Спортшыларға арналған ББҚ

1. Спортшыларға арналған ББҚ

Орындаған:
Укен Жансая
ПБТ-1308

2. Жоспар:

1.
2.
3.
4.
Кіріспе
Спортшылардың тамақтану тәртібі
Спорттық медицинада қолданылатын ББҚ- лар.
Спортшыларға арналған ББҚ - лар

3.

Дұрыс тамақтану- спортшылардың
функционалдық жай-күйін қамтамасыз ету,
жаттығу процесі мен жарыс қызметін
медико-биологиялық қамтамасыз етудің
маңызды құраушысы.

4.

Спорттық нәтижелердің жоғарылауында тағамның
бір түрін шамадан тыс қолдану негізделмеген.
Тамақтануды – басты мақсат ретінде қоюға
болмайды.
Бірақ,
спортшының
тәртібінде
тамақтанудың маңызы зор екенін ұмытпау керек.
Тамақтанудың сандық мөлшері ағзаның қуаттық
шығынымен тығыз байланысты болып келеді.
Қуат адам бойынан үнемі шығындалады, ақуыз,
май, көмірсу қуаттық заттар үнемі шығындалып
отырады. Қуат неғұрлым шығындалса, соғұрлым адам
салмағын жоғалтады.
Тамақтану шығынға ұшыраған заттардың орнын
толтыру арқылы, шығын болған қуатты қалпына
келтіреді. Қоректік заттардың сандық мөлшері шығын
болған заттар мен қуаттардың мөлшеріне дәлме-дәл
сәйкес келуі керек.

5. Спортта үлкен нәтижелерге қол жеткізу үшін…

Спортта үлкен нәтижелерге қол жеткізу үшін,
дененің саулығы және ағзадағы болып жатқан
барлық үдерістердің кемшіліксіз өтуі шарт.
Сондықтан спортшыларға
тағамдағы дәрумендердің құрамын сақтау
маңызды болып табылады.
Спортшы өзінің қалыпты тамақтану рационы
құрамына маңызды дәрумендердің және
олардың қажетті мөлшеріне аса мән беру керек.
Өйткені, бұлшықеттің белсенді жұмысы
барысында ағзадағы аталмыш дәрумендердің
шығыны жоғары болғандықтан, олардың
қажеттілігі де арта түседі.
Тағамның жақсы қорытылуы мен сіңірілуі үшін
тамақтанудың белгілі бір тәртібін ұстану қажет.
Тағамды қашан қабылдауды және тағамды
қабылдау мен жарыстар мерзімдерінің
арасындағы қатынасын білу керек.

6.

Спортшылардың дұрыс тамақтану рационын құру
және әртүрлі аурулар мен спорттық жарақаттарды
алдын алу үшін биологиялық белсенді
қосылыстарды
(ББҚ) спорт медицинасында қолдану аса қажет.
ББҚ-дың жоғарғы тағамдық тығыздығы, белгілі
бір жүйеге бағытталуы, дайындалуы мен
тасымалдануы жағынан түрлі қолайлы пішінде
болуы, жақсы дәмдік және сенімді гигиеналық
сапасы сияқты қасиеттерінің арқасында барлық
спорт түрлеріне қатысатын спортшылардың
тамақтануын құрастыруында кең қолданылады.

7. ББҚ спорт тәжірибесінде төмендегі мақсаттарды шешу үшін қолданылады:

- созылмалы жарыс жүктемелері кезінде және
жаттығулар арасында тамақтану;
- жаттығу және жарыстан кейін ағзаның қалпына
келу үдерістерін жылдамдату;
- су-тұз алмасуын және дене қызуын реттеу;
- дене массасын түзету (салмақтың төмендеуі);
- споршының бұлшықет массасын дамытуға
арналған жаттығулар кезіндегі жаттығу
белсенділігін жоғарлату;
- жарыс кезіндегі тәуліктік рацион көлемін азайту;
- жаттығу бағыттарының бағытталуына байланысты
тәуліктік рационның сапалық бағытын өзгерту.

8. Спорттық ойын түрлерінде ББҚ өте қажет.

Спорттық ойын түрлерінде ББҚ өте қажет, өйткені
созылмалы дене жүктеме немесе жарыс барысында
ағзадан көптеген микроэлементтер, ең бірінші темір, мыс,
марганец, молибден, мырыш және макроэлементтер –
калий, кальций, магний және натрий жоғалады.
Зат алмасудағы осындай өзгерістер ағзадғы
пластикалық және қуаттық ресурстарының қалпына келу
жылдамдығын төмендетеді. Бұл өз кезегінде спорттық
жұмысқа қабілеттілікті төмендетіп және спорттық
нәтижелердің өсуін қиындатады. Мысалы: ағзада
макроэлементтердің тапшы болуы бұлшықеттің
тырысуына және жиырылуы мен босаңсуының
төмендеуіне алып келеді.
Микроэлементтердің және негізгі дәрумендердің
тапшылығы, ағзаның иммундық күштерінің әлсіреуіне
әкеледі де үнемі жаттығу жасауға мүмкіндік
бермейді. Осы жағдайға байланысты спорт тәжірибесінде
арнаулы тағам қоспалары пайда болып, кең қолданысқа
ие болды.

9.

• Жоғары биологиялық құндылыққа ие
өнімдер дене мәдениеті және спортпен
тығыз байланысты. Жаттығулар мен
жарыстарда ББҚ қолдану керектігі еш дау
тудырмайды.
• ББҚ - өсімдік, жануар немесе минеральды
шикізаттардан алынатын табиғи немесе
оған ұқсас және сирек болса да, химиялық
немесе микробиологиялық
синтез жолымен алынатын өнім.

10. Көп спортшылар қолданатын ББҚ – лар: Сұйық хлорофилл

• Күш береді және қан жүйесін
ынталандырады.
• Ұлпаның және жаралардың
сауығуын жеңілдетеді.
• иммундық жүйені
ынталандырады.

11. Жеміс-жидекті сусын Zambroza (Zambroza)

• Эндогендік және экзогендік еркін
радикалды қосылыстар әсерінен
адамның барлық дене жүйесін
қорғайды.
• Иммундық жүйені қорғайды және
қабыну ауруларының қаупін азайтады.
• Аллергияға қарсы әсері бар.
• Жұмысқа қабілеттілікті арттырады
және мидың жоғарғы энергетикалық
потенциалын арттырады.

12. Ақуыздық коктейль Нутри Берн - Nutri Burn

• Сергіткіш және тоникалық
әсері бар.
• Иммундық және
антиоксидантты қорғанысты
нығайтады.
• Тәбетті азайтуға көмектеседі.
• Көмірсулар алмасуын реттейді.
• Май массасын азайтуға
көмектеседі.

13. TNT Total Nutrition Today (ТНТ)

• Иммундық жүйені
нығайтады, жұқпалы
аурулардың алдын алуға
ықпал етеді.
• Қоршаған ортаға қолайсыз
әсерге ағзаның төзімділігін
арттырады.
• Қатерлі ісіктің алдын алады
• Қартаю процесін баяулатады.

14. Супер Комплекс (Super Complex) 

Супер Комплекс (Super Complex)
• Қорғаныс жүйесін
және бүкіл ағзаның
дұрыс жұмыс істеуін
қамтамасыз ету үшін
қажетті дәрумендер,
минералдар,
микроэлементтер,
толық кешенінен
тұрады.

15. Глюкозамин

• Глюкозамин тірекқимыл жүйесінің
қабыну және
дистрофиялық
ауруларының алдын алу
және оңалту ушін
тиімді болып табылады

16. Аргинин

• Тамырлардың тонусын,белоктың синтезін
реттейді,
• майды ерітеді,
• қысымды төмендетеді.

17. Гуггул (экстракт)

• Семіздік пен артық
салмақтан мәселелерімен
күресу үшін.
• Жүйке жүйесіне оң әсер
етеді
• Лейкоциттердің санын
көбейтеді,
• Ас қорытуды жақсартады.

18. Карнитин

• Жүрек ауруларының алдын
алады.
• Майды ерітеді
• Бұлшық еттің өсуіне ықпал
етеді.
• Бауыр функциясын
жақсартады.
• Көп жаттығу кезінде ақуыз
биосинтезін ынталандырады.
• Бұлшықеттің күшін
арттырады

19. ЛИЗИН

• Бұлшықетті , күшін
арттырады,
• Ағзадағы кальций
арттырады.

20. Витамакс

Құрамы: витаминдер,
минералдар,
микроэлементтер, ара сүті

21. Қорытынды

Қорыта айтқанда, ББҚ - өсімдік, жануар немесе
минеральды шикізаттардан алынатын табиғи немесе оған
ұқсас және сирек болса да, химиялық немесе
микробиологиялық синтез жолымен алынатын өнім.
Олар адам ағзасына қажетті алмаспайтын тағамдық
заттармен қамтамасыз ету (толыққанды ақуыздар немесе
бөлек аминоқышқылдар және олардың
кешендері, көпқанықпаған май қышқылдары,
фосфолипидтер, дәрумендер, минералдар және
микроэлементтер, т.б.) мақсатында және ағза жүйелері
мен мүшелеріндегі физиологиялық қызметтерді реттеу
үшін (органикалық қышқылдар, гликозидтер,
сапрониндер) тағам өнімдерінің, көптеген сусындардың
құрамында болады. спортшылардың нутрицевтиктер
қатарына жататын ББҚ - ды ғана емес
парафармацевтиктерді де қолдануы, адамзаттың
табиғатпен әсем үйлесімін тауып, күйзелістік
факторлардың әсер етуіне қарамастан, өз қабілеттерін
айтарлықтай арттыруға мүмкіндік алады

22.

Әдебиеттер:
• 1.
Абсалямов Т.М. Общие принципы
построения комплексной целевой программы
подготовки команды и отдельного спортсмена /
Тенденции развития спорта высших достижений. М.1997. - С. 28-33
• 2.
Азизбекян Г.А., Волгарев М.Н., Коровников
К.А., Яловая Н.И. Особенности питания спортсменов
// Теория и практика физической культуры. 1985. №1.-С.34-39
• 3.
Бобков Ю.Г., Виноградов В.М., Лосев
С.С., Смирнов А.В. Фармакологическая коррекция
утомления. - М.- Медицина. - 1984. - 208 с.
• 4.
Волков Н.И., Олейников В.И. Биологически
активные пищевые добавки в специализированном
питании спортсменов. - М.- Спортакадемпресс.2001.- 80 с.