Қанықпаған көмірсутектер. Алкендер

1.

Қанықпаған көмірсутектер.
Алкендер

2.

Сабақ жоспары
1. Гомологтық қатар.
2. Алкендердің изомериясы.
3. Алкендік номенклатура.
4. Алкендердің құрылысы.
5. Алкендердің физикалық қасиеттері.
6. Алкендердің химиялық қасиеттері.
7. Алкендердің алынуы.
8. Алкендердің қолданылуы.

3.

Алкендер
Алкендер – молекулаларында көміртек атомдары
арасында бір қос байланыс болатын қанықпаған
көмірсутектер.
CnH2n (n = 2,3,4….)

4.

Алкендердің гомологиялық қатары
С2Н4 – этилен – этен
СН2 = СН2
CnH2n
С3Н6 – пропен
СН2 = СН – СН3
С4Н8 - бутен
С5Н10 - пентен
С6Н12 - гексен
Гомологтар – ұқсас
құрылымы мен
қасиеттері бар, бірақ
бір немесе бірнеше
СН2 топтарымен
ерекшеленеді.

5.

Алкендердің изомериясы
1) көміртекті қаңқа
CH2 = CH – CH2 – CH3
бутен-1
CH2 = C – CH3
‫׀‬
CH3
2-метилпропен-1
2) қос байланыс орналасуы
CH2 = CH – CH2 – CH3
бутен-1
CH3 – CH = CH – CH3
бутен-2
3) қосылыс кластары (циклоалкандар)
CH2 = CH – CH2 – CH3
CH2 – CH2
бутен-1
|
|
CH2 – CH2
циклобутан

6.

Алкендердің изомериясы
4) кеңістіктік (цис-транс-изомерия)
CH3
H
\
/
C = C
/
\
H
CH3
транс -
H
\
H
/
C = C
/
\
CH3
CH3
цис -
Есіңізде болсын! Егер бірдей орынбасарлар қос
байланыстың бір жағында болса, бұл цис изомері, егер
олар әртүрлі болса, бұл транс изомері.

7.

IUPAC жүйелі халықаралық номенклатурасы
бойынша алкендерді атау алгоритмі
3-метил-2-этилбутен-1
1. Негізгі көміртек тізбегін таңдаймыз, оның құрамында қос байланыс
болуы керек
2. Негізгі көміртек тізбегін қосарлы байланыс жақынырақ болатын шетінен
бастап нөмірлейміз
3. Атауында орынбасарлардың орналасқан жерін және атауын жазамыз
4. Негізгі тізбектегі көміртегі атомдарының саны бірдей қаныққан
көмірсутектің атын -ан жұрнағын -ен ауыстырып жазамыз
5. Атаудың соңына қандай көміртек атомынан кейін қос байланыс бар
екенін көрсететін санды (номер) қоямыз.

8.

Мысалдар
5
4
3
2
1
СН3- СН2- СН - СН=СН2
СН3
1
2
3
3-метилпентен -1
4
СН3- СН= СН - СН - СН2 - СН3
5
4-этилоктен -2
6
7
8
СН2- СН2- СН2- СН3

9.

Алкендердің физикалық қасиеттері
Алкендердің физикалық қасиеттері гомологтық
қатарда табиғи түрде өзгереді:
С2Н4-тен С4Н8-ге дейін - газдар,
С5Н10 бастап - сұйықтықтар,
С18Н36 бастап - қатты заттар.
Алкендер іс жүзінде суда ерімейді, бірақ органикалық
еріткіштерде оңай ериді.

10.

Алкендердің химиялық қасиеттері

11.

Алкендердің химиялық қасиеттері
С2Н4 + НОН → С2Н5ОН
этил спирті
(этанол)

12.

Алкендердің химиялық қасиеттері
H2C = CH2 + HСI → CH3 – CH2CI
С2Н4 + HCI → C2H5CI
хлорэтан

13.

Алкендердің химиялық қасиеттері
C2H4 + 3O2 → 2CO2 + 2H2O + Q

14.

Алкендерге сапалық реакциялар
алкен
H2C=CH2 + [О] + НОН → CH2−CH2
KMnO4
ерітіндісі
реацияға дейін
KMnO4 ерітіндісі
реациядан кейін
|
|
OH OH
этиленгликоль

15.

Алкендерге сапалық реакциялар
H2C=CH2 + Br2 → BrCH2–CH2Br
С2Н4 + Br2 → С2Н4Br2 дибромэтан
алкен
Br2 ерітінідісі
реакцияға
дейін
бромның судағы (бромды
су) ерітіндісінің қоңыр
түсінің тез өзгеруі қос
байланыстың болуына
сапалық реакция ретінде
қызмет етеді.
Br2 ерітінідісі
реакцияға
дейін

16.

Алкендердің қолданылуы
Анестетиктер
Көкөністер мен
жемістердің пісуін
тездететін құралдар
Пластмасса
(–CH2–CH2–)
C2H5OH
Синтетикалық
каучук
Жуғыш заттар
C2H5Cl
Синтетикалық
талшықтар
CH2–CH2
O
C 2H 4
CH2-CH2
Cl
Cl
Еріткіш
Жарылғыш
заттар
CH2–CH2
OH
OH
Антифриз

17.

Төмендегі алкендерді атаңдар
1
2
3
4
5
6
а) СН3─С═СН─СН2─СН─СН3
СН3
1
СН3
4
б) Н3С
5
6
СН2─СН2─СН3
2
3
С═С
Н
Н
2
1
в) СН3─СН2─С═СН2
3
4
5
СН3─СН─СН2─СН3

18.

Төмендегі алкендерді атаңдар
1
2
3
4
5
6
а) СН3─С═СН─СН2─СН─СН3
СН3
1
СН3
4
б) Н3С
5
6
СН2─СН2─СН3
2
3
С═С
Н
Жауаптары:
Н
2
1
в) СН3─СН2─С═СН2
3
4
5
СН3─СН─СН2─СН3
а) 2,5-диметилгексен-2
б) цис-изомер-гексен-2
в) 3-метил-2-этилпентен-1

19.

В.В.Марковников ережесін пайдаланып, келесі қосу
реакцияларының теңдеулерін жазыңыз:
а) СН3-СН=СН2 + НСl ?
б) СН2=СН-СН2-СН3 + НBr ?
В) СН3-СН2-СН=СН2 + НОН ?

20.

В.В.Марковников ережесін пайдаланып,
келесі қосу реакцияларының теңдеулерін
жазыңыз:
а) СН3-СН=СН2 + НСl ?
б) СН2=СН-СН2-СН3 + НBr ?
В) СН3-СН2-СН=СН2 + НОН ?
Жауаптары: а) СН3-СН=СН2 + НСl СН3-СНCl-СН3
б) СН2=СН-СН2-СН3 + НBr СН3-СНBr-СН2-СН3
в) СН3-СН2-СН=СН2 + НОН СН3-СН2-СН-СН3
ОН