Білім, ғылым және мәдениет

1.

2
1
3
Білім, ғылым және мәдениет
Орындағандар:
Болысова Жанат
Джумабаева Алия
Джумаева Жансая
Ермекова Альбина
Нұралбаева Қарлығаш
Рамазанова Альмира

2. Қазақстанның ғылым, білім, мәдениет саласындағы негізгі даму бағыттары

3.

4.

Білім - әлемдегі өркениетті дамыған елдердің барлығында дерлік
дамудың негізгі көрсеткіші мен негізгі басыңқы бағыты болып
табылады. Шын мәніне келгенде, елдер тек тауарлар мен
қызметтер өндіре отырып бәсекелеспейді, сонымен бірге олар
қоғамдық құндылықтар жүйесі мен білім беру жүйесі арқылы
бәсекеге түседі.

5.

Тәуелсіздіктің қысқа жылдары аралығында мемлекетіміз дүниежүзілік қауымдастықпен кіріге отырып, экономикалық
өсудің жоғары қарқынымен ерекшеленді. Осыған байланысты, қоғамдық даму деңгейінің, экономикалық қуаттылықтың
және елдің ұлттық қауіпсіздігінің белгісі ретіндегі адами ресурстардың, білім беру жүйесінің рөлі мен маңыздылығы
артады. Қазақстан Республикасының әлемдегі бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына ену міндеті елде ғылыми сыйымды
технологиялық білімі бар, басқарушылық қабілетке ие, нарықтық экономикада дұрыс бағыт таңдай алатын жоғары
білікті мамандар болған кезде және дүниежүзілік нарықтық экономиканың қажеттіліктеріне жауап беретін тиімді білім
беру жүйесі құрылғанда шешіле алады.

6.

Білім беру жүйесі

7.

8.

Білім беру жүйесі
Қазақстандық ғылымның ертеңі республикадағы білім жүйесіне
де тікелей байланысты. Қазақстанда басқарудың тікелей негізгі
қағидаларына сүйенген, әрі қаржыландыру жағынан мемлекеттік
және мемлекеттік емес болып есептелетін еуропалық типтегі білім
беру жүйесі қанат жайып келеді.
1995 жылғы Конституция бойынша (30-бап) баршаға бірдей
міндетті болып есептелетін толық орта білім алуды мемлекет тегін
жүргізеді. Мектеп бітірген жас жеткіншектің одан әрі қандай оқуға
түсуі өз еркі мен қалауына байланысты. Этностық ерекшеліктердің
есепке алынуына орай, республикада оқу, білім алу 7 тілде
жүргізіледі.

9.

1997—1998 оқу жылынан бастап жалпы білім беретін мекемелерде
ақпараттандыру мен компьютерлендіру бағдарламасын орындау
міидеттелінді.
2001жылы мектептерді компьютерлендіру толығымен аяқталды.
Республика мектептерінде аталған барлық тілдер бойынша керекті
оқулықтар мен әдістемелік әдебиеттерді басып шығару баяғысынша ең
маңызды мәселенің бірі ретінде күн төртібінде тұрды.
Республика аумағында жеке меншік және мемлекеттік көптеген оқу
орындары білім беру жүйесін сыбайлас жүргізуде. 1995—1998 жылдар
аралығында жеке меншік оқу орындары 41-ден 88-ге дейін өскен.

10.

11.

12.

12 жылдық білім беру мақсаты
12 жылдық білім беру үрдісіне көшу қажеттігін айқындап отыр.
Еліміздегі жаңа білім беру реформасы 12 жылдық білім беруге көшу
арқылы шығармашылықпен дамыған жеке тұлғаны қалыптастыруға
бағытталған жаңа ұлттық үлгіні жасауды, «жалпыға арналған
білімнен», «білім әркімге өмір бойы» үлгісіне көшуді және әлемдік
білім беру кеңістігіне жедел енуді қамтамасыз етуді мақсат етеді.
2008 оқу жылынан бастап 12 жылдық білім беруге кезең-кезеңмен
көшуі басталды. Бүгінгі күні білім беру мазмұнын жаңартуды
көздейтін Қазақстан Республикасының білім беру тұжырымдамасы
жан-жақты талқыланып, Білім және ғылым министрлігінің алқа
мәжілісінде мақұлданды.

13.

14.

15.

16.

Президентіміз Нұрсұлтан Назарбаев: «Қазақ тілі үш тілдің біреуі
болып қалмайды. Үш тілдің біріншісі, негізгісі, бастысы,
маңыздысы бола береді» - деген ескерту айтқан болатын. Дегенмен,
«Үш тұғырлы тілдің» мәнін, маңызын, халық пен болашақ ұрпаққа
беретін үлкен пайдасын көпшілік ұғына алмауда. Одан бөлек,
Президентіміз 2020 жылға қарай мемлекеттік тілді меңгергендердің
қатары 95 пайызға дейін жететініне кепілдік беріп отыр. Ескерте
кетуіміз керек, елбасымыз әлемдік саяси аренада өз беделі бар,
бүкіл әлемді бақылауға алып отырған БҰҰ-ның бас хатшысы Пан
Ги Мун үлкен құрметпен қарайтын, жер жүзінде алғашқы өз
еркімен ядролық қарудан бас тартқан, бейбітшілікті сүйетін және
белсенді насихаттап жүрген үлкен тұлға. Демек, әлемдік беделі бар
үлкен тұлғаның әрбір сөзінен күмән, күдік іздеудің өзі бізге,
халыққа сын. Президентіміз берген уәдесін орындай алатын
Қазақстанның №1 жауапты тұлғасы. Осыны есте сақтаған жөн.

17.

18.

Тәуелсіз Қазақстанның жоғары білім
жүйесін бетбұрыстандыру бірнеше
кезеңнен тұрды
1 )Жоғары білім
жүйесінің заңдық және
нормативтік құқықтық
базасының қалыптасуы
(1991-1994 жылдар
Білім беру жүйесін
қаржыландарудыорталықсыз
дандыру, білім беру
мекемелерінің академиялық
еркіндігін кеңейту (19992000 жылдар)
Жоғары білім жүйесін
модернизациялау, оның
мазмұнын жаңарту
(1995- 1998 жылдар)
Жоғары кәсіптік білім
беру жүйесін
стратегиялық дамыту
(2001 жылдан бастау
алған қазіргі кезең)

19.

Қазіргі қазақстандық білім беру жүйесі
төмендегідей стратегиялық нысандағы
құжаттармен бекітілген
«Білім туралы» Заң (1999 жыл),
«Білім» мемлекеттік бағдарламасы (2000
жыл),
«2010 жылға дейінгі білімді дамыту
стратегиясы» (2001 жыл),
«2005-2010 жылдарға арналған білімді
дамытудың мемлекеттік бағдарламасы»
(2004 жыл)

20.

Көптеген жоғары білім беру мекемелері Қазақстан
Республикасының жоғары білім жүйесінің әлемдік білім беру
кеңістігіне интеграциялану міндетінен білім берудің Болондық
моделін жүзеге асыруда, ол төмендегідей деңгейлерден тұрады:
- жоғары базалық білім/ жоғары арнайы білім:
- бакалавриат – «бакалавр» дәрежесін беретін жоғары білім
беру бағдарламасы;
- - жоғары ғылыми-педагогикалық білім:
- магистратура – «магистр» академиялық дәрежесін беретін
жоғары ғылыми-педагогикалық бағдарлама; - докторантура PhD – бұрынғы ғылыми-зерттеу кадрларын
даярлау жүйесінің орнын басатын бағдарлама

21.

22.

Ғылымның дамуы мен гүлденуі табиғаттың шынайы
заңдылықтарын үйренуге және оған қоғам мүшелерін
тартуға тікелей байланысты. Кеңес Одағы жүйесінің күйреуі
барысында республика ғылыми мекемелері дағдарыс
жағдайында болды. Мұның себептері:
коммунистік қызметке арналған бағаны ырықтандыру
ғылыми мекемелерді ұстап отыру мәселелерін одан сайын
қиындата түсті;
90-жылдары белең алған құнсыздану ғалымдардың айлық
жалақысын төмендетті, көптеген жас та дарынды мамандар
бизнеске, шетелге кетті;
XX ғасырдың 90-жылдарындағы республика ғылымының
өрісі, оның жаңа технологиялармен жабдықталуы бүгінгі күн
талабына жауап бере алмады.
 

23.

Аталған кемшіліктердің орнын толтыру бағытында Қазақстан
Республикасының Ғылым және жаңа технология министрлігі
нақтылы жұмыстарды қолға ала бастады. Министрліктің
ұсынысына сәйкес 1992 жылы Қазақстан Республикасының
Президенті «Ғылымды жетілдіру және республиканың ғылымитехникалық потенциалын дамыту туралы» Жарлыққа қол қойды.
Жергілікті жерлердегі бөлімшелері мен материалдық-техникалық
базаларының жоқтығына қарамастан, аталған министрлік
Солтүстік Қазақстан, Оңтүстік Қазақстан және Батыс Қазақстан
облыстарында үш аймақтық бөлім құрды. 1992—1993 жылдары
аса маңызды мәселелерге байланысты 7 ұлттық ғылыми
орталықтар дүниеге келді.

24.

Ақпаратты және
есепті техника
бойынша
Биотехнология
Жаңа ғарыштық
технологиялар
бойынша ұлттық
ғылыми
орталықтары
ҒЫЛЫМИ
ОРТАЛЫҚТАР
Минералдық
шикізаттарды
кешенді өңдеу
Экология
Электроника
мен байланыс
жүйесі
бойынша
Жаратылыс
ғылымдары

25.

Бірақ бұл аталған шаралар дер кезінде материалдық
ресурстармен қамтамасыз етілмеді. Елдегі экономикалық
ахуал мен құнсыздану бұған кері әсерін тигізді. Дегенмен
іргетасы бұрыннан қаланған ғылыми ошақтар, атап
айтқанда, геология, химия, механика, т.б. бүкіл-одақтық
жүйенің күйреуі мен құрылымдық құлдырауына
қарамастан, өз тұрғыларын сақтап қалды.

26.

1992—1994 жылдар ғылымның мүшкіл хал кешуімен есте қалады.
1996 жылы Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазақстан
Республикасында ғылымды басқарудың мемлекеттік жүйесін
жетілдіру шаралары туралы» Жарлығы шықты.
1996 жылы мемлекет ғылыми саланы қайта жаңғыртуға,
академиялық ғылымның реформалық жолдарын анықтауға бет
бұрды. Осы мақсатта Ғылым және жаңа технология министрлігін,
Ұлттық академияны, ауыл шаруашылығы ғылыми академиясын
біріктіру жүзеге асырылды. Сөйтіп, жаңадан Қазақстан
Республикасының Ғылым Академиясы дүниеге келді.
Ғылымды дамытудың мемлекеттік бағдарламасында ғылым
саласын одан әрі жаңартудың 2007—2012 жылдарға арналған
стратегиясы белгіленді.

27.

Мектептер мен жоғары оқу орнындағы жастардың
білімін жетілдіру мақсатында республика
көлемінде әр түрлі деңгей- дәрежедегі оқу
орындарын лицензиялау мен аттестациялаудың
нормативі белгіленді.
Мамандар даярлауды жаңарту мен жақсарту үшін
«Дарын» мемлекеттік бағдарламасы іске асырылу
үстінде. Бұл бағдарлама жасөспірімдер мен
жеткіншектерге тәрбие мен білім берудегі білім
органдарының негізгі стратегиялық іс-шараларын
белгілейтін болады.

28.

29.

Болашақ бағдарламасы
Ерекше дарынды балаларды шетел оқу орындарына жіберіп отыру
мақсатында 1993 жылдан бастап «Болашақ» бағдарламасы жұмыс
істеп келеді.
Бүгінгі таңда шетелге барып білім алу мәселесімен басқа да
мемлекеттік емес білім ұйымдары, орталықтар, қорлар айналысуда.
Тәуелсіздік алған жылдар ішінде білім берудің қыры мен сыры,
мазмұны айқындала түсіп, оларды қаржыландыру мен басқару негізі
едәуір өзгерді. Бұл салада жаңаша құқықтық-нормативтік база
құрылып, қалыптасты. Білім берудің қосымша және баламалық
мекемелері өмірге келді. Осыған орай мемлекеттік оқу орындарын
қолдап-қуаттаудың мүлдем жаңа мүмкіндіктері ашылды. Білім алу
мен білім берудің ықпалдастық дәрежедегі әлемдік кеңістігі
ұлғайды.

30.

Қаленова Г.С.
«Білім беру процесіндегі инновациялық
технологияларды дамыту
Кульниязова А.С.
«Жаһандық бәсекелестік жағдайында ғылымды
ізгілендіруде рухани- адамгершілік тәрбиенің
маңызы»
Әлім Г.Ә.
«Квалиметрия әдісі негізінде мектепке дейінгі
білім беру мекемелерінің жұмыс сапасын
кешенді бағалау»

31.

Даулбаев М.О.
«Жаһандандық бәсекелестік жағдайындағы білім берудегі
инновациялық педагогикалық технологиялар»
Балапанова Ж. Т.Сарсекенова А.Б.
«Мектеп жасына дейінгі балалардың көптілділігі»
Сарсекенова А.Б., БалапановаЖ.Т.
«Болашаққа бағдарланған заманауи білім беру»
Сарсенова Н.С.
«Уақыт талабына лайық мектеп жасына дейінгі балалардың үш
тілде сөйлеуін дамытудың алғы шарттары»

32.

33.

XXI ғасырда білім адамзаттың даңғыл даму жолын анықтайды,
сондықтан республикада білім беру жүйесін дамытудың өзекті
мәселелеріне баса көңіл бөлінеді. Ең бастысы, білім беруді ұлттық
экономика мен қоғамның әлеуметтік сұраныстары талаптарына сай
дамытуды қамтамасыз ету қажет.
Дүниежүзілік білім беру үдерісіне сәйкес Қазақстанда үздіксіз білім
беру жүйесі енгізілуде. Бұл бүгінде кадрларды даярлау, қайта
даярлау және мамандығын жетілдіру жүйесін құрудан көрініс табуда,
жекелеген жағдайларда бұл жүйе тұрғындарды еңбекпен қамту
қызметімен бірлікте әрекет етеді. Нарықтық экономика маман
кадрлар даярлаудың әр түрлі жүйесін талап етуде.

34. Мәдениет

Қазақстанның дамудың жаңа жолына түсуі өз кезегінде білім алу жүйесіне ғана
емес, мәдениет саласына да үлкен өзгерістер әкелді. Кеңестік кезеңде мәдениет пен
білім мемлекеттің қосымша көмегін пайдаланатын.
Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарында бұл екі салаға көңіл аз бөлінді. Мемлекеттің
бюджеттік саясаты адамдардың рухани сұранысымен есептеспеді. Әсіресе бұл
республиканың рухани-мәдени өмірінде көбірек көрініс тапты. Экономиканың
ырыққа көнбеуі, оның жылдан-жылға төмендеуі адамдар психологиясын мәдени
дамудан гөрі материалдық байлыққа итермелей, икемдей түсті.
Қазақстанның әлемдік кеңістікке бет алуы өзінің құнын жоғалтқан идеологиялық
мәдениеттен гөрі әсіреқызыл батыстық үлгіге айқара есік ашып берді. Батыстық
мәдениетпен қосарланып түрліше діни секталар мен ағымдар да ағылды.

35.

тарихи-мәдени мұраны қорғау
ұлттық және әлемдік мәдениет құндылықтарын қатар
игеру аясында тәрбие мен білім беру жүйесін дамыту
мәдениет саласында монополиялық пиғыл-әрекетті
болдырмау;
мәдениетті қаржыландыруда бюджеттік, коммерциялық
және қайырымдылық бастамаларды қолдап-қуаттау;
мәдени қызметті ұйымдастыруда мемлекеттік және
қоғамдық бастамаларды бірдей пайдалану.

36.

37.

Бұл келеңсіздік өз дәрежесінде республика көлемінде
мәдени-рухани саланы басқарудың басқаша жолдарын
қарастыруға мәжбүр етті. Олар, түптеп келгенде,
мыналар:
• Қазақстан халқының мәдени-ұлттық сана-сезімінің
жаңаруына ықпал ету;
• этномәдени және конфессионалдық шектеулікте мәдени әр
алуандылықты қалыптастыру;
• менеджменттіктің мейлінше пайдалы моделін таңдау.
Қазақстан Республикасы «Мәдениет туралы» (1996) Заңының
3-бабында мәдениет саласындағы мемлекеттік саясат
қағидалары былайша көрініс тапқан:
• азаматтардың шығармашылық қызметінің еркіндігі;
• мәдени байлықты жасауда, оны пайдалану мен таратуда
барлық азаматтардың құқығы бірдей;

38.

90-жылдары республика мемлекеттік мәдениет
мекемелерінің жүйесі мәдени-демалыс орындарын,
кітапханаларды, мұражайларды, театрларды,
концерттік ұйымдарды, кино өнері мекемелерін,
мәдениет және демалыс парктерін, т.б. қамтыды.
Онжылдық кезеңде мәдени саланы қаржыландыру
мәселесі едәуір өзгеріске ұшырады:

39.

Ұлттық маңызға ие мемлекеттік мәдениет
мекемелерін мемлекеттік тұрғыдан
қаржыландыру сол күйінде сақталып қалды;
Нақты мәдени жобалар мен бағдарламаларды
жүзеге асыру үшін түрліше қаржы көздерін
тарту мүмкіндігі ашыла түсті;
Меншік формасының өзгеруіне байланысты мәдени
мекемелердід көпшілік бөлігі, атап айтқанда,
кинематография, туризм, спорт, шоу, теледидар,
концерттік ұйымдар, т.б. өзін-өзі қаржыландыруға
көшірілді

40.

Республиканың бүгінгі өмірінде бұған мысал
жеткілікті. XX ғасырдың 90-жылдарынан
бастап «Наурыз мейрамы» қайтадан салтанат
құрды. Ол республикада тұрып жатқан барлық
ұлт-ұлыстардың ортақ мерекесіне айналды.
Қазақ халқының ең көне ауызекі өнерінің бірі
— айтыс жаңа дәуірге лайық қайта дамыды.