ағамдық уәждеме. Ашығу мен тойынудың физиологиялық негіздері. Балалардағы жас ерекшеліктері

1.

«Оңтүстік Қазақстан медицина
академиясы» АҚ
АО «Южно-Казахстанская
медицинская академия»
Қалыпты және патологиялық физиология кафедрасы
Тақырыбы: Тағамдық уәждеме. Ашығу мен тойынудың
физиологиялық негіздері. Балалардағы жас ерекшеліктері.
Орындаған: Мамыр.А
Тобы: ВЖМҚА-07-19
Қабылдаған: Оразбаева Ж.Т

2.

Жоспары:
Ашығу.
Ашығудың физиологиялық түрі.
Аштық пен тойынудың физиологиялық негіздері.
Тойыну.
Дұрыс тамақтану.
Дұрыс тамақтанбаудың әсері.
1 жастан асқан балаларды тамақтандыру ережелері.

3.

Ашығу
Тағамның не оның құраушыларының
жоқтығынан немесе жеткіліксіздігінен, сондай-ақ
тағамның дұрыс қорытылмауынан болатын
организмнің жағдайы.
Ашығудың физиологиялық, патологиялық және
емдік түрлері бар.

4.

Ашығу сезімі
Бұл мақсатты түрде тамақ жинау (тамақ іздеу және тамақтану) іс-әрекетін ынталандыру.

5.

Ашығудың физиологиялық түрі
Аңдардың қысқы ұйқы уақытында, балықтардың уылдырық шашу кезінде т.б.
болатын қалыпты құбылыс.

6.

Патологиялық ж\е емдік түрлері
Тамақ ішпегенде немесе астың құрамында кейбір заттар
жетіспегенде, ас қорыту жүйесінің қызметі нашарлағанда болатын
жағдай.
Емдік ашығу семіздікті т.б. ауруларды тағам қабылдауды шектеу
немесе толығымен тоқтату арқылы емдеу тәсілі ретінде
қолданылады.

7.

АШТЫҚ ПЕН ТОЙЫНУДЫҢ ФИЗИОЛОГИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
Ас қорыту жүйесін реттеу орталықтары ас қорыту бездерінің бөлінуін, шайнау, жұту,
сілекей бөлу, құсу процестерін реттейтін ми баданасы (бұл мидың артқы бөлігі,
жұлынның тікелей жалғасы) және аштық, тәбет, қанықтыру және шөлдеу орталықтары
орналасқан диенцефалонда (гипоталамус) орналасқан.

8.

Тойыну дегеніміз
Аштық қанағаттанған кезде пайда болатын сезім. Субъективті - жағымды эмоциялар.
Объективті - тамақ жинау тәртібін тоқтату.

9.

Дұрыс тамақтану
Дұрыс тамақтану – денсаулықты сақтаудың
кепілі.

10.

11.

Тамақтану режимі және құрамы төмендегі
проценттік қатынас негізінде жүруі қажет:
Таңертеңгілік ас: 7.30 – 8.00
Таңертеңгілік ас: 11.00 – 11.30
Түскі ас: 14.00 – 14.30
Түстен кейінгі ас: 16.30 – 17.00
Кешкі ас :19.00 – 20.00
25%
10%
35%
10%
20%

12.

13.

қарныңыз ашпаса да тамақ жеу;
көп мөлшерде қант және құрамында рафинадталған
қанты көп өнімдерді жиі тұтыну;
қосымша өнімдері бар тағамдарды жиі тұтыну;
тамақ жеу мәдениетін сақтамайсыз: дастарқан
үстінде емес, теледидар немесе компьютер алдында
тамақтану;
тым көп немесе тым аз тамақ жеу;
жүріп бара жатып тамақ жеу;
рационыңызға жемістер мен көкөністерді
қоспайсыз;
тұрақты азықтану тәртібі жоқ болғандықтан кейде
түнде де тамақ жейсіз;
диетаға жиі отырасыз.
Дұрыс тамақтанбау

14.

Дұрыс тамақтанбаудың зияны:
Аталған әр пункт денсаулыққа орасан зор зиян тигізіп, салдары жағымсыз болуы мүмкін.
Ал ішек-қарын жолдары ауыратын адамдар үшін, балалар мен жүкті әйелдерге бұлай
тамақтану тіпті жарамайды. Адам ағзасы жеткілікті түрде нәрлі заттарды алу үшін
қарныңыз қатты ашқан кезде емес, аздап ашқан кезде тамақтану керек. Егер сіз стресстен
тамақ жейтін болсаңыз немесе тәтті болғаны үшін, әдет бойынша тамақ жей берсеңіз,
іште ауырлық пайда болып, асқазанда тым көп асқазан қышқылы құрылады, бұл гастрит
немесе жараға әкеп соғады.

15.

Тағамды шамадан тыс қолдану
Шамадан тыс қант тұтыну ұйқы безіне салмақ түсіреді, бұдан ол көп мөлшерде инсулин
бөле бастайды. Нәтижесінде бұл процесс бұзылып, қант диабеті белең алады.Сонымен
қатар тым көп мөлшерде тәтті тұтыну семіздік пен кариеске ұрындырады.Көп
мөлшердегі ащы тағамдар ағзадағы сұйықтықты бөгеп, несеп тас ауруы мен жүректамыр жүйесі ауруларын тудырады.

16.

1 жастан асқан балаларды
тамақтандыру ережелері
1 жастан асқан балаларды
тамақтандырғанда алдында желінген
тамақтан асқазанның босау
уақытын ескеру керек. Жасына сай асқазан
сиымдылығын да ескеру қажет. балалардың
асқазанының
көлемі 200-250 мл, ал тәуліктік көлем
шамамен 1000 мл болады. Сондықтан
баланы 5 рет
тамақтандыру керек.

17.

Бөбек жасындағы балалар
Астың асқазанында болу ұзақтығын ескеру керек.
Дұрыс тамақтанғанда тағам асқазаннан 4 сағаттан
соң шығатындықтан, тамақ қабылдау уақытының
интервалы да 4 сағат болуы керек, басқаша
айтқанда бала тамақты 5 реттен жиі қабылдауы
керек.
Бөбек жасындағы балалар тәулігіне 5 рет
тамақтануы керек. Сандық мөлшеріне
байланысты тағамдар
рацион тәулік бойында келесі түрде бөлінеді:
таңғы ас 20-25%, 2-ші таңғы ас 15%, түскі ас 2025%, сәскелік
ас (полдник) 15%, кешкі ас 20-25%.

18.

Мектепке дейінгі жастағы балаларға 4 реттік рацион тағайындалынады.
1-ші тамақ қабылдау таңғы ас - 25%,
Тағам: бірінші – ботқа, картоп, жемістер, жұмыртқа, ірімшік;
екінші - сүт, сүт қосылған кофе, сүт қосылған какао, шай.
2-ші тамақ қабылдау түскі ас – 30-35%,
Тағам: бірінші - көже, екінші – ет немесе балық гарнирімен және тәтті.
3-ші тамақ қабылдау сәскелік ас – 15-20%,
Тағам:сұйық ішу, жеміс-жидектер, тәтті, печенье.
4-ші тамақ қабылдау - 25%,
Тағам: біріншісі – міндетті түрде ыстық ботқа, котлет, тауықтан немесе
көкөністерден, ірімшіктен жасалған тағамдар,
екіншісі – сүт, кисель, айран, тәтті айран.

19.

Пайдаланылған әдебиеттер:
1. Бабский Е.Б., Бабская Н.Е. Адам физиологиясы: Оқулық Эверо, 2015.
2. Қалыпты физиология: оқулық / РФ БҒМ ; ред. басқ. К. В. Судаков; Ф. А. Миндубаева.

20.

НАЗАРЛАРЫҢЫ
ЗҒА РАХМЕТ !!!