Мектеп жасына дейінгі балалардың танымдық қызығушылығын ертегілер арқылы қалыптастыру

1.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Қ.ЖҰБАНОВ АТЫНДАҒЫ АҚТӨБЕ ӨҢІРЛІК УНИВЕРСИТЕТІ
ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА
Мектеп жасына
дейінгі балалардың танымдық
қызығушылығын ертегілер
арқылы қалыптастыру
Орындады:Жұбатырова Ж.С., Кемелханқызы Ж.,
Сагизбаева Ж.Ж., Сержан Г.С.
Ғылыми жетекші: доцент
профессор Туребаева К.Ж.
Лиходедова Л.Н.

2.

Кіріспе................................................................................................................
1 Мектеп жасына дейінгі балаларды танымдық қызығушылығын дамытудың
теориялық негіздері................................................................................................
1.1. Мектеп жасына дейінгі балалардың танымдық қызығушылығын
қалыптастыру
мәселесі
бойынша
психологиялық-педагогикалық
әдебиеттерді талдау...........................................................................................
1.2. Мектеп жасына дейінгі балалардың танымдық қызығушылығын
дамытудың ерекшеліктері..................................................................................
1.3. Мектеп жасына дейінгі танымдық қызығушылықты қалыптастыруда
ертегілердің ролі.................................................................................................
2 Мектеп жасына дейінгі балалардың танымдық қызығушылығын ертегілер
арқылы қалыптастырудағы эксперименттік зерттеудің мазмұны және
нәтижелері.........................................................................................................
2.1 Мектеп жасына дейінгі балалардың танымдық қызығушылығынің
деңгейін диагностикалау....................................................................................
2.2. Мектеп жасына дейінгі балалардың танымдық қызығушылығын
ертегілер арқылы қалыптастыру жұмыстарының бағыттары............................
2.3. Мектеп жасына дейінгі балалардың танымдық қызығушылығын
ертегілер арқылы қалыптастыруға арналған жұмыстың нәтижесі, әдістемелік
ұсыныстар..........................................................................................................
Қорытынды .......................................................................................................
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.......................................................................
Қосымшалар........................................................................................................

3.

Өзектілігі
Білім берудің түрлі деңгейлеріне қарай жаңа әлеуметтік сұраныстарының
пайда болуы шығармашылық қабілеті бар, саналы, әрі өзбетті іс-әрекетін
анықтайтын және осы мақсатқа жету үшін өзін басқара алатын белсенді
жеке тұлғаны қалыптастыруды қажет етіп отыр.
Бұл талаптарды орындау үшін төмендегідей
мәселелерді шешуге мүмкіндік береді:
мақсат қою
біліктілігін
және
шығармашы
лығын
тәрбиелеу.
оқу
дағдысын
игерту
баланың
қызығушылығын
қалыптастыру
ойлау
қабілетін
дамыту
белсенділігін
1

4.

Зерттеу
мақсаты
Мектеп жасына дейінгі балалардың
танымдық қызығушылығын ертегілер
арқылы қалыптастыруды теориялық
негіздеу және эксперименталды түрде
тексеру.
- Мектеп жасына дейінгі балалардың танымдық қызығушылығын
ертегілер арқылы қалыптастыру бойынша ғылыми әдебиеттерге талдау
жүргізу;
- Мектеп жасына дейінгі балалардың танымдық қызығушылық
ерекшеліктерін зерттеу;
- Мектеп жасына дейінгі балалардың танымдық қызығушылығын
ертегілер арқылы қалыптастыруын қалыпты дамып келе жатқан
құрдастарымен салыстырмалы эксперименттік сараптама жүргізу;
- Мектеп жасына дейінгі балалардың танымдық қызығушылығын
ертегілер арқылы қалыптастыру бойынша әдістемелік ұсыныстар әзірлеу.
Зерттеу
міндеттері
5

5.

Зерттеу болжамы: мектеп жасына дейінгі балалардың танымдық
қызығушылығын қалыптастыруға ықпал ететін ертегілерді дұрыс таңдап, оқутәрбие ісінде дұрыс қолдана білсе, онда мектеп жасына дейінгі балалардың
танымдық қызығушылығының қалыптасуы табысты болады.
Зерттеу нысаны: мектеп жасына дейінгі
балалардың танымдық қызығушылығын
қалыптастыру процесі.
Зерттеудің пәні: Мектеп жасына дейінгі
балалардың танымдық қызығушылығын
ертегілер арқылы қалыптастыру.
Зерттеу әдістері: зерттеу мәселесі бойынша психологиялықпедагогикалық әдебиеттерді теориялық талдау және жалпылау,
оқу процесін бақылау, психологиялық-педагогикалық
эксперимент, мәліметтерді өңдеудің статистикалық әдістері.
Зерттеу базасы: Ақтөбе қаласы,№9 «Бәйшешек»
мектепке дейінгі ұйымы.
Жұмыстың құрылымы мен көлемі: Қорытынды диплом
жұмысы кіріспеден, екі тараудан, тарау бойынша
қорытындылар және жалпы қорытындыдан, пайдаланылған
әдебиеттер тізімінен тұрады.

6.

Қызығушылық қасиет – нақты іс-әрекеттің нәтижесінде адамның танымдық
қызығушылығын тудыруда маңызды рөл атқарады, яғни ол іс-әрекеттің тұрақты күшті
себептерінің бірі болып табылады.
Қазіргі уақытта танымдық қызығушылық ұғымын тұжырымдауда әртүрлі тәсілдер бар.
Н.Ф.Добрынин :
«Танымдық
қызығушылық – адам
назарының
таңдамалы бағыты», десе
Л.С.Рубинштейн
«Танымдық
қызығушылықты оның
интеллектуалды және
эмоционалды
белсенділігінің көрінісі»
ретінде түсіндіреді
Н.Г.Морозова:
«Танымдық
қызығушылық – бұл
адамның
айналасындағы
әлемге белсенді
эмоционалдытанымдық қатынасы»
Д.Фрейд:
«Танымдық
қызығушылық
баланың әртүрлі
сезімдерінің
генераторы» деп
жазды
А.Г.Ковалев: «Танымдық
қызығушылықты
адамның әлеуметтікөмірлік мәні мен
эмоционалды
азғыруынан туындаған
объектіге өзіндік
қатынасы» ретінде
анықтады.

7.

Танымдылықты зерттеу барысында төмендегі үш термин жиі қоданылады:
Танымдық
қызығушылықтар
– бұл баланың жаңа
нәрселерді білуге,
заттардың
қасиеттерін,
шындық
құбылыстары туралы
түсініксіз нәрсені
білуге және олардың
мәнін түсінуге,
олардың арасындағы
байланыстар мен
қатынастарды табуға
деген ұмтылысы.
Танымдық ісәрекеттер – бұл
жаңа білім,
дағдыларды алуға
тырысатын
балалардың
белсенділігі.
Сонымен қатар, ішкі
мақсаттылықты
дамытып білім мен
ойлау көкжиегін
жинақтау, кеңейту
үшін әртүрлі ісқимыл әдістерін
қолдану қажеттілігі
қалыптасады.
Танымдық даму –
бұл жасына
байланысты,
қоршаған орта мен
баланың жеке
тәжірибесінің
әсерінен танымдық
психикалық
процестерде
болатын сандық
және сапалық
өзгерістердің
жиынтығы.

8.

Таным – мектеп жасына дейінгі балалардың негізгі әрекеті, ол баланың жасырын
байланыстар мен қарым-қатынастарды ашу процесі, бұл «ойдың объективті шындыққа
енуінің жаңа процесі» болып табылады.
Мектеп жасына дейінгі балалардың танымдық қызығушылықтарының
көрсеткіші ретінде төмендегілерді атай аламыз, егер балалар:
ойланса (талдау,
жалпылау, дәлелдеу
қабілеттері болса);
табыстар мен
жетістіктерге қуанып,
жаңалықтарға таң
қала алса;
зейінді, мақсатты,
табанды, ерік-жігер
таныта алса;
шексіз, шектеусіз
қиялдай алса (болжау,
жаңа бейнелер жасау
қабілеттері болса)

9.

Заманның орасан зор тәжірибесіне, арнайы зерттеулерге және қазіргі тәжірибе
дереккөздеріне сүйене отырып, мектеп жасына дейінгі балалардың танымдық
қызығушылығын қалыптастыруға, дамытуға және нығайтуға қызмет ететін шарттарды
атап өту маңызды.
Бірінші шарт – баланың
психикалық әрекетіне
барынша сүйену.
Екінші шарт – даму,
оқыту және тәрбиелеу
процесін балалардың
дамуының ең қолайлы
деңгейде жүргізу.
Үшінші шарт – оқудың
эмоционалды атмосферасы,
оқу процесінің жағымды
эмоционалды тонусы.
Төртінші шарт – қолайлы
қарым-қатынас. Бұл
келесі қатынастармен
анықталады: «бала –
тәрбиеші», «бала – атаана және туыстар»,
«бала – ұжым».

10.

Дене белсенділігі, қозғалыстар мен әрекеттерді үйлестіру, жалпы қозғалыс белсенділігінен
басқа, бала өзіне тән ерекше қозғалыстар мен әрекеттерді дамытуға бағыттылады. Ал осы
тұрғыда рөлдік ойындар мектепке дейінгі жаста жетекші әрекетке айналады. Ойынның
құрылымы төмендегідей болады :
балалар алатын
рөлдер. Мысалы,
жүргізуші,
сатушы,
жолаушы,
дәрігер, ана,
қыз, т.б.;
ойын әрекеттері, олар
арқылы балалар
өздеріне алған
ересектердің
рөлдерін және
олардың арасындағы
қарым-қатынастарды
жүзеге асырады;
нақты заттар ойын
заттарымен
араласатын
ойындардың болуы.
Мысалы: орындық
– пойыз, қуыршақ
– балалар, қағаз
қиындылары –
ақша т.б.;
ойынның барлық
барысын реттейтін
әр түрлі
ескертулермен,
ескертпелермен
көрсетілген
ойнаушы балалар
арасындағы
шынайы қарымқатынастар.

11.

Мектеп жасына дейінгі баланың адамгершілік дамуы келесі құрамдастардың
қалыптасуымен анықталады: нормаларды білу, мінез-құлық әдеттері, моральдық
нормаларға эмоционалдық қатынас және баланың өзінің ішкі позициясы.
Моральдық нормаларды меңгеру мынаны білдіреді:
біріншіден, бала бірте-бірте олардың
мағынасын түсініп, ұғына бастайды;
екіншіден, басқа адамдармен қарым-қатынас тәжірибесінде
балада мінез-құлық әдеттері қалыптасады (егер бала әдеттегі
мінез-құлық шеңберінен шығып кетсе, ол жайсыздықты
сезінеді);
үшіншіден, балада осы нормаларға белгілі
бір эмоционалдық қатынас қалыптасады.

12.

4 жастағы баланың танымдық дамуының 4 негізгі бағыты :
балалардың
тікелей
қабылдауы мен
тәжірибесінен
тыс заттармен
және
құбылыстармен
таныстыру;
заттардың,
құбылыстардың
және
оқиғалардың
арасындағы
байланыстар
мен
тәуелділіктерді
орнату, бала
санасында
біртұтас
идеялар
жүйесінің пайда
болуына әкелу;
балалардың
таңдамалы
қызығушылықта
рының алғашқы
көріністерін
қанағаттандыру
(дәл осы
жастан бастап
үйірме
жұмыстарын,
хобби
сабақтарын
ұйымдастырған
жөн);
қоршаған
ортаға деген
оң көзқарасты
қалыптастыру

13.

Мектеп жасына дейінгі балалық шақта бала мақсатты білім беру
әдістерін меңгеруге және төмендегідей дағдыларды дамыту
арқылы әлемді өзгертуге тікелей қатысады:
тізбекті
орнату және
жоспарлау;
әрекеттің
ықтимал
салдарын
болжау;
ісәрекеттердің
орындалуын
бақылау;
нәтижелерді
бағалау және
оларды
түзету.

14.

Мектепке дейінгі балалық шақ кезеңінде баланың танымдық қызығушылығының
арқасында қоршаған орта туралы алғашқы бейне туындайды. Қоршаған орта бейнесі 3
құрамдас бөліктен тұратын танымдық саланың даму процесінде қалыптасады:
танымдық
процестер
(қабылдау, зейін,
есте сақтау,
елестету, ойлау);
ақпарат (адамзаттың
дүниені тану жолында
жинақтаған тәжірибесі
мен жетістіктері);
дүниеге қатынасы (біздің
әлемнің жеке
нысандарына, заттарына,
құбылыстары мен
оқиғаларына
эмоционалды реакция)

15.

Мектеп жасына дейінгі ересек жастағы балалардың әлемге деген
көзқарасының қалыптасуы оның танымдық қызығушылығының лейтмотиві
ретінде қалыптасады.
«танымдық» – дүние
ғажап, сыр мен сыйға
толы, соларды білгім,
шешкім келеді;
«ұқыпты» – әлем нәзік
және жұмсақ, оған зиян
келтіруге болмайды, мен
өз әлемімді қорғағым
келеді;
«жасампаздық» –
әлем сондай әдемі,
мен осы сұлулықты
сақтап, арттырғым
келеді

16.

Қазақ халқының жас ұрпаққа тәрбие берудегі
тиімді құралдарының бірі - ертегі. Ертегілердің
мазмұнында халықтың тыныс-тіршілігі, әдетғұрыптары мен дәстүрлері, бақыт жолындағы
күресі, адамдардың өзара қарым-қатынастары
мен мінез-құлықтары, адамдардың
еңбексүйгіштігі, өз халқына, Отанға, туыпөскен табиғатқа деген сүйіспеншіліктері
бейнеленген.
А.Байтұрсынов «ертегінің қадірі қанша деп
сұрағанда, керегіне қарай жауап беріледі» деп
ой қорытады [50]. Ертегі халықтың қиялынан
пайда болған.
Ертегі – бұл бала кезден қызығып тыңдайтын
көркем шығармалардың алғашқы түрлерінің бірі.

17.

«Ертегі" ұғымына бірнеше анықтама береміз:
ойдан шығарылған әңгіме, бұрын-соңды болмаған,
тіпті жүзеге асырылмайтын оқиға, аңыз.
қарапайым халықтық-поэтикалық повесть, көркем шығармалар мен
оқиғалар, негізінен сиқырлы, фантастикалық күштердің қатысуымен
ауызша халықтық-поэтикалық шығармашылықтың негізгі
жанрларының бірі, эпикалық, негізінен көркем әдебиетке негізделген
сиқырлы, тұрмыстық сипаттағы прозалық көркем шығарма.
Қысқаша нұсқаулық, көбінесе оптимистік тарих, оның ішінде шындық пен фантастика".
негізгі ерекшелігі "шартты-поэтикалық көркем әдебиеттің
шындықты жоғарылату немесе төмендету арқылы өмір шындығын
ашуға орнату" болып табылатын шығарма.
Жергілікті дәстүрді абстракцияланған формасы: фольклорлық ертегілердің
бастапқы формасы - жергілікті дәстүрлер, парапсихологиялық әңгімелер және
ұжымдық бейсанадан тыс мазмұнды, нәтижесінде қарапайым галлюцинация
түрінде пайда болатын ғажайыптар туралы әңгімелер

18.

Қазақстанда алғашқылардың бірі болып, педагогика ғылымдарының кандидаты
Едигенова А.Ж. осы тақырыпта зерттеу жүргізіп, ертегілер арқылы танымдық
қызығушылықты дамытудың әдістемесін ұсынған болатын.
Ертегі - тәрбие құралы. Қазақ халқының өз ұрпағын
«жақсыдан үйреніп, жаманнан жирендіретін», балалар
қызыға оқып, сүйіп тыңдайтын ертегілері мол. Мысалы,
«Арыстан мен түлкі», «Түлкі мен тырна», «Түлкі, тасбақа,
кене», «Түлкі мен бөдене» сияқты ертегілерде қулық,
аңқаулық, «Күшік пен мысық», «Түлкі, қойшы, аю»,
«Есірік торғай» ертегілерінде мақтаншақтық, бөспелік
айтылса, «Қайырымды қоян», «Қарлығаш пен дәуіт»
ертегілерінде қайырымдылық, достық дәріптеледі.

19.

Ертегілердің психологиялық-педагогикалық мүмкіндіктері:
ертегілер баланың
тілін ширатып,
байқампаздыққа,
тапқырлыққа,
ептілікке,
белсенділікке,
зеректікке тәрбиел
ейді;
баланың сөздік
қорын молайтып
, сөйлеуге,
санауға,
сан атауларын,
ретін білдіруге
үйретеді;
баланың ойлау қабілетін шың
дайды, танымын кеңейтеді;
дүниетанымын арттырады,
өмірлік тәжірибеге үйретеді,
ойын жинақтауға, ұтқыр,
шешен сөйлеуге тәрбиелейді;
айтылуы қиын жеке дыбыстар
мен сөздерді дұрыс айтуға, өз
мағынасын ажврат алуға,
мүдірмей, шапшаң сөйлеуге
үйретеді, сөйлеу мәнеріне
жаттықтыруына себебін
тигізеді;
балалардың танымын,
сөздік қорын молайтып,
қиялға шомдырады,
жақсылық пен жамандықты айыра
білуге, адамгершілікке, ізгілікке,
әсемдікке тәрбиелейді.

20.

Тәжірибелік жұмыс 2022 жылдың қаңтарынан сәуіріне дейінгі кезеңде Ақтөбе қаласының №9
«Бәйшешек» мектепке дейінгі ұйымында ересек мектеп жасына дейінгі балалардың танымдық
қызығушылығын ертегілер арқылы дамыту бойынша зерттеу жүргізілді. Бұл зерттеуге бес-алты
жас аралығындағы жиырма баладан тұратын ересек тобының балалары қатысты.
Бұл диагностикалық зерттеудің мақсаты мектеп жасына дейінгі ересек жастағы балалардың
танымдық қызығушылық деңгейін анықтау болды.
Зерттеу бірнеше кезеңде өтті:
Диагностика
лық
әдістерді
таңдау.
Диагностиканы
жүргізу.
Алынған
нәтижелерді
өңдеу.
Ұсыныстарды
тұжырымдау.

21.

Танымдық қызығушылықтың әсерінен мектеп жасына дейінгі
баланың білімі тереңірек, қиялы жарқын болады.
Диплом жобамыздың тәжірибелік жұмыстарын жүргізу үшін ересек
мектепке дейінгі жастағы балалар таңдап алынды. Мектеп жасына
дейінгі баланың танымдық қызығушылық деңгейін анықтау үшін
әдістемелер қарастырылды.
5-6 жастағы балалардың танымдық белсенділігінің даму өлшемдері мен көрсеткіштері
Өлшемдер
Көрсеткіштер
Танымдық
белсенділік
зейіннің шоғырлануы; мәселеге назар аудару; зерттеушілік қызығушылық,
құбылыстардың себептік байланыстарына, жағымды эмоционалды тәжірибелер мен
сезімдерге енуге деген ұмтылыс; қажеттілік өз пікірін құрдастарымен және
тәрбиешімен бөліседі.
Танымдық дербестік
Ойлаудың
ерекшелігі
Іс-әрекетті орындауға қызығушылық; міндеттерді қоюда және ойластырылған іске
асыру тәсілін таңдауда бастамашылық пен дербестік көрсету; назардың
шоғырлануы
өзіндік Сұрақтарға стандартты емес жауаптар, проблемаларды шешуге шығармашылық
көзқарас, күрделі егжей-тегжейлі ойлар, әзілдің болуы.

22.

Таңдалған критерийлер мен көрсеткіштерді ескере отырып ересек мектеп жасына дейінгі
балалардың танымдық белсенділігінің даму деңгейлері
6-7 жастағы балалардың танымдық белсенділігінің даму деңгейлері
Деңгейлердің сипаттамасы
Деңгей
Жоғары
деңгей
Танымдық белсенділігі өте айқын, қызығушылық пен ұмтылыс құбылыстардың мәні мен олардың өзара
байланыстарына терең еніп қана қоймай, сонымен қатар осы мақсат үшін жаңа жол табуға мүмкіндік береді. Әр түрлі
типтегі тапсырмаларды орындау кезінде сұрақтар түрінде іздеу-зерттеу белсенділігінің жоғары деңгейі, сұрақтардың
айқын бағытына ие. Көптеген идеяларды, тапсырмаларды шешуге, сұрақтарға бірнеше жауаптарды ұсынуға бейім.
Бала ұзақ уақыт бойы танымдық дамуда, экспериментте, өз бетінше айналысады. Жиі сұрақ қояды: неге? не үшін?
қалай? Символикалық "тілдерге" қызығушылық танытады: схемаларды, карталарды, сызбаларды өз бетінше "оқуға"
және олар бойынша бір нәрсе жасауға (мүсіндеуге, құрастыруға) тырысады. Танымдық әдебиетке қызығушылық
танытады.
анымдық белсенділік қалыпты түрде көрінеді. Білімге деген қажеттілігі бар, бірақ тек нақты ақпаратпен
қызығушылығы басым және өте үстіртін болып келеді. Ақыл-ой жұмысымен байланысты сабақта эмоциялар айқын
көрінбейді (басқа жағдайлармен салыстырғанда). Міндеттерді қоюдағы және шешімді іздеудегі пассивтілік,
мәселелерді шешуге "практикалық" көзқарас, нәтижеге ресми қол жеткізуге баса назар аударуды қажет етеді. Іздеузерттеу қызметі мотивацияға байланысты.
Танымдық белсенділігі, білімді түсінуге, есте сақтауға және көбейтуге, оны үлгі бойынша қолдану тәсілін игеруге
деген ұмтылыс нашар көрінеді. Ерікті күш-жігердің тұрақсыздығы, білімді тереңдетуге қызығушылықтың болмауы,
«неге? не үшін?» сұрақтар қойылмайды. Балалар біртұтас ақпаратқа қанағаттанады, мысалы, олар бір кездері естіген
ертегілердің, аңыздардың және т. б. шындыққа қызығушылық танытады.
Т
Орташа
деңгей
Төмен деңгей

23.

танымдық белсенділік" критерийі бойынша тестіленуші 4-тен 12 баллға дейін жинай алды;
"танымдық дербестік" критерийі бойынша пәннен: 4-тен 16 балға дейін;
"ойлаудың бірегейлігі" критерийі бойынша пән 4-тен 12 баллға дейін жинай алды.
Диагностика үшін ең төменгі мүмкін балл саны – 12, ең жоғары мүмкін – 40 балл.
Ересек мектеп жасына дейінгі балалардың танымдық белсенділігін бағалаудың балдықдеңгейлік жүйесі:
31-40 балл-жоғары деңгей;
21-30 балл-орташа деңгей;
20 және одан төмен балл-төмен деңгей.
1 кесте. "Танымдық белсенділік" критерийін зерттеу нәтижелері
Деңгейлер
Қоршаған әлемге танымдық
қызығушылығының даму деңгейі
60%
50%
Бала саны
Жоғары
3
%
15%
40%
Ряд1
30%
20%
Орташа
Төмен
11
55%
6
30%
10%
0%
жоғары
орташа
төмен

24.

2 кесте. "Танымдық дербестік" критерийін зерттеу нәтижелері
Диаграмма 2. "Танымдық дербестік" критерийін зерттеу нәтижелері
Деңгейлер
Қоршаған әлемге танымдық
қызығушылығының даму деңгейі
Бала саны
%
Жоғары
4
20%
Орташа
11
55%
60%
50%
40%
Ряд1
30%
20%
10%
Төмен
5
25%
0%
жоғары
орташа
төмен
3 кесте. "Ойлаудың бірегейлігі" критерийі бойынша нәтижелер
60%
Деңгейлер
Қоршаған әлемге танымдық
қызығушылығының даму деңгейі
Бала саны
%
Жоғары
2
10%
Орташа
10
50%
8
40%
Төмен
50%
40%
Ряд1
30%
20%
10%
0%
жоғары
орташа
төмен

25.

60%
50%
40%
Ряд1
30%
20%
10%
0%
жоғары
орташа
төмен
Диаграммада көрсетілгендей, екі мектеп жасына дейінгі балада танымдық
белсенділіктің жоғары деңгейі (топтың 10%), орташа – 11 балада (топтың 55%),
төмен – 7 балада (топтың 35%).
эксперименттің нәтижелері ересек мектеп жасына дейінгі балалардың
танымдық белсенділігінің даму деңгейі жеткіліксіз және түзетуді қажет
ететіндігін көрсетті.

26.

Барлық оқу іс - әрекетінде ертегілерді қолдану арқылы негізгі
педагогикалық дәстүр пәнаралық байланысты жүзеге асыруға
болады. Ертегінің өзіндік құрылысы, көркемдік ерекшелігі
бар. Қандай ертегіні алсақ та, ол белгілі бір сюжетке
құрылады, оқиғаның желісінің басталуы, аяқталуы, өзіндік
шешімі болады. Ертегі баяу басталып, оқиға желісі күрделене
түседі. Әсіресе адам өміріне байланысты іс - әрекет өткір
сықақ - мысқылмен беріліп, бала сезімін селт еткізіп, күлкіге
мәз етеді. Бала жағымсыз кейіпкердің жексұрын әрекетінен
бой тартып жақсылыққа құмартады. Ертегінің әр жақты сырын
қызықты, тартымды, бала санасына лайықтай жеткізу
айтушының шынайы шеберлігіне тікелей байланысты. Бақшада
ертегі оқу, сабақта және сабақтан тыс уақыттарда өтіледі. Оқу
жұмысы баланың жас ерекшелігіне орай жоспарланады.

27.

Жоба: Тақырыбы «Ертегіде қонақта»
Жобаға қатысушылар:
ата
аналар
ересек
топ
балалары
тәрбиешілер
музыка
жетекшісі

28.

Жоба түрі: Шығармашылық, топтық
Жобаның орындау мерзімі: қысқа мерзімді
Ой-толғаныс: Ертегі тыңдаған ұнай ма?
Жобаның мақсаты: Баланың ертегіге қызығушылығы арқылы өнер
туындысына деген көзқарасын дамыту; балалар мен ата аналардың
біріккен шығармашылық құндылықтарын қалыптастыру.
Міндеті: Балалардың кітап қарауға деген қызығушылығын арттыру. Ертегі туралы
ойларын кеңейту. Жақсы көңіл күй, түсіну және қолдаушылық жағдайын туғызу, қиын
жағдайда көмекке келуге әзір болу біліктілігін жетілдіру. Отбасылық оқулар дәстүрін
дамыту. Кітап бұрышын әдебиеттің жаңа түрлері, жазушылар портреттері мен
суретшілер, үн және бейне таспалары, тақырыптық альбомдар мен тілдік
материалдармен толықтыру.
Жобаның міндеттері:
Ертегінін мазмұнын түсініп, қорытынды шығаруға үйрету.
Өз ойларын ашық айта білуге жаттықтырып, қиялдарын дамыту.
Танымдық қызығушылықтарын ертегілер арқылы қалыптастыру.

29.

30.

В.С.Юркеевичтің "Тілектер ағашы" әдістемесі.
М.Б.Шумакованың "Сұрақ қою" әдістемесі.
А.А.Горчинскаяның "Мектеп жасына дейінгі баланың танымдық белсенділігі" әдістемесі.
Қалыптастырушы эксперимент процесінде балаларды бақылау және бақылау
тестінің нәтижелері ересек мектеп жасына дейінгі балалардың танымдық
қызығушылығының даму деңгейлері бойынша келесі нәтижелерді көрсетті.
Диаграмма 5. "Танымдық белсенділік" критерийін зерттеу
нәтижелері
5 кесте. "Танымдық белсенділік" критерийін зерттеу
нәтижелері
Танымдық белсенділік
Деңгейле
р
60%
Анықтаушы
Бақылау
эксперимент
эксперименті
50%
40%
Бала саны
%
Бала саны
%
Анықтау кезеңі
30%
Жоғары
3
15%
7
Бақылау кезеңі
35%
20%
Орташа
Төмен
11
55%
10
50%
6
30%
3
15%
10%
0%
жоғары
орташа
төмен

31.

6 кесте. "Танымдық дербестік" критерийін зерттеу нәтижелері
Диаграмма 6. "Танымдық дербестік" критерийін
зерттеу нәтижелері
Танымдық дербестік деңгейі
Деңгейлер
Анықтаушы эксперимент Бақылау эксперименті
60%
50%
Бала саны
%
Бала саны
%
40%
Анықтау кезеңі
30%
Жоғары
4
20%
7
35%
Орташа
11
55%
10
50%
10%
Төмен
5
25%
3
15%
0%
Бақылау кезеңі
20%
жоғары
орташа
төмен

32.

7 кесте. "Ойлаудың бірегейлігі" критерийі
бойынша нәтижелер
Танымдық дербестік деңгейі
Деңгейле
р
Диаграмма 7. "Ойлаудың өзіндік ерекшелігі"
критерийі бойынша нәтижелер
60%
Анықтаушы
Бақылау
эксперимент
эксперименті
50%
40%
Бала саны
%
Бала саны
%
Жоғары
2
10%
5
25%
Орташа
10
50%
12
60%
8
40%
3
15%
Төмен
Анықтау кезеңі
30%
Бақылау кезеңі
20%
10%
0%
жоғары
орташа
төмен

33.

5-6 жастағы балалардың танымдық белсенділігінің қалыптасуының жалпы деңгейі
диагностикалық зерттеу нәтижесінде алынған критерийлер мен көрсеткіштердің көрінісі туралы
сапалық және сандық мәліметтердің жиынтығы ретінде талданды (кесте 8, диаграмма 8).
Деңгейлер
Танымдық
Танымдық
Ойлаудың
белсенділі
дербестік
бірегейлігі
60%
50%
к
Жоғары
35%
35%
25%
Орташа
50%
50%
60%
Төмен
15%
15%
15%
40%
Жоғары
30%
Орташа
Төмен
20%
10%
0%
Танымдық
белсенділік
Танымдық
дербестік
Ойлаудың
бірегейлігі
Диаграмма 8. Ересек мектеп жасына дейінгі
балалардың танымдық белсенділігінің даму
деңгейлері % көрсеткіші

34.

мектепке
дейінгі
балалардың
танымдық
қызығушылығы
н
қалыптастыруд
а ертегілерді
қолданудың
педагогикалық
мәселелері
қарастырылды;
мектеп
жасына
дейінгі
балалардың
танымдық
белсенділігін
қалыптастыр
уда халық
ертегілерінің
тәрбиелік
мәні
айқындалды.
мектеп
жасына
дейінгі
балалардың
танымдық
белсенділігін
қалыптастыру
да ертегілерді
пайдаланудың
әдіс-тәсілдері
қолданылды.

35.

Танымдық белсенділігін қалыптастыруда мына мақсат көзделді;
балалардың бақылампаздық танымын кеңейту;
әр нәрсені салыстыра талдап, жинақтап, соның
негізінде өз беттерімен қорытынды шығара
білуге, пікір айтуға, пікірлерін бір-бірімен
байланыстырып, сөйлей білуге үйрету;
балалардың іскерлік қабілетін арттырумен қатар, оларды өз
елінің салт-санасын, дәстүрі мен әдет-ғұрпын қадір тұтатын,
халқына шын берілген азамат болуға, бір-біріне достық,
бауырластық сезімге, саналы да белсенді еңбек ете білуге баулу
көзделді.

36.

Диплом жобамыздың тәжірибелік жұмыстарын
жүргізу үшін ересек мектепке дейінгі жастағы
балалар таңдап алынды. Мектеп жасына дейінгі
баланың танымдық қызығушылық деңгейін
анықтау үшін әдістемелер қарастырылды
Алынған мәліметтерге сәйкес, танымдық
қызығушылықтың дамуының жоғары
деңгейі алты ересек мектеп жасына дейінгі
балаларға тән, бұл барлық балалардың
15% құрайды. Танымдық қызығушылық
дамуының орташа деңгейі тоғыз ересек
жастағы мектеп жасына дейінгі балаларға
тән, ол 55% құрайды. Бес ересек жастағы
мектеп жасына дейінгі балалар (35%)
танымдық қызығушылық дамуының төмен
деңгейімен сипатталады.

37.

Назарларыңызға рахмет!