Түсті металлургия саласындағы жұмысшылардың кәсіби аурушаңдығы және алдын - алу жолдары

1.

М.Оспанов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік
медицина университеті
Кафедра: Кәсіби аурулар мен гигиеналық пәндер
Түсті металлургия саласындағы жұмысшылардың
кәсіби аурушаңдығы және алдын - алу жолдары
Орындаған: Қасымова Н.Б, Қауынбаева Н.Е,
Махсотова Г. Қ, Суйндиков Е.А
Тексерген: Құлбаева А.Б
Ақтөбе 2016ж.

2.

Жоспар:
I. Кіріспе
II. Негізгі бөлім
1. Жұмысшылардың аурушаңдығы, себептері
2. Алдын - алу шаралары
3. Санитарлық дәрігердің міндеттері
іII. Қорытынды
IV. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

3. Кіріспе

Көптеген ауыр металдар, олардың ішінде қорғасын,
алюминий, кадмий, хром, никель, сынап улы
заттардың қатарына жатады. Олар тірі
организмдерде жинақталып, ұзақ уақыт бойы
сақтала алады және кумуляцияланған у ретінде әсер
етеді. Бұл заттардың тірі организмдердегі
концентрациясы қоршаған ортадағы
концентрациясынан 100-1000 есе жоғары.

4. Сынап

Бұдан 2000 жылдай бұрын Үндістан, Қытай, т.б. елдерде
бояу, дәрі және косметик. зат ретінде сынап минералы –
киноварь (HgS) қолданылған. Грек дәрігері Диоскорид
(б.э. 1 ғасырда) киноварьды темір ыдыста қыздырып,
оның ақ буын “сұйық күміс” деп атаған. Алғаш қатты
сынапты И.Браун мен М.Ломоносов алған (1759).

5.

Люминесцентті
лампалар
Термометр

6.

Әрине, бұл шамдарды қолданғанда ағзаға әкелер
ешқандай зияны жоқ, бірақ ол сынатын болса немесе
істен шығып қоқыс жәшігіне лақтырылса, онда
шынысы сынып, сынап буы ауаға тарайды. Сынап
буы қауіпті улы заттардың жіктелуінде «А» тобына
жатады, яғни өте улы зат. Сынап буы иіссіз зат,
концентрациясы небәрі 0,25 мг/м3 сынап буы бар
ауамен тыныс алған кезде, сынап буы өкпеде қалып
қойып, сонда жиналады. Ал егерде сынап буының
концентрациясы одан да көп болса, теріден тікелей
сіңіп, жалпы қан айналымына енеді. Сонымен қатар,
бауыр, бүйрек, ішек құрылыстары мен жүйке
жүйелерін зақымдайды.

7.

Өнеркәсіпте сынап және оның қосылыстары кең қолданылады. Сынап
қосылыстарынан сулема, сынап нитраты, каломель, дандырық сынап жиі
қолданылады. Негізінен сынаптың өзі емес, адам ағзасына әсер ететін оның
қосылысы зиянды. Сынаппен қатты улану іштің өтуімен, лоқсумен,
жұтқыншақтың ауруымен 8-24 сағаттың ішінде байқала бастайды. Мұндай
жағдайда алдымен зардап шегушіге сүт беріп, құстыру қажет. Сынап
негізінен ағзадан бүйрек арқылы шығады. Осы затпен немесе оның
қосылысымен уланған кезде ауыз темір татып, қол, тіл, қабақ дірілдей
бастайды, ауыр жағдайда аяқ пен денені, жүйке жүйесін зақымдайды.

8. Қорғасын

Қорғасын және оның қосылыстары бүгінгі таңда өте өзекті
болып табылады. Әсіресе металл өнеркәсіптің әртүрлі
салаларында кеңінен қолданылады.
Қанға қорғасын еніп, организмде тез тарала отырып,
организмнің табиғи сузілуінен (бауыр) өтіп кетеді. Ең
қауіпті тыныс жолдары арқылы қорғасынның енуі болып
табылады. Бұл металл асқазанға енсе, онда ол тұз
қышқылымен араласады және қорғасын хлоридін түзеді.
Бұл бейорганикалық қосылыс тез ериді және асқазан
қабырғасы арқылы қанға сіңеді. Қанда қорғасын
ақуыздармен (атап айтқанда, альбумин) және
фосфаттармен байланысады. Осындай коллоидтық
жағдайда қорғасын қанның құрамындағы эритроциттерде
(шамамен 90 пайыз) және паренхиматоздық органдарда
(бүйрек) болады.

9.

Қорғасын зауытында қорғасын аэрозолін орташа жылдық
концентрациясы - 0,213 мгм3, ал максималды
концентрациясы - 0,266 мгм3 құрайды.
Созылмалы улану ағзаға субтоксикалық дозада ұзақ уақыт
түскенде дамиды, нәтижесінде мүшелер мен жүйелерде депо
жиналады. Қорғасын және оның бейорганикалық
қосылыстары «политропты әсер ететін улардың» қатарына
жатады. Өндіріс орындарында негізгі түсу көзі болып тыныс
алу, ал асқазан ішек жолы – қосымша саналады. Қорғасын өкпедегі капилляр арқылы сіңіріледі, қанда айналымға түсе
бастайды. Қорғасын сондай-ақ бауырда, көкбауырда, ұйқы
безінде күштірек жиналады және қорғасыннан тез айырыла
алады.Негізгі шығу көзі тоқ ішектен қорғасынның 2/3 бөлігі,
ал қалған бөлігі бүйрек, тер бездері, сүт бездері, сілекей
бездері арқылы шығады.

10. Алюминий

Аурушылдықтың басым көпшілігін :
Тыныс алу мүшелері;
Нерв жүйесі;
Ас қорыту;
Пісіру және гидрохимия цехтары жұмысшыларының
ауруы цистит, оның себебі организмге сілтілердің түсуі
болып табылады.
Пісінді шаңдарынан - улы шаңды этиологиялы бронх
демікпесі және улы шаңды пневмосклероз дамиды.
Сілтілі және басқада шаңдар жедел және жеделдеу
конъюктивиттің себебі болады, қасаң қабаттың
күңгірттенуіне, дерматоздарға, контактты дерматиттерге,
күйіктерге әкеледі.

11. Хром

Үш және алтывалентті хромның қосылыстары улы бола отырып,
ол ағзадағы ферментативті өзгерушіліктерді жүргізу, клетканың
биоэнергетикасын, оның құрылымы мен қызметін бұзылуымен
біленді. Алты валентті хром организмге ауыр түрде әсер етеді.:
• организмнің иммунды реакцияларын өзгертеді;
• ферменттер белсенділігін төмендетеді;
• бауырды зақымдайды;
• пневмосклероз, жүрек ақаулары , гастрит , он екі елі ішек және
асқазан жаралары, тері аурулары (жаралар, дерматиттер), мұрын
шырышты қабаттарының зақымдануы, хромды гепатоз.

12. VІ валентті хром ағзаға енгеннен соң V валентті хромға артынша ІІІ валентті хромға бөлшектенеді. Сөйтіп протейнмен қосылып

иммундық реакция түзілетін гаптендерге айналады.
Нәтижесінде тері түршігуі мүмкін. VІ валентті хром
генотоксинді канцерогендер түзіп өкпе рагін тудырады.

13.

14. Алдын алу шаралары

1 .Технологиялық:
Шикізат дайындау цехтарында дистанционды
басқаруды енгізу;
Шаң көп түзілетін жерлері су шашып ылғалдау;
2.Санитарлық – техникалық:
Жергілікті механикалық сормалы желдетуді
қолдану, ұйымдастыру және қондырғылардың
жұмыс тиімділігін бақылау;
Жұмыс зонасында оптимальды шағын климатты
ұйымдастыру.

15. Емдік профилактикалық шаралар

Кәсіпорын жұмыскерлерін тегін жеке қорғану құралдарымен ,
жұмыскерлерді тұрмыстық үй-жайлармен, демалыс бөлмелерімен,
газдандырылған су қондырғыларымен (сатураторлармен),
ауызсулық бұрқақшалармен, өзіне-өзі көмек беру душтарымен;
профилактикалық
және
медициналық
қобдишалардың
медикаменттерімен қамтамасыз ету; ұжымдық қорғану
құралдарымен қамтамасыз ету; арнаулы киім мен арнаулы аяқ
киімді жуу, жөндеу; емдік-профилактикалық тағам; мерзімдік
медициналық тексеріп-қарауларды өткізу; жұмыскерлерді
арнаулы дайындықты талап ететін қызметке оқыту, дайындау мен
қайта дайындау, межелес кәсіптерге оқыту; жұмыс істеушілерді
еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі көрнекті үгітпен,
плакаттармен , нормативтік құжаттармен қамтамасыз ету.

16. Арнайы қорғану құралдары

17. Медициналық профилактика

Зиянды және қауіпті өндірістік факторларды нормалау,
жұмысқа қабылдау үшін қарсы көрсеткіштер тізімін
жасау;
Мемлекеттік, аумақтық, жеке және топтық деңгейде
жұмыс істейтіндердің денсаулық және еңбек шартын ары
қарай басқарушы шешім қабылдай отырып, әлеуметтік
гигиеналық мониторингілеу және өндірісте алдын алу
бағдарламаларын енгізу;
Сауықтыру және диспансерлік бақылауды жүзеге асыру;
Емдік тамақтану, емдік дене шынықтыру, медициналық
психологиялық бейімделу, санаторий курорттық ем;
Мақсатты санитарлық гигиеналық тәрбие, салауатты өмір
салтын ұстану.

18. Санитарлық дәрігердің міндеті

Алғашқы көмек көрсету
Кезеңдік медициналық тексеріс
барысын ұйымдастыру,
Жұмысшылар арасындағы
аурушаңдық көрсеткішін тіркеу;
Санитарлық техникалық шараларды
жүргізу;
Сауықтыру шараларын жүзеге асыру;
Жұмысшылар жағдайын қатаң түрде
бақылау;

19. Қорытынды

Кәсіби аурулардың профилактикасы жұмысшылар
аурушаңдығын және денсаулық жағдайындағы
ауытқулардың даму тәуекелін төмендетуге, олардың
үдемелілігін болдырмауға, жағымсыз салдарын
азайтуға бағытталған шаралар жүйесінен тұрады.
Оларға медициналық ( санитарлық гигиеналық),
экономикалық, құқықтық сипаттағы шаралар кіреді.
Жалпы көрсетілген аурулардың профилактикасы
тәуекел факторларын заңнамалық реттеу (ШРЕД
және ШРЕК бекіту) және өндірісте қауіпсіз еңбек
және тұрмыс жағдайын құру жүйесі бойынша
мақсатты бағдарламалар құру жолымен жүзеге
асырылады.