Hukuki İşlem

1.

Roma Hukuku (5. hafta)
PROF. DR. AHMET NADİ GÜNAL
ARŞ. GÖR. ALAZ TARHAN

2.

Hukuki İşlem
Hukuki işlem, hukuk düzeninin saptadığı koşullar ve sınırlar içinde, kişinin ya da kişilerin
istedikleri amaçlara uygun hukuki sonuçlar doğuracağını kabul ettiği irade beyanından
oluşmaktadır.
Hukuki işlem konusunda Romalılar genel bir doktrin kurmuş değillerdir. Hukuki işlem kavramı,
Pandekt hukukçuları tarafından getirilmiş bir yeniliktir ve negotium iuris terimi ile anılmıştır.

3.

Hukuki İşlem
Hukuki işlemler çeşitli şekillerde sınıflandırılabilmektedir:
I) Hukuki işlemlerin iradenin beyanı bakımından sınıflandırılması
◦ A) İrade beyanının şekli bakımından sınıflandırma
◦ 1) Şekle bağlı hukuki işlem: İrade beyanı, hukuk tarafından saptanmış biçimlere uygun olarak yapılmalıdır, aksi takdirde geçerli olmaz. (Örn.: Evlenme, taşınmaz
mülkiyetinin devri)
◦ 2) Şekle bağlı olmayan hukuki işlem: Hukuki işlemin geçerliği için iradenin belirli bir şekle uyularak beyan edilmesi gerekmemektedir. (Örn.: Alım-satım akdi)
◦ B) İrade beyanında bulunacak taraf sayısı bakımından
◦ 1) Tek taraflı hukuki işlemler
◦ a) İrade beyanının yöneltilmesini gerektiren tek taraflı hukuki işlemler: Hukuki sonuç doğurabilmesi için irade beyanının bir kimseye yöneltilmiş olması
gerekmektedir. (Örn.: İstifa)
◦ b) İrade beyanının yöneltilmesini gerektirmeyen tek taraflı hukuki işlemler: Hukuki sonuç doğurabilmesi için irade beyanının bir kimseye yöneltilmiş olması
gerekmemektedir. (Örn.: Vasiyetname)
◦ 2) İki ya da çok taraflı hukuki işlemler
◦ a) Kararlar
◦ b) Sözleşmeler
◦ i) Tek taraflı sözleşmeler: İrade beyanı bulunan kişilerden yalnızca tek tarafın borç altına girdiği sözleşmelerdir.
◦ ii) İki taraflı sözleşmeler: İrade beyanında bulunan iki tarafın da borç altına girdiği sözleşmelerdir.
◦ Tam iki taraflı sözleşmeler: İki tarafın da her zaman borç altına girdiği sözleşmelerdir.
◦ Eksik iki taraflı sözleşmeler: Taraflardan birinin her zaman, diğerinin belirli şartlar altında borç altına girdiği sözleşmelerdir.

4.

Hukuki İşlem
II) Hukuki işlemlerin hukuki sonuç doğurdukları zaman bakımından sınıflandırılması
◦ A) Sağlararası hukuki işlemler: Kişilerin sağlığında hukuki sonuç doğurması istenerek yapılan hukuki
işlemlerdir. (Örn.: Alım-satım akdi)
◦ B) Ölüme bağlı hukuki işlemler: Kişi ya da kişilerin ölümünden sonra hukuki sonuç doğurması istenerek
yapılan hukuki işlemlerdir. (Örn.: Vasiyetname)
III) Hukuki işlemlerin doğurdukları hukuki sonuçların niteliği bakımından sınıflandırılması
◦ A) Mameleki azaltan hukuki işlemler
◦ Taahhüt işlemleri: Mamelekin pasifini çoğaltan işlemlerdir.
◦ Tasarruf işlemleri: Mamelekin aktifini azaltan işlemlerdir.
◦ B) Mameleki çoğaltan hukuki işlemler