Стандарттау негіздері

1. СТАНДАРТТАУ НЕГІЗДЕРІ

Дайындаған: Ермағанбетов Нұрбол
Тексерген: Жиенбаев Ұлан

2. Жоспар:

1. Стандарттаудың жалпы
сипаттамасы;
2. Қазақстан Республикасының негізгі
стандарттары;
3. Стандарттау бойынша нормативтік
құжаттар;
4. Әртүрлі стандарттардың
сипаттамасы;

3.

«Стандарт» сөзін ағылшын тілінен аударғанда норма
және үлгі деген мағынаны білдіреді. Стандарттаудың
дамуы ғылым мен техниканың даму үрдісімен және
өңдіріс әдістерін жетілдірумен тығыз байланысты.
Қазақстан Республикасының «Техникалық реттеу
туралы» заңында және Мемлекеттік стандарттау
жүйесінде «Стандарттау» термині анықтамасы келесідей:
Стандарттау - нақты қойылып отырған және ықтимал
мiндеттерге қатысты көпшiлiкке ортақ, көп мәрте және
ерiктi пайдалану үшiн ережелер белгiлеу арқылы өнiмге,
көрсетiлетiн қызметке және процестерге қойылатын
талаптарды ретке келтiрудiң оңтайлы деңгейiне қол
жеткiзуге бағытталған қызмет.

4. Стандарттаудың негізгі мақсаты

Іс-әрекеттегі, жоспарланған және
болашақ міндеттерді шешу үшін
орнатылған ережелерді, талаптарды
кең және көпмәрте қолдану арқылы
бір немесе бірнеше салада
тәртіптіліктін қолайлы деңгейіне қол
жеткізу.

5. Стандарттаудың негізгі міндеттері:

- дайындаушы, сатушы және тұтынушы арасындағы түсінушілікті
қамтамасыз ету;
- мемлекет пен тұтынушылардың мүдделеріне қатысты өнім, үрдіс
және қызмет түрлеріне қолайлы талаптарды орнату;
- өнімнің өзараалмасуы және салыстыруы бойынша талаптарды
орнату;
- өнімнің сипаттамалары мен көрсеткіштерінің келісілуі,
- метрологиялық ережелер мен талаптар орнату;
- өнімді, үрдісті және қызметті сертификаттаудың және сапаны
бақылау мен бағалаудың нормативтік-техникалық қамтамасыз етілуі;
- материалдың, энергияның және жұмыстың жұмсалуын төмендету
үшін технологиялық үрдістерге талаптар орнату,
- технико-экономикалық және әлеуметтік ақпараттарды жіктеу мен
кодтаудың жүйесін құру және енгізу;
- мемлекеттік және мемлекетаралық әлеуметті-экономикалық және
ғылыми-техникалық бағдарламалардың нормативтік қамтамасыз
етілуі;
- өнімнің негізгі көрсеткіштері туралы ақпараттармен тұтынушыларды
қамтамасыз ету үшін каталогтау жүйесін құру;
- стандарттаудың әдістерімен құралдарының Қазақстан
Республикасының заңнамаларының орныдалуына көмектесу.

6.

Халықаралық
стандарттау
Мемлекеттік
стандарттау
Стандарттау
түрлері
Ұлттық
стандарттау
Өңірлік
стандарттау

7. Халықаралық стандарттау

Кез келген мемлекеттің сәйкес
органдарының қатысуы үшін ашық
стандарттау бойынша жұмыстар.
Халықаралық стандарттау бойынша
жұмыстардың нәтижесі болып,
қатысушы мемлкеттер қолданатын
халықаралық стандарттар
есептелінеді.

8. Мемлекеттік стандарттау

Мемлекетаралық мүддемен
сипатталатын объектілерді
стандарттау бойынша іс-әрекет.

9. Өңірлік стандарттау

Әлемнің белгілі бір
географиялық. саяси және
экономикалық аймақтарының
мемлекеттерінің сәйкес
органдарының қатысуы үшін
ашық стандарттау бойынша
жұмыстар.

10. Мемлекеттік стандарттау объектілеріне жатады:

- ұйымдастырулық-әдістемелік және жалпытехникалық объектілер
(стандарттау және сертификаттау бойынша жұмыстарды жүргізуді
ұйымдастыру, ортақ техникалық тіл, ақпараттық технологиялардың
техникалық құралдары және бірлескен бағдарламалар,
метрологиялық қамтамасыз ету бойынша жұмыстарды ұйымдастыру,
материалдар мен заттардың қасиеттері туралы анықтамалық
мәліметтер, технико-экономикалыұ ақпараттарды жіктеу мен кодтау);
- үлкен халықшаруашылығы кешендерінің (транспорт, энергожүйе,
байланыс, қоршаған ортаны қорғау және т,б.) құрамдас элементтері;
- мемлекеттік ғылыми-техникалық және әлеуметтік-экономикалық
бағдарламалар мен жобалар объектілері;
- кеңінен қолданылатын өнімдер;
- ҚР өзінің өнімдері мен технологияларының бәсекеге қабілеттілігін
қамтамасыз ететін ғылым мен техниканың жетістіктері;
- ішкі қажеттілікті қанағаттандыру үшін ҚР өңдірілетін өнімдер және
екіжақты міндеттер бойынша басқа мемлекеттерге жеткізілетін
өнімдер және көрсілетін қызметтер;

11. Ұлттық стандарттау

Белгілі бір мемлекеттегі стандарттау.
Сонымен қатар ұлттық стандарттау
әртүрлі деңгейде жүргізілуі мүмкін:
мемлекеттік деңгейде, салалық
деңгейде, ассоциациялар деңгейінде,
өңдірістік фирмалар және
кәсіпорындар деңгейінде.

12.

Стандарттау объектілері
Стандартта орнатылған
міндетті талаптарға өнімнің, үрдістің және
қызметтің қоршаған
ортаны қорғау және адам
өмірі мен денсаулығын
қамтамасыз ету
талаптары, техникалық
және ақпараттық
үйлесімділікті
қамтамасыз ету
талаптары, өнімнің
өзараалмасуының,
бірдей бақылау
әдістерінің және
таңбалаудың талаптары
жатады.
Стандартта өнімге,
үрдіске және қызметке
қойылатын ұсынысты
талапта өнімді
дайындаушының, үрдісті
және қызметті
орындаушының
техникалық
құжаттарымен немесе
тапсырыс берушінің
келісімшартында
көрсетілген болса, онда
олар жеке және заңды
тұлғалармен міндетті
орындалуға жатады.

13.

Стандарттарды жасауды ұйымдастыру мен жоспарлау кезінде
ұйымдастыру-әдістемелік бірдейлілікке жету мақсатында және
стандарттарды жасау бойынша жұмыстарды орындауды бақылау
мен талдау үшін келесі стандарттарды жасаудың алты кезеңге
бөледі:
1 кезең – стандартты жасауды ұйымдастыру және
техникалық тапсырманы құру;
2 кезең – стандарт жобасын жасау және оны сынпікірге тарату;
3 кезең – сын-пікірді өңдеу, стандарт жобасының
соңғы редакциясын жасау;
4 кезең – стандарт жобасын дайындау, келісу
және бекітуге жіберу;
5 кезең – стандарт жобасын қарау, оны бекіту
және тіркеу;
6 кезең – стандартты басып шығару.

14. Бекітуге жіберілген стандарт жобасына келесі құжаттар бір данада қосылуы керек:

- сын-пікір мен келісуге таратылған және бекітуге
жіберілген стандарт жобасының түсіндірме жазбалары;
- сын-пікір мәліметтері;
- стандартты жасауға арналған техникалық
тапсырманың көшірмесі;
- сын-пікір мен келісуге таратылған стандарт
жобаларының қосымша хаттармен көшірмесі;
- сын пікір және жобаға келісуін растайтын
түпнұсқалық даналары;
- стандарт жобасы сын-пікірге таратылған ұйымдар
тізімі;
- стандарт жобасы келісуге таратылған ұйымдар тізімі.

15.

Негіз қалаушы стандарттар
а) ұйымдастыруәдістемелік, белгілі бір
салада жұмыстарды
жүргізу бойынша
ұйымдастыру-техникалық
ережелерді орнатады
(мысалы, ҚР СТ 1.2-2002
«ҚРМСЖ. Мемлекеттік
стандарттарды жасау
тәртібі»; ҚР СТ 1081-2002
«Тағам өнімдеріне
технологиялық нұсқаулар
және рецептер жасау
тәртібі. Негізгі ержелер»);
б) жалпытехникалық,
орнатады:
- ғылымда, техникада және
өңдірісте бірнеше рет
қолданылатын ғылымитехникалық терминдер
(мысалы, МЕМСТ 16263-70
«Мемлекеттік өлшем бірлігін
қамтамасыз ету жүйесі.
Метрология. Терминдер мен
анықтамалар»);
- стандарттау объектілерінің
әртүрлі белгілену шарттары
– кодтар, таңбалар, белгілер,
маркалар (мысалы, МЕМСТ
14192-96 «Жүктерді
таңбалау»);