Қабдеш Жұмаділов – қаламгер. «Қаздар қайтып барады» повесі

1.

«ЖОҒАРИ ИНЖЕНЕРЛІК-ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ
КОЛЛЕДЖІ» МЕББМ
Сабақтың тақырыбы:
Қабдеш Жұмаділов – қаламгер.
«Қаздар қайтып барады» повесі
Өткізген:А.Б. Халелова
қазақ тілі мен әдебиеті
пәнінің оқытушысы

2.

Үй тапсырмасын тексеру:
«Жаһандық миграция» деген не?
Иммиграция – үздіксіз процесс. Көші-қон
тарихы
Миға шабуыл
1-тапсырма. «Көші-қон» деген сөзді естігенде
көз алдарыңызға не келеді? Ассоциациялық
қатарын белгілеңіздер.
2-тапсырма. Мәтінді түсініп оқыңыздар.
Сіздерге қандай ой салды? Көші-қон үдерісі
неліктен жаһандық мәселе болып табылады?
3-тапсырма. Мәтін мазмұны бойынша сұрақтар
құраңыз.
4-тапсырма. Түсіндірме сөздікті пайдаланып,
берілген ұғымдарға анықтама беріңіз.
Көші-қон үдерісі, Ашаршылық,
Отарлау, Ұжымдастыру

3.

Кеңес дәуірі кезінде Қазақстанда жүздеген көші- қон үдерісі одақтық маңызы бар
мәселелердің бір бөлігі ретінде қаралды.
Біріниіі кезең. Кеңес үкіметі орнаған 1917- 1918 жылдар және 1921-1922 жылдар. Бұл
кезеңде ашаршылық орын алды. Сондағы ірі ерекшелік: көші-қон Қазақстаннан
сыртқа қарай бағытта жапса, өзге ұлт өкілдерінің, еуропалық ұлт өкілдерінің,
керісінше Қазакстанға көшіп-қонуы жалғасты.
1917-1918 жылдары Түркістанда орын алған ашаршылық қазақтардың қарама-қарсы
бағыттардағы көші-қонын күшейтті. Сонымен бірге патшалық дәуірдің қазақ жерін
отарлау саясатының нәтижесінде Қазақстанға өз бетінше көшіп-қонуға тыйым
салынды. Соған қарамастан, орыс, украин жөне т.б, ұлт өкілдерінің қазақ жеріне көшіқоны тоқтаған жоқ. Бұл кезеңде қазақтар халық құрамындағы артықшылық үлесін
сақтап қалды.1926 жылғы санақта қазақтар 5 8,5 пайыз болды.
Екінші кезең. 1926-1939 жылдар -кеңес дәуірі кезіндегі Қазақстанға көші-қонның
қайтадан жандануы. Ол - Қазан төңкерісінен кейінгі көші-қонның қайта өрлеу кезеңі.
Ұжымдастыру мен өндірістендіруге байланысты Ресейден көшіп-қонушылар патша
кезеңіндегідей ағылып келіп жатты. Өндірістендіруге байланысты Түрксібке,
Қарсақпайға, Қарағандыға және т.б, Ресейден көші-қоншылар әкелінді. 1929 жылдан
бастан саяси жазаланғандар, арнайы қоныстанушылар, бұрынғы кулактар келе
бастады. Бұл кезеңде республикадағы қазақтардың үлесі 38,0 пайызға төмендеді.
Ішкі көші-қонда тың жерлерді игеру көзделді. Мысалы, Қазақстанның оңтүстігіндегі
Мырзашөлді игеру қарастырылды.

4.

Көші-қон үдерісі - адамдардың тұрғылықты мекенінен әр түрлі
себептермен басқа жерге қоныс аударуы, көшіп-қонуы.
Ашаршылық - саяси-әлеуметтік процестер мен табиғаттағы қолайсыз
ахуалдар салдары болып табылатын әлеуметтік апат.
1921/22 жылы болған ашаршылық. Ресейдегі Азамат соғысының
кесірінен Қазақ даласындағы шаруашылықтардың күйзеліске
ұрынуы. 1930 — 33 жылы, себебі — Қазақстанда жүргізілген
сталиндік-голощекиндік реформа.
Отарлау - Қазақстанды Ресейдің отарлауы — 1731 жылы Кіші
Жүз ханы Әбілқайырдың Ресейге қосылуынан басталды. Бұл процесс
130 жылдан аса уақытқа созылды.
Ұжымдастыру - Ауыл шаруашылығын ұжымдастыру — КСРО-да
ұсақ, жеке шаруа қожалықтарын біріктіру арқылы ауыл
шаруашылығын мемлекет мүддесіне толық бағындырып, қайта
құрудың теориясы мен практикасы.

5.

Бүгінгі сабақта:
- Мәтінді тыңдай отырып, қысқаша
конспектілейсіз, берілген ақпаратты
жүйелейсіз;
- Мәтін құрауда шылау түрлерін ажырату.

6.

7.

8.

Қ. Жұмаділов 24. 04. 1936 жылы ҚХР Шыңжаң өлкесі,
Тарбағатай ауданында туған. Балалық шағы Қытайда өткен.
1956 ж. ҚазақҰУ оқуға түседі
1958 ж. Қытай мемлекеті қайта шақырып алады.
1962ж. Бірталай қазақ жастары шекараны бұзып өтеді де,
жазушы оқуын Қазақстанда аяқтайды.
Жұмыс жолын «Қазақ әдебиеті», «Жазушы» баспасында
бастайды.
1983 ж. Жазушылар Одағы сыйлығының иегері,
1990ж. Қазақстан сыйлығының иегері,
1998 ж. Қазақстан халық жазушысы атағы беріледі.
1954 ж. алғашқы өлеңдер жинағы жарық көреді
Жалпы: 1 өлеңдер жинағы,10 роман, 5 хикаят, әңгіме,
мақалалары бар.
Шығармалары: орыс, украин, өзбек, белорус, ұйғыр, қырғыз
тіліне аударылған.

9.

10.

Жазушы Қабдеш
Жұмаділов туралы
бейне-сюжетке назар
аударайық

11.

Бүгін сендермен жазушының алғаш жазылған туындысы
«Қаздар қайтып барады» әңгімесімен танысамыз.
Шығарманы талдаудан алдын, қазақ жерінде 30 -жылдарда болған
зобалаң, қазақтың қайғылы да қасіретті күндерін еске түсіріп
алайық.
*Қазақ даласында байлардың мал – мүлкін тәркілеу саясаты;
*1 млн. астам қазақтың шетелге ауып кетуі,
*1931-1933 ж.ж ашаршылықтың болуы;
*2,1 млн. қазақтың қырылып, мыңдаған адамдардың көршілес елге,
шет елге қоныс аударуы;
*Көптеген қазақ зиялыларының тұтқындалуы, жазалануы,
өлтірілуі
*Қорыта айтқанда, 4 млн. астам қазақтың жойылуы.
Қ. Жұмаділовтің « Қаздар қайтып барады» әңгімесіндегі Байтас
ақсақал – осындай тағдыр тауқыметімен елін , туған жерін
тастап, шет елге кеткен қандастарымыздың бірі.

12.

Шығарманың тақырыбы:
Туған жерге деген сағыныш
Шығарманың идеясы:
Туған жерді , атамекенін сүюге тәрбиелеу

13.

14.

ЖАУАБЫ:
АУДИОМӘТІНДЕГІ НЕГІЗГІ АҚПАРАТТАР
1.
2.
3.
4.
НЕМЕРЕСІНЕН АЙЫРЫЛУЫ
ТҮРМЕГЕ ҚАМАЛУЫ
ТАҒЫЛҒАН АЙЫП
ОРНЫ ТОЛМАС ҚАЗА

15.

Екі полицейдің әрекетіне өз
көзқарастарыңызды білдіріңіздер.
Заңсыздық олардың қандай ісәрекетінде орын алды?
Өзара диалог құрыңыздар.
Диалогте Кім? Не? Қайда? Қашан?
Неге? Қалай? деген сұрақтардыы
қолданыңыздар.

16.

17.

18.

19.

Мәтіндегі шылау түрлерін ажыратыңыз

20.

МӘТІНДІ ОҚЫП, ТҮСІНІК АЙТЫҢЫЗ.
Сөйлемге сатылай-кешенді морфологиялық талдау жасаңыз.
Туған жер- киелі де қасиетті мекен.
Туған жер- киелі де қасиетті мекен.
Ата- бабаларымыз туған жерін өз арындай
қорғаған. Қайда жүрсе де туған жердің
топырағын өз жүректерінің тұсында алып
жүрген.Тағдыр тауқыметімен еліне кеткен
талай қандастарымызға туған жердің бір
уыс топырағы бұйырмаған, еліне деген
сағынышы мен сүйіспеншілігі ақтық демі
қалғанша
кеуделерінде
от
болып
жалындаған.

21.

«Төрт сөйлем» әдісі
• Пікір. Өз пікіріңізді бір сөйлеммен
ЖАЗЫҢЫЗ.
• Дәлел. Өз пікіріңізді бір сөйлеммен
дәлелдеңіз.
• Мысал. Пікіріңізді өмірмен
байланыстырып, мысал келтіріңіз.
• Қорытынды. Тақырып бойынша
қорытынды жазыңыз.

22.

РЕФЛЕКСИЯ
Ойтаразы
3 маңызды ақпарат;
қиындык келтірген 2 мәселе;
тапсырмадағы ұнаған 1 мәселе.

23.

Үй тапсырмасы:
«Туған
жер
–
алтын
тақырыбында эссе жаз.
бесік»