Movarounnahr va Xorazmning madaniy hayoti

1.

Movarounnahr va Xorazmning
madaniy hayoti
7-sinf O’zbekiston tarixi darsligi asosida 26-mavzu

2.

“Bayt ul-hikma”.
IX–XII asrlarda Movarounnahr va Xurosonda
sodir bo‘lgan siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy o‘zgarishlar
mamlakat madaniy hayotiga ham kuchli ta’sir etdi.
04.03.2022
2

3.

Bag‘dod shahri Sharqning yirik ilm va
madaniyat markazi edi.
IX asrda bu shaharda “Bayt ul-hikma” tashkil
etilgan edi.
04.03.2022
3

4.

“Bayt ul-hikma”da katta kutubxona, Bag‘dod va
Damashqda astronomik kuzatishlar olib
boriladigan rasadxonalar mavjud edi.
04.03.2022
4

5.

Al-Xorazmiy, Ahmad al-Farg‘oniy, Ahmad alMarvaziy, al-Abbos Javhariy va Yahyo bin Abu
Mansur kabi Movarounnahr va xurosonlik olimlar
ijod qilib, o‘rta asr ilm-u faniga katta hissa
qo‘shadilar.
04.03.2022
5

6.

Muhammad ibn Muso alXorazmiy.
Muhammad ibn
Muso al-Xorazmiy
(783–850) Xorazm
diyorida tug‘ilib,
voyaga yetadi.
04.03.2022
6

7.

Muhammad ibn Muso alXorazmiy
(783–850) Xorazm
diyorida tug‘ilib, voyaga
yetadi.
04.03.2022
7

8.

Ahmad al-Farg‘oniy.
Buyuk astronom, matematik va geograf Abul
Abbos Ahmad ibn Muhammad ibn Kasir alFarg‘oniy (797–865).
U Farg‘ona vodiysining
Quva shahrida tavallud
topgani uchun Sharqda
Al-Farg‘oniy, Yevropada
esa Alfraganus taxallusi
bilan shuhrat topgan.
04.03.2022
8

9.

Ahmad al-Farg‘oniyning noyob ilmiy
merosi xalqimizga qaytarildi.
1998-yil oktabrda
alloma
Ahmad al-Farg‘oniy
tavalludining 1200
yilligi nishonlandi.
Ahmad al-Farg‘oniy haykali
04.03.2022
9

10.

Madaniy va ma’naviy uyg‘onish.
1997-yil 11-noyabrda O‘zbekiston Respublikasi
Prezidentining “Xorazm Ma’mun akademiyasini
qaytadan tashkil etish to‘g‘risida”gi farmoni chiqdi.
2006-yil kuzida
Respublikamizda
“Xorazm Ma’mun
akademiyasi”ning
1000 yilligi
nishonlandi.
04.03.2022
10

11.

Abu Nasr Farobiy.
Abu Nasr Farobiy (873–950) Aris
suvining Sirdaryoga quyilishida
joylashgan Farob shahrida
tug‘ilgan.
U avval ona shahrida, so‘ngra
Samarqand, Buxoro va
Bag‘dodda bilim olgan
04.03.2022
11

12.

Farobiy riyoziyot, falakiyot,
tabobat, musiqa, mantiq, falsafa,
tilshunoslik, tarbiyashunoslik va
adabiyot sohalarida
ijod etgan. U 160 dan ortiq asar
yozib, o‘rta asr ilm-fan va
madaniyatiga ulkan hissa
qo‘shdi.
U 160 dan ortiq asar yozib, o‘rta asr ilm-fan va
madaniyatiga ulkan hissa qo‘shdi.
04.03.2022
12

13.

Abu Ali ibn Sino.
Abu Ali ibn Sino
980-yilda Buxoro
yaqinidagi Afshona
qishlog‘ida mahalliy
amaldor oilasida
dunyoga keldi.
04.03.2022
13

14.

Ibn Sino 450 dan ortiq, shu jumladan,
tibbiyotga doir 43 ta asar yozgan.
Uning 5 jildli
“Al-qonun fit-tib”
(“Tib qonunlari”)
nomli qomusiy asarida
kasalliklarning kelib
chiqish sabablari
yozilgan.
04.03.2022
14

15.

Uning
“Al-qonun fit-tib” asari
XII asrdayoq lotinchaga
tarjima qilinib, to XVII
asrgacha Yevropa
tabobatida asosiy
qo‘llanma sifatida
foydalanilgan.
04.03.2022
15

16.

Abu Rayhon Beruniy.
Abu Rayhon Beruniy
(973–1048) Xorazmning
Kat shahrida tug‘ilib,
Urganchda ta’lim olgan.
04.03.2022
16

17.

Beruniy yerning dumaloq shaklda ekanligini
asoslab berdi.
U 1029 ta yulduzning
koordinatlari kattaliklari qayd
etilgan yulduzlar jadvalini
hamda dunyoning geografik
kartasini tuzgan.
Beruniy Yer aylanasi
uzunligini o‘lchashda
yangi usul – matematik usulni
ishlab chiqdi.
U birinchi bo‘lib Yer shari globusini yaratgan.
04.03.2022
17

18.

Savol va topshiriqlar:
1. “Bayt ul-hikma” qaysi shaharda tashkil etilgan? “Bayt
ulhikma” haqida O‘zbekiston milliy ensiklopediyasidan
qo‘shimcha ma’lumotlar topib daftaringizga yozib oling.
2. Ayting-chi, nima uchun IX–XII asrlarda yurtimizda ilm-fan
yuksak taraqqiy etdi?
3. Muso al-Xorazmiy va Ahmad al-Farg‘oniyning
matematika fanida tutgan o‘rni nimalardan iborat?
4. “Ma’mun akademiyasi” qaysi yillardafaoliyat yuritgan?
“Ma’mun akademiyasi” haqida O‘zbekiston milliy
ensiklopediyasidan qo‘shimcha ma’lumotlar topib
daftaringizga yozib oling.
18