Алкан және алкендер негізінде БАЗ-дарды синтездеу

1. Алкан және алкендер негізінде БАЗ-дарды синтездеу

2. Кіріспе

БАЗ-дар өндірістің әртүрлі аумағында қолданылады –
жуғыш заттар, флотореагенттер, эмульсия мен көбік
түзгіштер, минералдардың диспергаторлары, коррозия
ингибиторлары, де-эмульгаторлар және т.б. Қазіргі таңда
синтетикалық жуғыш заттар үшін басты шикізат көзі
болып мұнай және газ өнімдері, тас көмір қолданылады.
Осы өнімдерден жуғыш заттардың басты компоненті
болып табылатын – беттік активті заттардың (БАЗ)
композициялары алынады. Кейінірек , олардың қасиетін
арттыру үшін қоспа ретінде pH реттеуші, комплекс түзуші
органикалық
және
неорганикалық
қосылыстар
пайдаланыла бастады.

3.

Табиғи
Мұнай
химиялық
Май қышқылдары
алкандар
Майлы қышқылдардың
гидрленген өнімдері
алкендер
Өсімдік майлары
аминдер

4.

крекинг
Төменмолек.
алкандар
хлорлау
алкилбензол
дегидрлеу
2-лік алкилсульфаттар
тотықтыру
Спирттер, альдегид,
қышқыл, т.б.
алкилбензол
Алкан
Осылардың негізінде
БАЗ
алкилбензолсульфонат

5. Алкилкарбонқышқылының тұздары (сабын)

Сабын
алу үшін С10–С20 фракцияларын
қолданады, соның ішінде: С10–С16 — иіс сабын
алуға және C17–С20 фракциясын — для
шаруашылық сабын алуда.
Алкандар
Май
қышқ.
Сабын

6. Алкансульфонаттар

А. Парафиндерді сульфохлорлау (Райд реакциясы)
T > 75 C

7.

Б. Парафиндердің сульфототығуы
T = 80-90 C

8.

9. Майлы аминдер

R-H
[O]
R-COOH

10. Негізгі өндірушілер: АҚШ, Европа, Жапония.

11. АЛКЕНДЕР НЕГІЗІНДЕГІ БАЗДАР

Олефиндер (С12-С18) БАЗ өндірісінде бастапқы шикізат ретінде
қолданылады. Олардың ішінде α–олефиндер маңызды болып
келеді.
Өндірісте
оларды
Циглер
әдісімен
алады.
Үшалкилалюминий 280-300 0С жоғары темп., этилен қатысында
ыдырау реакциясына түсіп, нәтижесінде α–олефиндер мен
үшэтилалюминий алынады. Алынатын олефиндер қоспасы
катализатордан бөлініп, керек олефинді фракция алыну үшін
фракционды айдауға ұшырайды.

12.

Циглер әдісі көптеген талаптарға жауап береді.
Қоспа ретінде винилидендер, парафиндер болуы
мүмкін, әдетте алынатын өнімнің құрамында α–
олефиннің мөлшері 95% –ға жетеді. Осы өнімдер
БАЗ өндірісінде бастапқы шикізат ретінде
қолданылады.
Алкендерді алудың өнеркәсіптегі басқа тәсілі
парафиндерді дегидрлеуге негізделеді. Процесті
қысыммен, 300-350 0С температурада, катализатор –
бағалы
металдардың
қатысуымен
жүреді.
Нәтижесінде құрамында қос байланысы бар
олефиндер алынады. Бұлар жуғыш заттар
өндірісіндегі жоғары алкилбензолдарды алуда
қолданылады.

13. Парафинді шикізатты дегидрлеу нәтижесінде түзілетін олефиндердің қасиеті

қасиеттері
олефиндер фракциясы
С10-С14
С11-С14
15 С темп агрегат күйі
Түссіз сұйықтық
Түссіз сұйықтық
Қайнау темп 0С
180-240
202-250
Орташа мол. Мас.
16
172
9
1
C
11
26
22
C
12
33
33
C
13
26
28
C
14
5
16
олефиндер
96
96
Олефиндер үлесі, %
C
10

14. Алкендерді өңдеу схемасы

А
Л гидратация
К
Е
Н
Д
Е эпоксирлеу
Р
жоғарғы спирттер
Олардың
негізінде
БАЗ
алкилэпоксидтер
Олардың
негізінде
БАЗ

15. БАЗ өндірісінде жоғарғы спирттердің қолданылуы

БАЗ тобы
БАЗ түрі
Хим. фомуласы
Синтезге қат.
реагент
этоксилатт R−O−(CH2CH2O)n Этилен оксиді
ар
H
Ионды
емес
БАЗдар
алкокси
латтар
пропоксил
аттар
R−O−(CH2CH(C
H3)O)nH
Пропилен
оксиді
бутокисла
ттар
R−O−(CH2CH(C2
H5)O)nH
Бутилен
оксиді
ROP(OH)2O;
(RO)2P(OH)O
Фосфор
оксиді(V)
Фосфаттар мен
полифосфаттар
Анионды
БАЗдар
Синтез схемасы
ROH +
n(CH2CH2)O →
RO−(CH2CH2O)nH
Т-160 0С
Р-0,55МПа
С9-С15 спиртке 6-7
мольді этилен
оксиді
3ROH + P2O5 →
ROP(OH)2O
+(RO)2P(OH)O
Ұнтақ тәрізді
фосфор оксидін
сусыз спиртке
қосып, 50-70 0Ста интенсивті
араластыру

16. Тармақталған олефиндер

Қазіргі кезде өндірісте БАЗ алу үшін пропиленнің
олигомеризациясы нәтижесінде алынатын тармақталған
алкендерді қолдану
маңызды болып табылады. Олар
нефтихимиялық синтездің негізгі шикізаты болып табылады.
Тұтынушыларға пропиленнің тримерлері мен тетрамерлері –
нонедер, додецендер жеткізіледі.
Полимеризация шикізатына пропан-пропиленді, бутанбутиленді
фракциялары
жатады.
Оларды
алудың
технологиялық процесі бойынша құрамында өңделген
кизельгур болатын көп секциялы реактордан пропилен
шикізаты өткізіледі.

17.

Процесс параметрлері
Реактордағы
температура, °С
180-230
Реактордағы
қысым, кгс/см
75-85
Шикізаттың
1-4
берілу
жыдамдығы, сағ-1
Катализатор
шығыны, %
0,09-0,20
Процесс 2 жағдайда жүргізіледі:
1. Тауарлы автобензин
компоненті – полимербензин
алу үшін;
2. Мұнай химиясы шикізаты
болып табылатын- пропиленнің
тримерлерін, тетрамерлерін алу
үшін.
Процесс өнімдері:
Полимербензин (p=0,717-0,738,
октан саны 82-84 );
>205 °С фракция;
Өңделген пропан- пропиленді
фракция.

18.

Тұтынушыларға пропиленнің тримерлері мен тетрамерлері – нонедер,
додецендер жеткізіледі.
Нонен фракциясының негізгі құрамы
Түрлері
Структурасы
Құрамы, % масс
Альфа-олефиндер
~1
Альфа-олефиндер
~8
Қос байланысы бар олефиндер
~14
Қос байланысы бар олефиндер
~35

19.

НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ