Балалардағы нәруыз

1.

Қарағанды мемлекеттік медицина университеті
Клиникаға кіріспе кафедрасы
«Балалар ауруларына кіріспе» пәні
СӨЖ
ТА Қ Ы Р Ы Б Ы : БА Л А Л А РД А Ғ Ы Н Ә РУ Ы З , К Ө М І Р С У
Ж Ә Н Е М А Й А Л М АС У Ы Н Ы Ң Е Р Е К Ш Е Л І Г І
О Р Ы Н Д А Ғ А Н : Ә Д І Л Б Е К СА М А Л
ТОП: 3019 ЖМФ
Қ А Б Ы Л Д А Ғ А Н : АУ К Е Н О ВА Л . Б .
Қ А РА Ғ А Н Д Ы 2 0 1 6

2.

Мазмүны
І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
Балалардағы нәуыз алмасу ерекшелігі
Май және көмірсу алмасуының ерекшелігі
ІІІ. Қорытынды
ІV. Пайдаланылған әдебиеттер

3.

Кіріспе
Н Е Г І З Г І З АТ А Л М А С УД Ы Ң М Ө Л Ш Е Р І Б А Л А Н Ы Ң Ж А С Ы Н А ,
Ж Ы Н Ы С Ы Н А , Ө С У Қ А Р Қ Ы Н Ы Н А , О Л А РД Ы Ң
К О Н С Т И Т У Ц И Я С Ы Н А ( А Р Ы Қ Б А Л А Л А РД А З АТ А Л М А С УД Ы Ң
Қ А Р Қ Ы Н Ы Ж О Ғ А Р Ы Б ОЛ А Д Ы ) , Қ И М Ы Л - Қ О З Ғ А Л Ы С ТА Р Ы Н А ,
ЖЫЛ МЕЗГІЛІНЕ (КӨКТЕМ, ЖАЗ МЕЗГІЛДЕРІНДЕ ЖОҒАРЫ),
Т У Ы П , Ө С К Е Н М Е К Е Н І Н Е ( Б И І К Т АУЛ Ы АУД А Н Д А РД А , Ж А З Ы Қ Қ А
Қ А РА Ғ А Н Д А Ж О Ғ А Р Ы ) Ж Ә Н Е Т. Б . Б А Й Л А Н Ы С Т Ы Б О Л Ы П К Е Л Е Д І .
Н Ә Р У Ы ЗД А Р - О Р ГА Н И З М Ұ Л П А С Ы Н Ы Ң Ж А С У Ш А Л А Р Ы Н Ы Ң
Т Ү З І Л У І Н Е Қ АТ Ы С АТ Ы Н Н Е Г І З Г І Қ Ұ Р Ы Л Ы С М АТ Е Р И А Л Ы .
М А Й Л А Р Ө С І М Д І К Т Е К Т І Ж Ә Н Е Ж А Н УА Р Т Е К Т І Т А Ғ А М Д А Р
Қ Ұ РА М Ы Н А К І Р Е Д І . О Л А Р А Д А М Д Е Н Е С І М А С С А С Ы Н Ы Ң 1 0 — 2 0 % Ы Н Қ Ұ РА Й Д Ы . К Ө М І Р С УЛ А Р О Р ГА Н И З М Г Е , Н Е Г І З І Н Е Н ,
Ө С І М Д І К Т Е К Т І Т А Ғ А М Д А Р М Е Н , С О Н Д А Й - А Қ А З М Ө Л Ш Е РД Е
Ж А Н УА Р Т Е К Т І Т А Ғ А М М Е Н Т Ү С Е Д І . О Л А Р Д Е Н Е М А С С А С Ы Н Ы Ң 1 2 % - Ы Н Қ Ұ РА Й Д Ы

4.

Балалардағы нәруыз алмасу ерекшелігі
Жаңа туылған сәбилердің қанының сарысуындағы жалпы
белоктардың мөлшері анасыныкінен аз болады, себебі
плацента арқылы белок молекулалары жәй сүзіліп қана
қоймайды. Яғни, белок жинақталуы белсенді жүріп отырады.
Алғашқы бірінші жыл бойына қан сарысуындағы жалпы
белоктың мөлщері, әсіресе 2-6 аптада, азаяды да, 6 айдан
бастап бірте-бірте қайтадан көбейе бастайды. Бастауыщ
мектеп жасындағы балаларда, әсіресе ер балаларда, белок аз
болады. Қансарысуында жалпы белоктың қалыпты құрамы
1 айға дейінгі жаңатуылғандарда - 46,0-68,0 г/л, ересектердің
жасында, алдында көрсетілгендей -65,0-85,0 г/л құрайды.

5.

Әр жастағы белок синтезінің
жылдамдығы

6.

Гиперпротеинемия мына
жағдайда байқалады:
плазмоцитомада (миеломдық ауру) жалпы белок
концентрациясының артуы біршама байқалады –120 г/л
дейін);
Вальденстрем ауруы;
ауыр тізбектердің ауруы;
лимфогранулематозда;
созылмалы полиартритте (айқындығы төмен);
белсенді созылмалы гепатитте;
жедел және созылмалы инфекцияларда;
аутоиммундық ауруларда;
парапротеинемиялық гемобластоздарда;
саркоидозда;

7.

Гипопротеинемия кезінде
балада байқалады:
сулық салмақта («сумен уланғанда»);
зәрдің бөлінуі тоқталғанда;
диурездің азаюында;
бүйректің шығару қызметінің бұзылуымен
ауыратындарға көп мөлшерде глюкоза ерітіндісін
тамырішілік енгізген кезде;
ағзада судың ұсталуына мүмкіндік жасайтын
гормонның, қанға жоғары мөлшерде
секрециялануы (гипоталамустың
антидиуретикалық гормоны).

8.

9.

Балалардағы көмірсу және май
алмасуының ерекшелігі
Тез өсетін эмбриональді тканьдерде анаэробты гликолиз өте жоғары
болуымен және ауыр тыныс алуымен сипатталады. Туылғаннан кейін
де гликолиз организмде энергиямен қамтамасыз етіп отырады.
Адамның дене салмағының 1%-ы көмірсулар. Табиғи тағамның
құрамында көмірсулар көбіне моно- және полисахаридтер күйінде
кездеседі. Көмірсулар асқорыту мүшелерінде қантқа (глюкозаға) дейін
ыдырап, ұлпаларға таралады. Көмірсулардың ыдырауы кезінде соңғы
өнімдер ретінде су мен көмірқышқыл газы бөлінеді. Көмірсулар
қанның құрамындағы қант мөлшерінің тұрақты болуын реттеуге
қатысады. Қанның құрамында қанттың мөлшері үнемі 0,12%
қалпында тұрақты болады. Ағзаға түскен артық қант гликоген түрінде
бұлшықеттерде және бауырда қор ретінде жиналады. Гликоген ағзаның
қарқынды іс-әрекеті кезінде қажетті жұмыстарға жұмсалады.
Көмірсулар тамақ құрамында аз болса, ол ағзадағы нәруыздардан,
майлардан да түзіледі. Егер көмірсулар тағаммен ағзаға көп түссе,
майға айналады

10.

Көмірсулары алмасуының бұзылыстары
гипергликемия, глюкозурия және гипогликемия
түрлерінде байқалады. Гипергликемия қанда
қанттың мөлшерінің жоғары көтерілуі

11.

Бала организмі үшін майдың орны ерекше.
Энергияның 50 пайыздан артық мұқтаждығын
май қамтамасыз етеді. Жүктіліктің соңғы
айларында, гестацияның 25 аптасынан кейін
организмге май жинала бастайды. Сәби 6 айға
толғанда, оның дене салмағының 26 пайызға
жуығы май құрады. Одан кейінгі айда азая
бастайды. Ана сүтімен тамақтанған баланың
денесінің салмағы мен оның организмдегі
майдың мөлшері, жасанды сүтпен тамақтанатын
балаға қарағанда төмен болады.

12.

Жаңа туған баланың организмінде «көк шулан»
май ткані кездеседі. Оның маңызы үлкен, ол ақ
түсті майдан функциясы және құрылысы жағынан
өзгеше болады. Жаңа туылған нәрестеде май тек
қана триглицеридтер түрінде ғана емес, сонымен
қатар, диглицеридтер менфосфолипидтер түрінде
жоғары дәрежеде қор түзейді.

13.

Қан құрамындағы
липопротеидтердің
көрсеткіштері

14.

Май тінінде май
алмасуының бұзылыстары
Б І Р Ж АС Қ А Д Е Й І Н Г І Б А Л А Л А РД Ы Т Ы М А Р Т Ы Қ
Қ О Р Е К Т Е Н Д І РУ Г И П Е Р П Л А З И Я Л Ы Қ ( К Ө П
Ж АС У Ш А Л Ы ) С Е М І Р УД І Ң Д А М У Ы Н А Ә К Е Л Е Д І .
Б Ұ Н Д А Й С Е М І РУ Т Ұ РА Қ Т Ы Л Ы Ғ Ы М Е Н
С И П АТ ТА Л А Д Ы . Е Р Е С Е К Б А Л А Л А РД А
ГИПЕРТРОФИЯЛЫҚ Б. А. МАЙ
Ж АС У Ш А Л А Р Ы Н Ы Ң К Ө Л Е М І Ү Л К Е Ю І М Е Н
Б А Й Л А Н Ы С Т Ы , С Е М І РУ І Б А Й Қ А Л А Д Ы .

15.

Өсу барысында балалардың көмірсу қажеттілігі жоғары, себебі
ыдырау қарқыны Бұл кезде үздіксіз жоғары деңгейде болады.
Және жас өспірімдерде көмірсу белок пен майдан өте аз мөлшерде
түзіледі, сондықтан оның қоры көп болмағандықтан жылдам
жұмсалады. Ал, жалпы алғанда, бала денесінде көмірсу тиімді
түрде сіңеді. Дене массасының 1 кг-ына шаққанда көмірсуының
мөлшері емшектегі нәрестеде 10-12 г, 1-3 жаста — 12-13 г, 4-7 жаста
— 13-14 г, 8-13 жастағы балаларда — 10-11 г болады. Ересек
адамдарда оның мөлшері 3 г/кг-нан аспауы керек

16.

Қорытынды
Қ О Р Ы Т Ы Н Д Ы Л А Й К Е Л Г Е Н Д Е Б А Л А Л А РД А Ғ Ы З АТ А Л М А С У
Б Ұ З Ы Л Ы С Ы А Ғ З А Ү Ш І Н Ө Т Е Ү Л К Е Н З А РД А П А Л Ы П К Е Л Е Д І .
СЕБЕБІ БҰЗЫЛЫС ТЕК БІР ҒАНА ЖҮЙЕНІ ЗАҚЫМДАЛЫП
Ш Е К Т Е Л І П Қ О Й М А Й , СА Б А Қ ТАСА Б І Р Н Е Ш Е Ж Ү Й Е Н І Ң Қ А Л Ы П Ы
Ж Ұ М Ы С Ы Н Б Ұ З А Д Ы . С Е М І Р УД І Е С К Е Р Т У М Е Н Е М Д Е У
Т Ә С І Л Д Е Р І Н І Ң Н Е Г І З І Н Д Е , Қ О Р Е К Т Е Н УД І Ң Т Ә Р Т І Б І Н С А Қ Т АУД Ы Ң
М А Ң Ы З Ы Ө Т Е З О Р. Т А М А Қ Т Ы Ң Қ Ұ Н А РЛ Ы Л Ы Ғ Ы Н , О Н Д А Ғ Ы А С
Т Ұ З Ы Н , Т Ә Т Т І Ж Ә Н Е А Щ Ы Т А Ғ А М Д А РД Ы Ш Е К Т Е П , Б Ө Л Ш Е К Т Е П ,
Ж И І ( К Ү Н І Н Е 5 — 6 Р Е Т ) Қ О Р Е К Т Е Н У Қ А Ж Е Т. Т А М А Қ Т Ы Ң
Қ Ұ Н А РЛ Ы Л Ы Ғ Ы Н К Ү Н Б О Й Ы Н А Д Ұ Р Ы С Б Ө Л У Е Р Е К Ш Е М А Ң Ы ЗД Ы .
ТА М А Қ П Е Н Т Ү С Е Т І Н Э Н Е Р Г И Я Н Ы Ң 7 0 % - Ы К Ү Н Н І Ң Б І Р І Н Ш І
Ж А Р Т Ы С Ы Н А ( АУ Ы З А Ш А Р, Е К І Н Ш І АУ Ы З А Ш А Р, Т Ү С К І А С ) К Е Л У І
К Е Р Е К . О Н Ы Ң Т Е К 3 0 % - Ы Т Ү С Т Е Н К Е Й І Н Г І А С Т А Н УЛ А Р Ғ А
( Т Ү С Т Е Н К Е Й І Н Г І , К Е Ш К І Ж Ә Н Е Ж АТ А Р А Л Д Ы Н Д А Ғ Ы А С )
К Е Л Г Е Н І Д Ұ Р Ы С . Ж АТ А Р А Л Д Ы Н Д А Ғ Ы А С Т А Н У Ұ Й Ы Қ Т А РД Ы Ң
А Л Д Ы Н Д А 2 С А Ғ АТ Б Ұ Р Ы Н Б О Л У Ы Қ А Ж Е Т, Т А М А Қ Т А Н УД Ы Ң
О С Ы Н Д А Й Т Ә Р Т І Б І Н Д Е О Р ГА Н И З М Г Е А С П Е Н Т Ү С Е Т І Н
Э Н Е Р Г И Я Н Ы Ң Н Е Г І З Г І Б Ө Л Ш Е Г І Ж Ұ М Ы С УА Қ Ы Т Ы Н Д А Ғ Ы К Е Т К Е Н
Ш Ы Ғ Ы Н Ы Н Т О Л Т Ы РА Д Ы Д А , М А Й Т Ү Р І Н Д Е Қ О Р Ғ А Ж И Н А Л У Ы
АЗАЯДЫ.

17.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
1 . Б А Л А Л А Р АУ Р УЛ А Р Ы Н Ы Ң П Р О П Е Д Е В Т И К АС Ы
Б . Т. Т Ү С І П Қ А Л И Е В А Л М АТ Ы 2 0 0 9
2 . І Ш К І АУ Р УЛ А Р Б . С . К А Л И М У Р З И Н А Т Ү Р К І С ТА Н
2004
3 . І Ш К І АУ Р УЛ А Р П Р О П Е Д Е В Т И К АС Ы
Н.А.МУХИН МӘСКЕУ 2015
4 . Б А Л А Л А Р М Е Н Ж АС Ө С П І Р І М Д Е Р
Г И Г И Е Н АС Ы ( О Қ УЛ Ы Қ ) . - Н Е М Е Н К О Б . А .
О С П А Н О ВА Г. К А Л М АТ Ы 2 0 0 2 . 3 4 4 Б .
5 . П Р О П Е Д Е В Т И К А Д Е Т С К И Х Б ОЛ Е З Н Е Й
Н . А . Г Е П П Е , Н . С . П ОД Ч Е Р Н Я Е В , М О С К ВА 2 0 1 2
6 . H T T P : / / T E . Z AVA N TA G . C O M / D O C S / 1 3 3 2 / I N D E X 34236.HTML