Тәрбие жұмысының теориясы мен әдістемесі

1.

Тәрбие жұмысының теориясы
мен әдістемесі
МИҚс 131 тобы 1 курс
Асқар Айым Бауыржанқызы

2.

«Қиын балалармен» тәрбие жұмысының технологиялық карта үлгісі
1-кезең
Сигналдық
Сынып жетекшісі баланың өмірінде бір немесе бірнеше маңызды әрі ол үшін шешімін табу қиын проблемалардың пайда болғаны
туралы сигналдар алуы. Сигналдар:
баланың мінез-құлқының бұзылуы (агрессиялылық, жанжалқойлық, алаңдаушылық, әсерленгіштік немесе оған қарама-қарсы
ахуал – тұйықталушылық);
тәрбиеленуші кешегіден немесе ертеңгісінен мүлде басқа мінез көрсетеді; оқушы жайлы оның сыныптастарының немесе пән
мұғалімдерінің мазасыздық білдіруі;
ата-аналарының мектеп әкімшілігіне, психологқа, әлеуметтік педагогке немесе басқа мұғалімдерге сөйлесуі;
баланың өзі тікелей немесе жанама түрде байланыс жасағысы келетінін білдіруі.
Бұл сигналдардың барлығына сынып жетекшісі көңіл бөліп, жазып қойып, алынған ақпарат негізінде проблеманың барлығын
және оның пайда болу себептері жайлы болжам жасайды. Бастапқы кезеңдегі технологиялық тізбектің маңызды буыны сынып
жетекшісінің тәрбиеленуші проблемаларын қабылдап алуға психологиялық даярлығы және оны шешу жолдарын іздестіруі болып
табылады.
2-кезең
байланыстықжасампаздық
Бұл мақсатта тәрбиеші оқушының психологиялық жағдайын, оның байланыс жасауға даярлығын анықтайды, әңгімелесу үшін
эмоциялық-жағымды көңіл күйді қамтамасыз етеді, арадағы психологиялық кедергілердің жойылуын қарастырады.
Екінші кезеңде төмендегідей әдістер мен тәсілдерді қолдану тиімді болады:
1) жағдайды тестілеу;
2) дәстүрлі байланыстық әсер ету тәсілдері;
3) «Сен-ашып айту» тәсілі (әңгіме кезінде серіктеске оның қазіргі жағдайын қалай түсінетініңізді жеткізу) және «Мен-ашып айту»
(сұхбаттасыңызға дәл қазіргі жағдайда не сезінетініңізді жеткізу). Жағдайды тестілеу көмегімен сынып жетекшісі оқушының
психологиялық жағдайы туралы ауызша және жазбаша сипаттағы ақпараттарға қол жеткізеді. Бұл үшін тәрбиеші баланың
психологиялық жағдайын куәландыратын белгілерге көңіл аударып, назар салады

3.

3-кезең
диагностикалық
4-кезең
жобалаушылық
Проблеманы диагностикалау («жіктеу») және оның пайда болу себептерін анықтау. Диагностикалау кезеңінде «Астарлап
айту» тәсілін қолдануға болады, бұл кезде педагог баланың айтқандарын құптату немесе сұрау түрінде түпнұсқаға
жақындата қайталап шығады. Белгілі орыс психологы Р. С. Немов астарлап айтуды мынадай сөздермен бастауды ұсынады:
демек...; сіз айтқандай...; сізді дұрыс түсінсем...; сіз солай демедіңіз бе... Оның әріптестері Л. Л. Крупенин мен И. М. Крохина
мына түрде басталатын астарлап сөйлеулерді ең тиімділері деп санайды: Сізді бұл қызықтыра ма...; Сіз былай дегенсіз..; Сіз
мынаны білмек болдыңыз... Келесі «Редакция» тәсілінде оқушының аузынан шыққан бірнеше сөздер негізінде жалпылау
жасап, онда оқушы айтқан ой толығымен сақталады. Р. С. Немов кеңес беру тәжірибесінде бұл тәсілді қолдануды мынадай
сөздермен бастауды ұсынады: сонымен, енді сіз айтқандарды ой елегінен өткізіп, қысқаша қорытынды жасасақ, онды былай
деуге болады...; айтылғандарды қысқаша қорытып айтар болсақ, былай деуге болады...; егер мен сізді дұрыс түсінсем, сіз
былай деген сияқтысыз... Сондай-ақ сынып жетекшісі «Айтып салу» тәсілін қолдауына болады. Жағымды эмоциялықпсихологиялық ахуал жасай отырып, сынып жетекшісі оқушыны дәл қазір не толғандырып жүргенін, ол қиындықты
тудырып жүрген кім немесе не екенін айтуына жағдай жасайды. Біртіндеп баланың проблемасы мәлім болған кезде
диагностикалықтан проблемалық жағдайды шешу кезеңіне өтуге болады.
Бұл кезеңдегі іс-әрекеттің негізгі мазмұны екі сәттен тұрады: біріншіден, бала педагогтің қолдауымен проблеманы шешу
жолдары мен әдістерін анықтайды; екіншіден, тәрбиелеуші мен тәрбиеленуші проблеманы шешу жолындағы әрекеттестік
формалары мен түрлері жайлы келісім жасайды. Ересек пен баланың бірлескен жұмысының технологиялық арсеналы
төмендегідей әдістер мен тәсілдерден тұрады: өзіндік жобалау мен педагогтік жобалау әдістері; «Біреудің проблемасын
шешу әдістеріне талдау жасау» тәсілі; келісім әдістері. Өзіндік жобалау әдісі оқушыға өз санасында проблеманы шешудің
мүмкін варианттарын қалыптастырып, ең қолайлысын таңдап алуға мүмкіндік береді.
5-кезең әрекет Оның барысында бала проблеманы шешу жобасын іске асыруға бағытталған әрекетті жүзеге асырады.
ету
6-кезең
Сынып жетекшісі баламен бірге ол қиындықты жеңу жолында тап болған табыстар мен сәтсіздіктерді талқылайды.
нәтиже-лік- Рефлексия және өзіндік рефлексия тәсілдері оқушыға бұған дейінгі кезеңдерде жасалғандарды ой елегінен өткізіп, сонымен
талдау-шылық өзінің өмірлік тәжірибесін байытуға көмектеседі. Педагогикалық қолдау кезінде баламен жұмыс істеудегі ертегітерапия
технологиясы

4.

Дарынды оқушымен жұмыс істеудің технологиялық картасы.
Педагог
Дарынды баланы іздеп
табу және іріктеу
Психологпен жұмыс Дәрігерлерменжұмыс Оқушыменжұмы
с
Оқушымен жеке әңгіме
өткізу
Медициналықанықтамам Балаға ілтипатпен
ентанысу.
қарап, оның
қасиеттерін
анықтау.
Тереңдетілгенбағдарлам
Даму
Тапсырмаларды
абойыншаоқыту
ерекшеліктерінанықтау орындауда шаршамауына,
психологиялық жағыннан
қажымауына алдын – ала
жұмыстар жүргізу.
Дарынды балалармен Ата – анасынабағыт беру, Дәрумендер қабылдауын
жүйелі түрде қосымша
кеңес беру
ата – анасына
сабақтар өткізу
қадағалату.
Ізденісжұмыстарындам
Ата – ана баланың
ыту.
қабілетін танып,
бағалауына жол көрсету
Нәтижесі
Дамуға жетелейді.
Сыныпшараларынақ
атыстыру,
қоғамдықтапсырмал
ар беру.
Сабақтан бөлек
қосымша
тапсырмаларға
қызығушылығы
артады.
Сабаққақатысып, Өзінедегенсенімділікп
белсенділігін байқау
айдаболады.
Бос уақытын
үнемдіпайдалануғада
ғдыландыру
Жеке
басыныңқабілеті
жағынан жаңа
сапаларыашылады.

5.

6.

7.

8.

Педагогикалық үдеріс - біртұтас жүйелі құбылыс
Мақсаты біртұтас тұлға қалыптасуын қамсыздандыру болған педагогикалық үдеріс мәнін түсінудің арқасында
педагогикалық үдерісті тұтастай құбылыс ретінде ұйымдастыру қажеттілігі жөнінде мәселе көтеріледі. Біртұтастық - бұл
ұйымдасуы жоғары деңгейлі, күрделі ішкі құрылымға ие нысандардың бірігімді, жалпыланған сипаттамасы.
Біртұтастық- педагогикалық үдерістің бірігімді сапасы, оның дамуының ең жоғары деңгейін көрсетіп, үдеріске араласқан
субъекттердің саналы іс-әрекетінің нәтижесін білдіреді.
Педагогикалық үдерістің мәнді қасиеті болған біртұтастық жүйе құрастырушы екі жағдайаттың іске асуынан пайда
болады:
1) педагогикалық үдерісте тәрбие, оқу-үйретім, даму міндеттерінің теңдей, бірігімді шешілуі;
2) педагогикалық үдерісте барша негізгі де іргелі және дамып барушы іс-әрекет түрлерінің өзара ықпалды байланысқа
келуі, яғни оқу-үйретім, еңбек, дене шынықтыру бірлігі.
Біртұтас педагогикалық үдеріске тән заңдылық: оны құрайтын элементтердің іштей бірлігі, олардың бір-біріне болған
өзара үйлесімді ықпалы. Бұл тұрғыдан біртұтас педагогикалық үдеріс тәрбиеленушілер өмірін бағыттаушы және
өзгеріске келтіруші педагогикалық мақсаттар, мазмұн, әдістер және формалардың ұйымдасқан жиынтығын білдіреді.
Мазмұндық тұрғыдан педагогикалық үдерістің біртұтастығы тәрбие мақсаты мен мазмұнында ескерілетін адамзат
топтаған тәжірибе және оның өзара байланысты келген төрт элементінің:
білімдер, олармен бірге жүретін әрекеттерді орындау тәсілдері, ептіліктері мен дағдылары;
шығармашылық іс-әрекеттер тәжірибесі;
сапалық-құндылық тану тәжірибесі;