Биологиялық мембраналардың өткізгіштік механизмі. Иондық каналдардың және тасымалдаушылардың құрылысы мен функциясы

1. Марат Оспанов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік медицина университеті

Кафедра:
Медициналық физика, математика, информатика
Тақырыбы:Биологиялық мембраналардың өткізгіштік
механизмі. Иондық каналдардың және
тасымалдаушылардың құрылысы мен функциясы.
Орындаған: ЕримбетоваУмида
Группа: 206 “А”

2.

1. Биологиялық мембраналардың құрылымы туралы қазіргі
кездегі көзқарас. Фосполипидті биқабаттың қасиеті;
2. Мембраналық белоктардың қызметтері. Мембрана
белоктарының функционалдық түрлері;
3. Клетка мембранасының иондық каналы, түрлері, олардың
функционалдық күйлері;
4. Клеткалық мембрана арқылы иондық тасымалдау.
Тасымалдаудың механизмі мен түрлері;

3.

Жасуша-тіршіліктің құрылымдық,қызметтік негізі.Барлық жасушалар
жасушалық мембранамен коршалған цитоплазмадан тұрады.

4.

Биологиялық
мембрананың
түрлері
Жасушалық
мембрана
Жасушаішілік
мембрана
Базальді
мембрана

5. Мембрана негізінен 2 маңызды қызмет атқарады

МАТРИЦАЛЫК
Әртүрлі қызмет
атқаратын
ақуыздарды
ұстап тұрады
БАРЬЕРЛіК
Керексіз бөлшектерді
енгізбей жасушаны
қорғайды

6. Мембрананың химиялық құрамы

Липидтер
Белоктар
Көмірсулар
Гликопротеидтер
Органикалық заттар

7. Кез-келген мембрана құрылымының негізін липидтердің екі моноқабатынан тұратын екі липидтік қабат кұрайды.Екі қабаттың да

гидрофобты құйрықтары ішке қарап орналасқан.
Мембрана сұйыктық-мозаикалық түрде болады.
• Мембраналық липидтердің негізгі 3 кл. бар
1.Фосфолипидтер
2.Гликолипидтер
3.Стероидтар
Фосфолипидтер құрамы
1.Полярлы(басы және денесі)-гидрофильді
2.Полярсыз(құйрыкшалары)-гидрофобты
Химиялық құрамы
Басы-азотты және азотты емес негіздерден құралган.Ортофосфор кышк-ң әсерінен
басы денесімен байланысқан. Денесі глицериннен тұрады.Құйрыкшалары полярсыз
май кышк-ң тізбегінен тұрады.

8.

9.

• Фосфолипидтер
молекулалары өздерінің
гидрофильді бастарын
суға,ал гидрофобты
құйрықшаларын ауаға
немесе майға қаратып
орналасады.Моноқабатты
ауданын біртіндеп
азайтса,молекулалар бірбіріне тығыз орналасқан
моноқабат аламыз.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

Иондардың мембрана
арқылы
тасымалдануының 2 түрі
бар:
Қозғалмалы
тасымалдаушылар
(Бұлар иондарды мембрана
арқылы тасымалдай
отырып,жасушаға өткізіп
қайта оралады.)
Қозғалмайтын
тасымалдаушылар
Антибиотиктер,
валинрмицин,
нигерицин.
Қозғалмайтын
тасымалдаушылар
мембраналық канал
түзушілер болып
табылады.

16.

• Иондардың екншілей белсенді тасымалдануының 3 түрі
бар.
1. Унипорт-мембранада электр потенциалдарының
болуынан зарядталған бөлшектердің потенциалдың аз
мәніне тек бір бағыттағы тасымалдануы жүзеге
асырылады.
2. Симпорт-карама-карсы зарядталған иондардың бір
бағытқа карай тасымалдануы.
3. Антипорт-әр типтегі бірдей зарядталған иондардың
әр түрлі бағытқа карай тасымалдануы.

17.

18.

Жасушаның
бүкіл
тіршілік
әрекеті
мембрана
өткізгіштігіне байланысты. Өткізгіштік жасушаның әртүрлі
заттарды өз қабықшасы арқылы екі жағына бірдей өткізу
қабілеті жасушаның өткізгіштігі заттарды ішкі және сыртына
қарай тасымалдау. Қалыпты жағдайда оларды мембрана
бетінде,астарында таратып бөлу тетіктерінен құралады.
Мембраналар функциясының маңызды элементтерінің бірі
олардың молекулаларынің әр түрлілігіне байланысты.
Мембрана арқылы молекулалар ғана емес, сонымен қатар
қатты денелер, сұйық заттар тасымалданады.
Егер заттар жасуша ішіне тасымалданатын болса, онда мұндай
құбылыс эндоцитоз деп аталады. Эндоцитоз кезінде мембрана
бүршіктеніп заттарды орап алады да, оларды еріген күйінде
жұтады.

19.

Тасымалдану түрлері.
Активті
Пассивті

20.

Фагоцитоз-жасушадағы заттарды сіңіру.
Пиноцитоз-сұйық заттарды сіңіру.
Активті тасымалдану - заттардың арнайы энергия пайдаланып
электрохимиялық градиентке қарсы ауысуы.
Пассивті тасымалдану - заттардың тасымалдануы электрохимиялық
потенциалдың азайған жағына қарай өтіп, энергия шығыны
болмайды.
Пассивті
тасымалдану
Диффузия
Фильтрация

21.

Белсенді емес
тасымалдану
Қарапайым
диффузия
Жеңілдетілген
диффузия
Фильтрация
Осмос
Қозғалмалы
тасымалдану
Липидтік
қабат арқылы
Қозғалмайтын
тасымалдану
Липидтік биқабат
Саңылауы арқылы
Ақуыз саңылауы
арқылы

22. Биологиялық мембраналардың маңызы

1. Жасушаны сыртқы қоршаған ортадан шектеді, сыртқы
ортаның кері әсерінен қорғайды.
2. Жасуша мен қоршаған ортаның арасындағы зат алмасуды
басқарады.
3. Электрлік потенциалдардың пайда болуына ықпал етеді.
4. Митохондриядағы АТФ энергиясының әмбебап
аккумуляторларының синтезіне қатысады.

23.

Пайдаланылған әдебиеттер:
1.
Сәтпаев Х.Қ., Өтепбергенов А.А., Нілдібаева Ж.Б. “Адам
физиологиясы” – Алматы. Издательство “Дәуір”, 2005 ж.;
2.
Қожа М.Қ. “Қозғыш ұлпалар физиологиясы” – Алматы, 2004
ж.;
3.
Интернет желісі;