12.58M
Категория: МенеджментМенеджмент

Ходиимларни бошқариш. Муваффақиятли инсонларнинг 7 кўникмаси китоби асосида

1.

1

2.

“Билмоқ лекин бажармаслик –
билмасликка тенг. Қила олмоқ
лекин бажармаслик хам – қила
олмасликка тенг.”
С.Кови
2

3.

Энг киска ва шу ўринда жуда кенг қамровли сузни айтинг.
Купчилик «МЕН
(Я)» ни битта
компанияга нима
бирлаштиради?
Я - МЕН
3

4.

Ўзгаришларни нимадан бошлаш керак?
Мен
Норасмий
муносабатлар
Расмий
муносабатлар
Моддий-техник
ресурслар
Мақсад, стратегия,
сиёсат, тактика
4

5.

Бўлмок ёки ўхшаб куринмок?
Муваффақият – субъектив тушунча (ўхшаб куринмок)
Самарадорлик – объектив тушунча, ўлчанадиган (бўлмоқ)
ШАХС
ХАРАКТЕР –
Хулк атвор
Ўхшаб куринмок
Бўлмоқ
5

6.

Парадигма – бу биз атрофдаги оламни,
вазиятни кандай кўришимиз, тушунишимиз
ва талкин этишимиздир.
Бу бизнинг хаёлий харитамиз.
6

7.

7

8.

8

9.

Хакикат
Хакикат
Хакикат
Бу бутун
хакикатми?
9

10.

Хакикатнинг
ярми
Хакикатнинг
ярми
10

11.

Видео Стивен Кови парадигма
11

12.

Бизнесга салбий таъсир курсатадиган
парадигмаларга мисол келтиринг:
12

13.

Парадигманинг ўзгариши
видеоролик
13

14.

Биз хаётда эришадиган натижаларимиз
бажарадиган ишларимизга боглик,
биз бажарадиган ишлар эса
атрофимиздаги оламни қандай
кўришимизга боглик.
14

15.

7 та кўникманинг хар бири
қуйидагиларга асосланган:
Самарадорлик тамойил (принцип)ларига
Парадигма (кураман), яъни тамойилларимизга мос
келадиган қарашларимизга
Хатти харакатларимизга (бажараман), қайсики
самарали натижага олиб борадиган (эришаман).
15

16.

Ўзгаришнинг асосий модели
кўраман
оламан
Бажараман
16

17.

Самарали кўникмалар
Билим
(нима, нима учун)
Кўникма
Маҳорат
(умение)
(қандай)
Истак
(бажаришни
хоҳлайди)
17

18.

БИЗ
Ўзаро боғлиқлик
Аввало тушунишга,
сўнгра
тушунилишга
интилинг
5
Синергияга
эришинг
Умумий
ғалаба
6
Ютдим/Ютдинг қабилида
ўйланг
4
МЕН
Мустақиллик
3
Аввало биринчи навбатда
бажариладиган ишларни
бажаринг
1
Проактив
бўлинг
Шахсий
ғалаба
2
Пировард
мақсадни
тасаввур этган
ҳолда бошланг
Тобелик (богликлик)
СЕН
18

19.

7 та кўникма бу тизим,
улар фойдали куникмалар
туплами эмас. С.Кови
19

20.

Самарадорлик
•С=
Натижа
Харажат (Ресурслар ва восита)
20

21.

Самарадорлик баланси
N/RV дан иборат
N – кутилаетган натижа
RV – ресурслар ва воситалар
21

22.

Самарадорлик
Ресурслар
ва воситалар
Натижа
22

23.

N/RV-баланс – бу
7 куникма асосини белгиловчи
Самарадорлик
Парадигма
23

24.

БИЗ
Ўзаро боғлиқлик
Аввало тушунишга,
сўнгра
тушунилишга
интилинг
5
Синергияга
эришинг
Умумий
ғалаба
6
Ютдим/Ютдинг қабилида
ўйланг
4
МЕН
Мустақиллик
3
Аввало биринчи навбатда
бажариладиган ишларни
бажаринг
1
Проактив
бўлинг
Шахсий
ғалаба
Тобелик
2
Пировард
мақсадни
тасаввур этган
ҳолда бошланг
СЕН
24

25.

1-кўникма: Проактивлик куникмаси
хар қандай шароитда юкори самарали
булишнинг биринчи ва мухим куникмаси
25

26.

• Проактивлик шуни англатадики, биз инсон
сифатида уз хаётимиз учун жавобгармиз
• Бизнинг хатти- харакатларимиз атрофмухитга эмас балки карорларимизга боглик
• Биз хис туйгуларимизни кадриятларимизга
буйсундира оламиз
• Биз булаетган ходисаларга ташаббусни
бошлаймиз ва бунинг учун жавобгармиз
26

27.

Реактив хулк-атвор:
Реактив инсонлар ташқи омилларга (кайфият,
хиссиёт ёки вазиятлар) ўз реакцияларини
бошқаришга йўл қўйиб беради
СТИМУЛ
РЕАКЦИЯ
27

28.

Проактив хулк-атвор
Проактив инсонлар ўзларига тамойиллар ва исталган
натижалар асосида ўз реакцияларини танлаш эркинлигидан
фойдаланишга имкон бериб, танаффус қилишади.
СТИМУЛ
Танлаш
эркинлиги
РЕАКЦИЯ
28

29.

Проактив модель
Фильтр
СТИМУЛ
Реакция
ШАХСИЙ РЕАКЦИЯНИ ТАНЛАШ ЭРКИНЛИГИ
Қадриятлар
тизими
Ўзини ўзи англаш
Мустакил ирода
Тасаввур
Виждон
29

30.

Кайгуриш доираси
КАЙГУРИШ ДОИРАСИ
30

31.

Таъсир доираси
ТАЪСИР ДОИРА
31

32.

Проактив фокус (позитив энергия таъсир
доирасини кенгайтиради)
Одамлар
узларининг
таъсир этиши мумкин
булган
нарсаларга
эътиборини каратсалар,
улар уз билим ва
тажрибаларини
бойитадилар
ва
атрофидагиларни
уларга
булган
ишончидан бахраманд
буладилар.
Натижада
уларнинг
таъсир
доираси кенгаяди.
КАЙГУРИШ ДОИРАСИ
КАЙГУРИШ
ДОИРАСИ
ТАЪСИР
ДОИРА
КРУГ
ВЛИЯНИЯ
32

33.

Реактив фокус (негатив энергия таъсир
доирасини торайтиради)
КАЙГУРИШ ДОИРАСИ
Одамлар узларининг
таъсир килиши мумкин
булмаган нарсаларга
эътиборини каратсалар,
уларда таъсир этиш
мумкин булган
нарсаларга оз вакти ва
энергияси колади.
Натижада уларнинг
таъсир доираси тораяди.
ТАЪСИР
ДОИРА
КАЙГУРИШ
ДОИРАСИ
КРУГ
ВЛИЯНИЯ
33

34.

Танлаш куникмаси
Парадигма:
Самарасиз:
Менинг хаетим ташки омилларга боглик
Самарали:
Менинг хаетим мен танлаган танлов асосида
белгиланади
34

35.

Кайғуриш ва таъсир доирангиз
машқ
• Булимдаги штат кискартирилиши
• Менинг олдинги хатоларим
• Фарзандларим тарбияси
• Менинг тарбиям
• Иш билан таъминлаш кафолати
• 7 куникма буйича яшаш
• Менинг соглигим
• Ходимларнинг масъулиятсизлиги
• Артистларнинг сиёсатга аралашуви
35

36.

Проактив фокус
Тугридан тугри назорат килиш мумкин
булган муаммо ва вазифалар
Билвосита назорат килиш мумкин
булган муаммо ва вазифалар
Назорат килиш мумкин булмаган
муаммолар
36

37.

Реактив нутк
Проактив нутк
• Мен хеч нарса кила
олмайман
• Менинг борим шу.
• У мени шундай
асабийлаштирмокда.
• Улар бунга рози булишмайди.
• Мени шундай килишимга
тугри келди.
• Мен буни кила олмайман.
• Мен мажбурман
• Агар шундай булмаганида
эди……..
• Курамиз, кандай имкониятлар
бор.
• Мен бошка йулни танлай
оламан.
• Мен уз хиссиётларимни
назорат кила олман.
• Мен мос келадиган карорни
кабул кила оламан .
• Мен ……..танлайман
• Мен… афзал кураман
• Мен … кила оламан
37

38.

Парадигма:
Самарасиз:
Менинг ҳаётим ташқи ҳолатлар билан
белгиланади
Самарали:
Менинг ҳаётим ўзимнинг танловим
орқали белгиланади
Мен ўз хулк-атворим
ва танловим учун
жавоб бераман
кўраман
Ўзимни
бошкара
олиш
ТАМОЙИЛ
Менда танлаш эркинлиги
мавжуд ва мен ўз танловим
учун жавоб бераман
оламан
Мен проактив инсонни
унинг нутқини диққат
билан эшитган ҳолда
реактив инсондан
фарқлай оламан
Проактив
Бажараман
тилдан
фойдаланаман
Реактивни аниқлайман,
проактив бўламан.
Диққатимни таъсир
доирасида жамлайман
38

39.

Узгаришлар агентига айланинг
Салбий
хулк атвор
модели
Ўтмиш
Ижобий
хулк-атвор
модели
Узгаришлар агенти
Келажак
39

40.

40

41.

Фикрлайдиган одамларнинг кичик бир гурухи дунёни
узгартириш мумкинлигига хеч качон шубха килманг.
Аслини олганда ҳам шундай ва бу содир буляпди.
Маргарет Мид
41

42.

БИЗ
Ўзаро боғлиқлик
Аввало тушунишга,
сўнгра
тушунилишга
интилинг
5
Синергияга
эришинг
Умумий
ғалаба
6
Ютдим/Ютдинг қабилида
ўйланг
4
МЕН
Мустақиллик
3
Аввало биринчи навбатда
бажариладиган ишларни
бажаринг
1
Проактив
бўлинг
Шахсий
ғалаба
Тобелик
2
Пировард
мақсадни
тасаввур этган
ҳолда бошланг
СЕН
42

43.

2-кўникма. Пировард мақсадни тасаввур этган
ҳолда бошланг
ОХИРГИ МАКСАДНИ ТАСАВВУР КИЛИБ,
ХАРАКАТ КИЛИШ КЎНИКМАСИ
• Ҳаётингиз (ўзгариш)ни
пировард
мақсадингиз тасвири
ёки парадигмасини
тасаввур этишдан
бошланг.
43

44.

• «ОХИРГИ МАКСАДНИ ТАСАВВУР КИЛИБ,
ХАРАКАТ КИЛИШ КЎНИКМАСИ»
тамойили хамма нарса икки марта
яратилади деган фикрга асосланади.
• биринчи «Ақлий» яратилиш, яъни режа
ва иккинчиси «жисмоний» яратилиш,
яъни ишга киришиш, харакат қилиш.
44

45.

• Бу куникма Сизга нимага интилаётганингизни, хозирги
пайтда каерда кетаётганингизни тасаввур этишга ва хар бир
қадамни керакли йуналишда тугри босишга
тушунишингизни англатади.
45

46.

Муваффакиятли одамлар уз хаетларининг
хар бир сохасида керакли натижаларни
харакатга келишдан олдин аник
курадилар.
46

47.

• Агар биз икки марта
яратилиш тамойилини
тан олсак ва уларнинг хар
бири учун жавобгар
булсак, унда биз уз
таъсир доирамизда
харакат килиб, унинг
чегараларини
кенгайтирамиз
47

48.

Лидерлик ва Бошқарув - бу икки хил
харакатдир.
«Бошкарув - бу ишни тугри бажариш,
Лидерлик – бу тугри ишни бажариш»
П.Дракер, У.Беннис
48

49.

2-кўникма
шахсий лидерлик
тамойилларига
асосланади.
49

50.

Проактивлик
• ўзини ўзи
англаш
Шахсий
лидерлик
• тасаввур
• виждон
50

51.

Шахсий миссия
• Шахсий миссия тартиби– бу сизнинг
хаетингизда барча карорларни кабул
киладиган конституциядир.
• Муваффакиятли одамлар ўз келажагини
ўзлари яратадилар ва бунда бошкаларнинг
хам маданияти ёки шароитларини хисобга
олган холда уларга хам имконият беради.
51

52.

«Хар кимнинг хаётда ўзига хос кизикиши, хаваси
ёки вазифаси бор. … Шундай экан, хар бир инсон
ўрнини хеч ким, хеч нарса боса олмайди ва унинг
хаёти такрорланмасдир.
Шунинг учун хар бир инсоннинг вазифаси шундай
бебахо булганидек, унинг у вазифани бажариш
имконияти шунчалик бебаходир.
52

53.

Инсонийлик тамойиллари
Инсон кадркиммати
тамойили
Халоллик
тамойили
Адолатлилик
тамойили
Бурч
тамойили
Таъсир
доираси
Ривожланиш
тамойили
53

54.

Хотиржамлик
- Ички
хавфсизлик
Донолик
Таъсир
марказ
и
Ички
йуналиш
Ирода/
куч/
энергия
54

55.

Куч /энергия
• Харакат килиш
кобилияти
• Куч, салохиятли
имкониятлар
• Танлаш ва карор
кабул килишга
имкон берувчи
хаетий энергия
• Уз-узини кадрлаш
• Узига хослик,
• Шахсиятнинг кучи
еки кучсизлиги
Ички йуналиш
• Ички йуналиш
курсаткичи
• Шахсий компас
• Харакатларни
бошкарадиган
стандартлар,
тамойиллар,
мезонлар
• Хаетга кенг караш
• Мувозанат хисси
• Акл-идрок,
тушуниш
• Шахснинг
яхлитлиги
Ички
хавфсизлик
Донолик
55

56.

56

57.

Шахсий миссия
оила
пул
иш
эр/хотин
«Мен ўзим»
ТАМОЙИЛЛАР
эгалик қилиш
Мамнуният
дин
душман
дўст
57

58.

Ўзингизни Шахсий миссиянгиз ва ундаги ролларни белгилаб чиқинг
58

59.

«Хеч ким оркага кайтиб, хаммасини кайта бошлаши
мумкин эмас, лекин хар ким айнан шу ердан бошлаб
бутунлай янги якуний натижага эришиш мумкин.»
Дэн Задра
59

60.

Хаетнинг
охирида 5 та
пушаймон
60

61.

1. Бошкалар кутган умрни эмас, узим
учун муносиб хаетни кечиришга
журъатим етмаганидан афсусланаман
61

62.

2. Мен жуда куп ишлаганимдан
афсусланаман
62

63.

3. Мен уз хис туйгуларимни айтишга журъат
этсам эди
63

64.

4. Дустларим билан купрок бирга булганимда
эди
64

65.

5. Мен узимни бахтли булишимга имкон
берган булсам эди
65

66.

Мен ўз келажагимни
танлай оламан ва
тасаввур эта оламан
ПАРАДИГМА:
Самарасиз: Мен қандай тўғри келса,
шундай яшайвераман.
Самарали: Мен ўз режам бўйича
яшайман.
ХАТТИ-ҲАРАКАТ:
Ҳаёт мазмуни
ТАМОЙИЛ
Ҳаёлий ярат иш
жисмоний ярат ишдан олдин
• Ҳаракатни бошлашдан аввал
натижаларни тасаввур
этаман
• Шахсий Миссия Қоидаларини
яратаман ва уларга мувофиқ
бўлади яшайман
НАТИЖА:
• Кутилаётган натижаларни аниқ
тасаввур этиш
• Ўз вазифаси ва ҳаёти мазмунини
яхши тушуниш
• Нималар муҳим, нималар муҳим
эмаслиги ҳақида қарор қабул
қилиш учун мезонлар
• Энг яхши натижалар
Шахсий миссияни
шакллантираман.
Қадриятлар, мақсад ва
вазифаларни
белгилайман.
66

67.

67

68.

БИЗ
Ўзаро боғлиқлик
Аввало тушунишга,
сўнгра
тушунилишга
интилинг
5
Синергияга
эришинг
Умумий
ғалаба
6
Ютдим/Ютдинг қабилида
ўйланг
4
МЕН
Мустақиллик
3
Аввало биринчи навбатда
бажариладиган ишларни
бажаринг
1
Проактив
бўлинг
Шахсий
ғалаба
Тобелик
2
Пировард
мақсадни
тасаввур этган
ҳолда бошланг
СЕН
68

69.

Мен учун хакикатдан мухим
Унда вактнимни кандай
сарфлайман
69

70.

3-кўникма. Аввало биринчи навбатда мухим
бўлган ишларни бажаринг
Савол
Вақтни:
Узайтириш,
Бошқариш
мумкинми?
Ўзини вақт ичида
бошқариш мумкин!
70

71.

Вактни бошкариш мумкин эмас, вакт ичида узини
бошкариш лозим.
Вакт пулдан киммат, уни ишлаб топиш мумкин эмас.
71

72.

Шошилинч
Шошилинч эмас
Муҳим
I
II
Муҳим эмас
Вактни бошқариш матрицаси
III
IV
72

73.

Муҳим эмас
Муҳим
Ишларни бошқариш матрицаси
Шошилинч
Шошилинч эмас
I
II
• Кескин ҳолатлар
• Кечиктириб бўлмайдиган ишлар
• Бажариш муддати шошилинч
ишлар
III
• Ўзаро сўзлашувлар ва телефон
қўнғироқлари
• мухим булмаган хатлар ва смс
хабарлар
• Айрим учрашувлар
• Ўзингизга тегишли булмаган
ишлари
• Бехуда чалғишлар
• Тайёргарлик
• Профилактика
• Режалаштириш, янги имкониятларни
кидириш
• Муносабатларни ўрнатиш
• Кучларни қайта тиклаш
• Қадриятларни аниқлаштириш
IV
• Вақтни олувчи аҳамиятсиз нарсалар
• Кунгилочар татлар, ёзишмалар
• Кутилмаган қўнғироқлар
• Вақтни беҳуда ишларга сарфлаш
• Вақтни бекор ўтказиш
•Узоқ танаффуслар
•Ижтимоий тармоклар
73

74.

Тахлил қилинг
• Бир кун давоимида (еки бир нечча кун давоимида )
ишингизни барча тузилишини тахлил килинг, хар бир
харакатларингиз, бажараетган вазифаларингиз кайси
квадрантга тегишли эканлигини аникланг.
• Сунгра 4 та квадрантдан кайси бирига купрок вакт ва
куч сарфлаетганингизни аникланг.
74

75.

Муҳим эмас
Муҳим
Вактни бошқариш матрицаси
Шошилинч
Шошилинч эмас
I
II
“ЗАРУРАТ”
“САМАРАДОРЛИК ВА
БАЛАНС”
III
IV
“УМИДСИЗЛИК”
“ИСРОФГАРЧИЛИК ВА
ОРТИҚЧАЛИК"
75

76.

Руйхат 1
Руйхат 2
• Агар асосий
вактингизни «_»
квадрантга
сарфласангиз,
кандай туйгуларни
бошдан кечирасиз?
• Буни нимага олиб
келишини санаб утинг.
Сизнинг
харакатларингиз
кандай окибатларга
олиб келади?
76

77.

I
•Стресс
•Сиқилиш
•Тигиз вакт шароитидаги бошкарув
•Доимий шошилинч (пожар - ёниш) и уруш
(вечный бой)
III
II
IV
77

78.

I
II
II
• Киска муддатдаги концентрация
• Инкирозли шароитда бошкариш
•Максад ва режаларнинг маъносизлигига ишонч
• Ўзини жабрланувчидек хис килиш
• Заиф еки бузилган муносабатлар
IV
78

79.

I
III
II
IV
•Буткул маъсулиятсизлик
•Ишдан чалғиш
•Бошка шахсга еки ташкилотнинг
топширикларига богланиб колиш
79

80.

I
II
•натижани кура олиш
•Истикболни белгилаш
•Иш ва шахсий хаёт баланси
•Интизом, дисциплина
•Назорат
•Инкирозли вазиятларнинг камдан кам учраши
III
IV
80

81.

• Самарали одамлар III ва IV квадрантлардан
узокрок туришади, чунки шошилинч еки мухим
эмас - демак умуман мухим эмас. Бундан
ташкари, самарали одамлар II квадрантда
купрок вакт сарфлаш оркали I квадрант
хажмини камайтиради.
81

82.

Илхомлантирувчи формула:
Хаётий дунёкараш ва инсонийлик
тамойилларига таяниш
Ноёб истеъдод ва кобилиятингизни хисобга
олинг
Узингиздаги энг яхши нарсаларнинг номоён
булишига хисса кушинг
Хаетдаги барча ролларингизни хисобга
олинг
Максадларингизни белгилаб, нима
килаетганингиз хакидаги саволга жавоб
киритинг
Калбингизда сизни илхомлантирадиган
жавобни топинг.
82

83.

Самарадорлик Пирамидаси
Кунлик
режа
Хафталик
режалар
Максадларни
белгилаш
Кадриятларни
аниклаш
83

84.

Проактивлик
• Уз узини
англаш
Шахсий
лидерлик
• Тасаввур
• Виждон
Яхлитлилик
ва ижро
• Мустакил
ирода
84

85.

Вактни бошкариш даражаси
1
2
3
4
• Кайдлар, эслатмалар
• Тартибга солишга уринишлар ва тизимлаштириш
• Календарлар, кундаликлар
• Олдинга карашга, вазифаларни режалаштиришга
уринишлар
• Устуворликларни белгилаш
• Аник максадларни куйиш, кунлик режаларни тузиш
• Муносабатларни саклаб колиш ва яхшилаш
• Натижага эришиш
• N/RV балансни ушлаб туриш
85

86.

Вактни сарфлаш усулингиз, бу сизнинг вактингизга
булган
муносабатингиз
ва
устуворликларингизни
хакикатдан хам куришингиз натижасидир.
86

87.

Паретто конуни
20%
80%
80% иккинчи даражали
вазифалар ва муаммолар
= 20% якуний натижа
20% хаетий мухим вазифалар
ва муаммолар
= 80% якуний натижа
87

88.

Режалаштиришнинг асосий узаро нисбати 60: 40
60%
40%
60% — Планлаштирилган ишлар ва вазифалар
20% — куринмаган иш ва вазифалар (резервдаги вакт ва
планлатирилмаган харакатлар)
20% — уз узидан юзага келадиган вазифалар. (Бошкариш фаолияти,
уз узини ривожлантириш)
88

89.

Сизнинг кузангиз канака?
89

90.

Узок муддатли режалаштириш
Миссияларни
шакллантириш
Ролларни
белгилаш
Максадлар
аниклаш
90

91.

Кунлик режалаштириш
Роллар
Максадлар
Режалар
Жадвалга
киритиш
Делегирование
91

92.

Рахбарнинг асосий компетенцияларидан бири
Кенг фикрлаш– катта тасвир (Узокни
кура олиш, тизим,жараёнлар,
ахборотлар талкини)
Делегирование
Кайта алока
92

93.

Делегирование оркали N/RV балансни ошириш
Рахбар
ходим
Харажатлар
Натижа
Самарали делегирования оркали бир соатлик куч
сарфлаган Рахбар ходим, 10 баробар купрок натижаларга
эришиши мумкин
93

94.

ДЕЛЕГИРОВАНИЕ
Буйрук
асосида ишни
таксимлаш
Бошкарув
билан ишни
таксимлаш
94

95.

Бошкарув билан таксимлаш
Кутилаетган натижалар
Коидалар
Ресурслар
Хисобот бериш
Окибатлар
95

96.

ПАРАДИГМА:
Самарасиз: Мен аввал шошилинч
ишларни бажараман
Самарали: Мен аввал муҳим
ишларни бажараман
Ўз ҳаётини
назорат этиш
НАТИЖА:
• Ўсиб борган тартиблилик.
• Инқирозларнинг қисқариши
• Қўйилган мақсадга
эришаётган инсон обрўэътибори
• Мувозанатлаштирилган
ҳаёт ва руҳий хотиржамлик
Муҳим шошилинчга
тенг эмас
ТАМОЙИЛ
Самарадорлик
Сизнинг
устуворликларинги
зга
риоя этиш учун
яхлитликни
талаб этади
ХАТТИ-ҲАРАКАТ:
• Диққатингизни асосий
устуворликларда
жамлайман
• “Муҳим бўлмаган
нарсаларни” рад этаман
• Ҳар ҳафта
режалаштиринг
• Ҳар куни бажараман
Диққатимни 2 квадратда
жамлайман.
Йўқ дейман.
Режалаштираман.
96

97.

БИЗ
Ўзаро боғлиқлик
Аввало тушунишга,
сўнгра
тушунилишга
интилинг
5
Синергияга
эришинг
Умумий
ғалаба
6
Ютдим/Ютдинг қабилида
ўйланг
4
МЕН
Мустақиллик
3
Аввало биринчи навбатда мухим
ишларни бажаринг
1
Проактив
бўлинг
Шахсий
ғалаба
Тобелик
2
Пировард
мақсадни
тасаввур этган
ҳолда бошланг
СЕН
97

98.

98
English     Русский Правила