dun sistema léxico diferente, senón
que
son
contextos
unidades
activan
léxicas
un
que
en
significado
determinados
especializado”
(Santamaría Pérez 2006: 15; tradución nosa).

4.

A creación terminolóxica. Neoloxía
Terminoloxía
Termo: “como elemento dunha terminoloxía, é unha
unidade constituída por un concepto e a súa
denominación”.
Concepto: “unidade do pensamiento que abranxe as
características comúns asignadas aos obxectos” .
Denominación: “designación, formada por un mínimo
dunha
palabra,
especializada”.
dun
concepto
na
linguaxe

5.

A creación terminolóxica. Neoloxía
• Os unidades terminolóxicas (termos específicos,
tecnicismos) son un elemento caracterizador das
linguas de especialización.
• Existen
unidades
complexas
simples
(resultantes
(cáncer,
da
timo)
combinación
e
de
elementos).
• Son
fundamentais
tanto
no
ámbito
científico-
técnico como no xurídico-administrativo.
• No eido científico, prodúcese un forte proceso de
creación neolóxica, indispensable para o avance

6.

A creación terminolóxica. Neoloxía
Esta creación de novas formas lévase a cabo por medio de
tres procedementos:
a) creación dunha palabra ou expresión nova: neoloxía
de forma; e
b) atribución dun sentido novo a unha palabra xa
existente: neoloxía de sentido.
c) neoloxía sintáctica.
Ocuparémonos principalmente dos dous primeiros
procedementos.
Ambos déronse e danse en diversas épocas e en calquera
área de estudo ou dominio da ciencia.
Con todo, a neoloxía de forma soe darse en dominios
científicos ben consolidados, mentres que a neoloxía de
sentido se dá en etapas iniciais dunha disciplina ou en

7.

A creación terminolóxica. Neoloxía
A neoloxía de forma consiste en crear unha nova
unidade léxica ou expresión terminolóxica, mediante a
combinación de elementos xa existentes na lingua.
Basicamente, os procedementos de construción* son:
 
Construción
 
Complexizació
n
Derivación
Composición
Xustaposición
Coordinación
Prefixación
Sufixación
Parasíntese
 
Lexías complexas
Ex.: perixeo (peri- + -xea, ‘terra’); bosón de Higgs,
constante de Planck; oncornavirus (onco-RNA-virus).
* Cómpre ter en conta tamén o procedemento de
redución: siglas, acrónimos e abreviaturas (ver
apuntamentos en fotocopia).

8.

A creación terminolóxica. Neoloxía
Poden producirse as máis diversas combinacións de
procedementos:
Ex. Siglas combinadas con formantes ou con
palabras.
-ribosomas (gránulos celulares): RIB + soma
(corpo) [Research Institute Rockefeller]
-picornavirus: pico (pequeno) + RNA + virus
Ex.
L.
Galvani:
galvanizar,
galvanismo,
galvanómetro,
galvanoplastia,
galvanostexia,
galvanotecnia

9.

A creación terminolóxica.
Os
epónimos
elabóranse, Neoloxía
por
distintos
procedementos,
a
partir
de
nomes.
Ex.
Neanthertalense,
teoría
hipocrática,
teoría
malthusiana, alucinación gulliveriana; síndrome de
Dióxenes, teorema de Pitágoras, constante de
Planck.
Poden cruzarse logo, nun segundo nivel de
elaboración, cos procedementos de composición e
derivación.
Ex.
- síndrome de Cushing: pseudo-cushing, paracushing, síndrome cushingoide;
- ganglio de Gasser: gasserectomía (extirpación)

10.

A creación terminolóxica. Neoloxía
 Poden combinarse procedementos: peri- + -cardio
– periocardiotomía (+tomía)
• Pode haber cambios: eliminación ou engadido de
vogais, modificación de consoantes, cambios
de acentuación. Ex. pericardio + alxia =
pericardialxia.
• Poden darse distintos alomorfes dun prefixo
in-/im-/i-: inapetente, imputrescible, ilexible.
• Aínda que por principio a característica
fundamental dos termos é a precisión e a
univocidade, pode darse certa laxitude
nocional ou sinominia (por proviren de

11.

A creación terminolóxica. Neoloxía
 a) Prefixación
• Máis empregado no ámbito de especialización
científico que noutros.
• Mediante os prefixos, modifícanse ou matízanse
os significados das diferentes raíces. Deste
xeito, grazas á combinación dun número
relativamente pequeno de prefixos cun bo
número de raíces obtéñense un elevado
número de termos.
• Exemplos: a/an, extra-, de-, endo-, epi-, exo-,
meta-; hemi-, mono-, mega-, xeno-.
• Danse fenómenos de sinonimia e polisemia. 
peri- e circunultra-

12.

A creación terminolóxica. Neoloxía
b) Sufixación
Úsanse
-os mesmos sufixos que na linguaxe común: -axe,
-ade, -ismo, -ista, -al, -ario, -ano e sobre todo –
ción: instilación, dixitalización, oxidación etc.
-outros específicos: –íase, ite, -ose, -uro, -ato,
-aceo (grupo), -escencia. Tamén: -ificar, -ar.

13.

A creación terminolóxica. Neoloxía
c) Composición
Consiste na unión de raíces ou bases léxicas.
Trátase de elementos que, en teoría, poden
funcionar de maneira individual:
-gastro, proto-, oligo-, orto-, paleo-, pan-,
hema-/hemo-/hemato-, helio-, topo-, hepato-.
-sauro, -tomía, -filia, -faxia, -fero, -orexia, -ptero,
-metria,
-tecnia,
-grama,
-rraxia,
-lito
(electrólito, nefrólito), -nomía, -loxía.
-tamén se poden dar fenómenos de sinonimia e
polisemia: -patía (sentimento) e –patía (doenza,
enfermidade).

14.

A creación terminolóxica. Neoloxía
d) Complexización
Consiste na combinación sintáctica de varias
palabras para formar unha expresión.
-xustaposición: tolerancia inmunolóxica, onda
electromagnética, esclerose lateral amiotrófica,
accidente isquémico transitorio.
-coordinación: constante de equilibrio, sistema de
referencia
cartesiano,
cromatografía
de
intercambio iónico, lonxitude de onda, síndrome
de acumulación compulsiva.

15.

Ligazón á Táboa panlatina
de formantes cultos:
Exercicios
http://www.iula.upf.edu/rec/cpt/formants/tf_i.htm
 
1. Busca na Táboa panlatina os termos
portugueses e españois que derivan das
seguintes palabras gregas:
Karpós
kekis-kekidos
gonia
hypso
myrmex, myrmekos
pleion
pachys
ektos
parthenos

16.

Exercicios
2. Busca información sobre os seguintes
termos na Táboa panlatina:
Estesioloxía
Ostracodermes
Tonometría
Teleoloxía
Zimoxenia
Batimetría
Quetópodos
Quelonídeos
Culiciforme
Dinosauro
Eólito

17.

creación
NeoloxíaAde
sentidoterminolóxica. Neoloxía
Consiste en dotar dun novo significado a unha
palabra xa existente. Pode crearse por medio de
dous procedementos:
-mediante a incorporación dunha nova acepción
a unha palabra da lingua xeral (terminoloxización):
silencio [documental], rato (informática);
-mediante o trasvase dun termo específico dun
ámbito de especialidade a outro ámbito, tomando
como base unha analoxía: cortocircuíto neuronal,
ecoloxía lingüística, código [proveniente do
Dereito]
xenético,
mapa
cromosómico,
información/mensaxe xenética, biblioteca xenética,
cooperación celular, población linfocitaria.

18.

A creación terminolóxica. Neoloxía
Neoloxía sintáctica
Consiste nun cambio, ben de categoría gramatical
ben de función, dun elemento.
Non é un procedemento demasiado frecuente.
Ex.: Adxectivos que pasan a funcionar como
substantivos:
(medicamento)
analxésico,
(substancia)
anticoagulante,
(investigador/a)
científico/a, sintáctica; un alzheimer (un caso de
enfermidade de Alzheimer).

19.

creación
terminolóxica. Neoloxía
NeoloxíaAde
préstamo
Ademais de todos os termos provenientes dos
procedementos de formación que acabamos de
repasar, prodúcese tamén a incorporación de
tecnicismos procedentes doutras linguas (inicialmente
estranxeirismos): préstamos lingüísticos.
Nesta conxuntura, ábrense dúas opcións:
a) incorporar os termos estranxeiros: software
[soporte lóxico], email
b) adaptalos ou substituílos por termos de creación
propia.
Ex.: alternating current (corrente alterna), birth control
(control
da
natalidade),
power
plant
(grupo
electróxeno), missing link (elo perdido).
Nas linguas de orixe, o termo puido xerarse por
medio da neoloxía de forma (ver exemplos anteriores)

20.

3. Analiza os procesos de formación
Exerciciodos termos que aparecen no
fragmento seguinte. Indíquese se son abreviacións, epónimos,
siglas, neoloxías de forma por prefixación, sufixación, lexías
complexas, neoloxías de sentido etc.:
“Na esclerose múltiple (EM) aparece ataxia cerebelosa con debilidade e
espasticidade dos membros, que reflicte a alteración das vías
cerebelosas e córticoespiñais. A ataxia cerebelosa recoñécese pola
linguaxe salmodiada, tremores e vacilacións e incoordinación dos
movementos voluntarios. (...) A perda da eumetría, a euerxia e a
eutaxia maniféstanse en actitudes anómalas da estática e o equilibrio.
Non obstante, a proba de Romberg é negativa, pois non melloran os
signos coa axuda da visión. A hipotonía demóstrase clinicamente pola
proba de Stewart-Holmes. (...) Observouse que o paracetamol inhibe a
hiperalxesia inducida pola administración de substancia P, o que suxire
que os seus efectos poden deberse á modulación da transmisión
nociceptiva nas vías espiñais e supraespiñais. Demostrouse que pode
inhibir tamén a hiperalxesia inducida por agonistas do receptor NMDA
do glutamato. Ademais, este efecto reverte selectivamente tras a
administración de L-arxinina. Algúns estudos demostraron que a lesión
das vías serotoninérgicas con 5,6-Ohtriptamina reduce o efecto