Күннің өтуі

1. Күннің өтуі

Күн өту көбінесе, ыстық қапырық
ауадан және күн көзінде көп
жүруден,күн сәулесінің бас аймағына
тікелей әсер ету себебінен болады.
Мұнда бірінші кезекте ми қан
тамырларының кеңеюінен орталық
жүйке жүйесіне зақым келеді. Күн
өткенде, сонымен қатар, дене күюі де
мүмкін.

2.

3.

• Күн өткенде күн сәулесінің тікелей
басына қарқынды әсер етуі
нәтижесінде орталық жүйке жүйесі
зақымдалады.Күн өтуі күн астында
жүрген кезде,кейде одан кейін 6-8
сағат ішінде де дамуы мүмкін.
• Күн сәулесі далада жұмыс істейтін
адамдар бас киім
кимегенде,жағажайда күнге
қыздырынғанда,ыстық климатты
жағажайларда кездеседі.

4.

• Әсіресе ыстыққа төзімсіз немесе ауыр дене
еңбегімен айналысатын (құрылыс
алаңдарында жұмыс істейтін) адамдарға
күн жиі өтеді. Сондай-ақ күн сәулесімен
нашар шағылысатын қара-қоңыр
түсті киім немесе ауа өткізбейтін және
тердің булануына бөгет жасайтын киім де
организмге ыстық өтуіне себепші болады.
Жабық бөлмеде де жоғары температурада
және ауаның ылғалдылығы жоғары
болғанда да (ыстық цехтарда жұмыс
істегенде) ыстық ұруы мүмкін.

5.

Күн өту және ыстық өту- организмге қызу өтуден пайда
болатын сырқат. Балаларға, етженді адамдарға, жүрек-қан
тамырлары ауруымен және эндокринді аурулармен ауырған
адамдарға қызу өткіш келеді. Әсіресе, шақырайған сәулеге басты
қыздырғанда күн өтеді.
Мидың
ісінуі
Мидың
жаншылуы
Миға қан
құйылу
Гипоксия, мидың жүйке
орталығының бұзылысы
Ағзаның өмірге қабілетінің төмендеуі, өлім

6. Күн өтудің клиникалық белгілері:

• Дене температурасының жоғарлауы.
• Терінің қызаруы.
• Тер шығуының ұлғаюы.
• Тамыр соғуы және дем алысы жиілеуі.
• Бас ауруы, әлсіздік.
• Құлақ шулау.
• Жүрек айну, құсық.
• Жылудың ұзақ уақыт әсер етуі кезінде
температура 40 С-тан асуы, естен тану, тырысу
болуы мүмкін.
• Жиі терінің I және II деңгейлі күйігі болады.

7.

8.

Күн өтуінің клиникасы
Жеңіл
әлсіздік;
бас ауыру;
жүрек айну;
дем алу мен
тамыр соғуының
жиілеуі;
дененің терлеуі.
Орташа
еңсенің түсуі;
бастың қатты
ауыруы;
лоқсу және құсу;
құлақтың бітуі;
қорғаншақты
қозғалыс;
дем алу мен тамыр
соғуының жиілеуі;
кей кездері - талып
қалу.
Ауыр
естен тану;
дененің қалшылдауы;
ой-сананың бұзылуы;
сандырақтау;
елестеушілік;
үстіртін дем алу және
жиілеуі;
тамырдың соғуы –
1мин 120-140 рет;
Дене
қызуының көтерілуі
(41-42°);
зәрдің мөлшерінің
азаюы;

9.

10.

11.

Алғашқы жәрдем
•Күн өту және ыстық өту белгілері білінгенде дереу дәрігер шақырып немесе
ауырған адамды жақын маңдағы емханаға жеткізген жөн.
•Дәрігер келгенше науқасты көлеңкеге немесе салқын бөлмеге жатқызып,
үстіңдегі тар киімін шешу керек.
•Басына, шүйедесіне, қолтығына мұз салынған немесе салқын су құйылған
грелка қойған жөн.
•Науқас адамды ылғалды ақжаймамен орауға да болады; сусынды - тұзды
салқын суды, салқын шайды, кофені көбірек ішкен дұрыс.
•Ыстық ұрған адамның тыныс алуын күшейту үшін салқын суға
малынған сүлгімен немесе орамалмен жағынан шапалақтап ұрады, мүсәтір
спиртін искетеді, оттегінжұтқызады, денесін ысқылайды.
•Дәрігер келгенге дейін бір шай қасық кордиамин, 10 проценттік кофеин
ерітіндісінің екі ампуласын ішкізуге болады.
•Егер тыныс алуы қиындай түссе, қолдан дем алдыру керек.

12.

Алғашқы жәрдем көрсетіп, зардап шегушіні ауыр жағдайдан алып шыққаннан кейін
ауруханаға жаткызады.
Ескерту. Күн етудің патогенетикалық тұрғыда ыстық өтуден айырмашылығы — күн өткенде
дененің қызып кетуімен бірге күн сөулесі тікелей өсер етеді (күн сөулелік қызаруы бар тері
күйіктері, уытты гистомин төріздес заттар түзіледі).
Дененің кызьш кетуі, өдетте, дене ж ұмысы кезінде, өсіресе шеруде байқалады. Дененің кызып
кетуіне себепші болатындар: ауаның ылғалдылығы жөне желсіз болуы, бұл тердің булануын
киындатады, сондай-ақ сүйьщтықты тым аз қолдану. Ең өуелі продромольді белгілер дамиды — тері
күрт қызарады, тер бөлінісі күшейеді, шырышты кабыщна ңұрғайды, күрт шөлдейді, тыныс алу мен
тамыр соғуы жиілейді, сондай-ақ кан қоюланады, жүрегі айньш, жұтыну қиындайды. Қызып кету
(ыстық өту) процесінің үш формасын ажыратады:
1)жүдеу (титықтату) (бұлшык ет өлсіздігі, бас айналу,тамыр соғуының төмендеуі мен жиілеуі,
терінің қызаруы жөне құрғауы, дене температурасының 39—39,5°С-қа дейін көтерілуі, қан
айналымының жеткіліксіздігі — терінің бозаруы (куқылдануы) жөне мұздауы;
2)асқын қызьшу формасы (ыстық өту) — дене температурасының 39—40°С-ка дейін көтерілуі,
жалпы өлсіздік,
бейжайлық, бастың ауруы; команың дамуы—терінің куқылдануы жөне құрғауы, пульстін жиілеуі
және төмендеуі, тыныс алудың жиілеуі, бұлшық еттің жыпылықтауы; тартыльш құрысу, көз
карашығының үлкеюі, тізе рефлексінің жоғалуы; елестету — нерв жүйесінщ козуы; қан
айналымының жеткіліксіздігі — тьшыс алудың төмендеуі, ционоз, өкпе ісігі;
3)3) бас ауыру формасы немесе жедел гастроәнтрит белгілері бар форма (құсу, жүрегі айну, іші
өту).
Қызару кезінде теріні майлау керек, күлдіректер пайда болса, калий марганец кышқылының өлсіз
ерітіндісінен (0,1 %) компресс кою керек; қалтырау, бас ауыру жөне жалпы өлсіреу кезінде аспирин,
пирамидон, кофеин беру керек.

13.

Күннен дұрыс қорғанайық
Бастан күн өту мен ыстық өтудің алдын алу
үшін күн сәулесі аса қатты белсенді кезде
далаға, жағажайға шықпау, ауа кірмейтін,
ыстық бөлмелерге кірмеу және адам толы
қоғамдық көлікке отырмау.
Күн өту мен ыстық өтуге көбіне артық
салмағы бар адамдар, қан қысымы жоғары,
эндокринді аурулармен, вегето-тамырлы
дистониямен ауыратын адамдар, кішкентай
балалар бейім екенін ұмытпаңыз.
Ұзақ уақыт күн астында тұрған көлікке
отырмас бұрын, барлық есіктерін ашып,
ішіне ауа кіруін қамтамасыз етіңіз. Ыстық
күнде ешқашан балаларды жабық көлікте
тастап кетпеңіз. Күн астында ешқашан
ұйықтамаңыз – егер ұйқыңыз келіп бара
жатса көлеңкеге жатыңыз.
Жазда табиғи маталардан тігілген ашық түсті
киімдер киюге тырысыңыз және бас киім
киюді ұмытпаңыз. Көбірек су ішіп,
ішімдіктен аулақ болыңыз.

14.

күн өтуден сақтану жолдары.
суық сусындарды көп ішпеу керек. суық сусынды шамадан тыс көп ышу, әсіресе ауыр
дене еңбегінен немесе дене шынықтырудан кейін суық су ышу асқазан кілегей қабығын
тітіркендіріп, асқазан сұйықтығы секрәтсиеясінің шығарылуына ықпал жасап, ас
қортудың бұзылуын оңай пайда қылады. кей жағдайда іш өтіп, асқазан ауырады‫؛‬
кірпіш, цемент едендердің үстіне ұйықтамау қажет. далаға түнеуге де болмайды. себебі
мұндай кезде ағзаға тез суық өтеді. осының салдарынан буын қабынуы, шонданай сүйек
нервтерының қақсауы секілді риевматизмдык дерттер пайда болады‫؛‬
тамақтан соң бірден суға малтымау қажет. тамақтан соң суға жұзу ас қорту жүйесінің
қызметыне кері ықпал жасайды. сонымен қатар дене суға тигеннен кейін суықтың
тітіркендіруінен асқазанның тамырлары жиырылып, асқазан тұйылу, лоқсу, ас қортудың
бұзылуы секілді аурулар оңай пайда болады. сондықтан ең кем дегенде жарты сағаттан
соң суға малтаған жөн‫؛‬
суық, сізді жерлерді, дымқыл орамалдарды ұзақ уақыт басып жүруге болмайды. бұл
адамды уақытша рахаттандырғанымен, табаннан өткен суықтың тітіркендіруі бастың
бұлшық етін жиырылтып, қан тамырды тарайтып, мида уақытша қан жетіспеуді пайда
қылады. бас ауырады‫؛‬
жәйбарақат, табиғи салқындауға тырысыңыз. айғай-шудан аулақ болып, тез шаршәйтін,
қуатты көп сарп ететін арекеттермен аз шұғылданыңыз‫؛‬
аптап ыстықта ұзақ уақыт жүруден сақтаныңыз. ыстық күнде денені күн нұрынан
қорғайтын мәйлармен сылап, ашық-шашық киінбеңіз‫؛‬

15.

таза емес тағамдарды жеуден аулақ болыңыз. жаз күндері кез келген нәрсе оңай
микроптанатындықтан, даяр азықтарды сатып алғанда тазалығына мән беріңіз.
жаз маусымында ауа темпетәтурасі жоғары болатындықтан, денедегі ыстық ауаға тез таралып
кете алмайды. сондықтан кей адамдарға күн тез өтеді де, салдарынан естен тану, құсу, ыш оту
сияқты ауру белгілері байқалады. мұндай жағдайда науқасқа төмендегідей көмек жасаған
жөн:күн өтіп ауырған науқастарға алғашқы көмек
науқасты дереу көлеңкелі, салқын жерге апарып, басын биік жастап, тыныс алуы мен денеден
жылудың тез таралуына тиімді болу үшін киімдерінің түймелерін ағытып, желдету қажет‫؛‬
науқастың басына суық орамал басу керек. қажет
болған жағдайда басына, қолтығына, шабына мұз
қалтасын қою керек‫؛‬
науқастың аяқ-қолын, дене темперәтурасінан сал
салқын сумен сұртып, уқалап, тамырда қанның
тез ағуына, ыстықтың таралуына ықпал жасау
қажет.
науқасты кеудесіне дейін 180с шамасындағы суға
жатқызған дұрыс. қарттарды, дене қуаты
әлсіздерді және жүрек қантамыры ауруы барларға
бұл адысты қолданбаған абзал‫؛‬
науқастың судағы денесін торт адам бір уақытта
орамалмен терісі қызғанша 15-30 минут
шамасында ысқыласа, дене температурасі 370стан 380с қа дейін түседі. үлкен миы ауыр
зақымдалғандар есін тез жинайды.