Xayrullayeva Dinora Shuxratovna YOZGI

1.

2.

Mundarija
I.Kirish
Xo‘jalik tarixi
II.Asosiy qism
2.1 Qoramolchilik
2.2 Veterinariya asoslari
2.3 Chorvachilikni mexanizatsiyalashtirish va
atomatlashtirish
III.Xo‘jalikda veterinariya va sanitariya xolati
IV.Xulosa
V.Xo‘jalik ucunh takliflar
VI.Foydalanilgan adabiyotlar

3.

4.

5.

6.

I.Kirish
Chorvachilik, mamlakat aholisini xilma-xil sifatli oziq-ovqat
mahsulotlari, engil sanoatni xom ashyo, hamda tuproqni tabiiy va
iqtisodiy unumdorligini oshirishni ta’minlaydigan qishloq xo‘jaligining
muhim tarmog‘idir. Chorvachilik mahsulotlaridan sut, go‘sht, tuxum
va ularni qayta ishlash natijasida olingan mahsulotlar inson organizmi
uchun yuqori kaloriyali hamda to‘la qimmatli oziq-ovqat hisoblanadi.
Ot, xachir, ho‘kiz, tuya, bug‘u va boshqa hayvonlardan ishchi kuch
sifatida ham foydalaniladi. Shuning uchun ham istiqlol yillarida
mamlakatimizda chorvachilikni barqaror rivojlantirishning huquqiy
qismi yaratildi. Bunga misol qilib “Naslchilik to‘g‘risida”gi Davlat
qonuni, Prezidentimizning 2020 yil 29 yanvardagi PQ – 4576 sonli
“Chorvachilik tarmog‘ini davlat tamonidan qo‘llab quvvatlashning
qo‘shimcha chora – tadbirlari to‘g‘risida” gi, 2020 yil 2 sentyabrdagi
PQ – 4817 sonli “o‘zbekiston respublikasi ipakchilik va jun sanoatini
rivojlantirish qo‘mitasi faoliyatini tashkil etish to‘g‘risida” gi, 2017 yil
16 oktyabrdagi PQ – 3327 sonli “Respublikamizda asalarichilik
tarmog‘ini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida” gi, 2017
yil 15 iyundagi PQ – 3057 sonli “o‘zbekiston respublikasida yilqichilik
va ot sportini rivojlantirishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar
to‘g‘risida” gi,

7.

2019 yil 18 fevraldagi PQ – 4194 sonli “o‘zbekiston
respublikasida yilqichilik va ot sportini yanada rivojlantirish
chora-tadbirlari to‘g‘risida” gi, 2021 yil 11 martdagi PQ – 5024
sonli “Yilqichilik va ot sportini yanada rivojlantirish hamda
zamonaviy beshkurash va polo sport turini ommalashtirish
bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida” gi, 2018 yil 14
martdagi PQ – 3603 sonli “Qorako‘lchilik sohasini jadal
rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida” gi, 2021 yil 9 fevraldagi
PQ – 4984 sonli “Qorako‘lchilik tarmog‘ini yanada rivojlantirish
bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida” gi, 2018 yil 6
apreldagi PQ – 3657 sonli “Baliqchilik tarmog‘ini jadal
rivojlantirishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida” gi,
2018 yil 6 noyabrdagi PQ – 4005 sonli “Baliqchilik sohasini yanada
rivojlantirishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida” gi
2018 yil 13 noyabrdagi PQ – 4015 sonli “Parrandachilikni yanada
rivojlantirish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”
qarorlari, Vazirlar Mahkamasining sohaga oid bo‘lgan 10 dan ortiq
qonunlari, chorvachilikni u yoki bu tarmog‘ini rivojlantirishga oid
bo‘lgan Davlat dasturlarini keltirish mumkin.

8.

9.

Xo‘jalik tarixi
Biz amaliyot o‘tagan Samarqand viloyati
Toyloq tumani “Siyob Shavkat Orzu” ferma xo‘jaligi ham
2014 yil tashkil etilgan. Xo‘jalik tashkil etilgan yilda ,
xo‘jalikda jami 130 bosh qoramol va 60 bosh tana bo‘lgan.
Bu xo‘jalikda xozirgi kunda 2021- yilda 2200 bosh qoramol
mavjud. Bu xo‘jalikda jami ishchilar soni 80 ta bo‘lib,
shundan 3 tasi sun’iy urug‘ qo‘yuvchi va qolgani
qoramollarga
serviz
xizmat
ko‘rsatuvchi
veterinar
hisoblanadi. Xo‘jalikning jami yer maydoni 1700 ga. Ferma
maydoni 10 ga ni tashkil etadi. “Siyob Shavkat Orzu” ferma
xo‘jaligi
to‘liq
mexanizatsiyalashtirilgan
va
avtomatlashtirilgan bo‘lib hamma turdagi texnikalari bor. Bu
yerda ob-xavo yozi issiq, qishi mo‘tadil vaqti-vaqti bilan
yog‘ingarchilik bo‘lib turadi. Fermada asosiy suv manbayi
yer osti arteziani bo‘lib fermani doimiy suv bilan
ta’minlaydi. Fermada faqat Golshtin zotli qoramollar bor va
100 foiz sun’iy urug‘lantiriladi.

10.

“Siyob Shavkat Orzu” ferma xo‘jaligining
chorva xayvonlarining umumiy bosh soni
Yillar
T/r
Hayvonlar
turlari
2019
2020
2021
1
Qoramollar
1150
1700
2200
2
Qo‘ylar
-
-
-
3
Parrandalr
-
-
-
4
Otlar
-
-
-
5
Asalari oilasi
-
-
-
1-jadval
Jadval taxlili:Xo‘jalikda jami qoramollar bosh soni
2021 yilda 2200 bosh bo‘lib, bu ko‘rsatkich 2021yilda 2019 yilga nisbatan 47.7 % va 2020-yilga
nisbatan 22.7 % o‘sish kuzatilgan.

11.

12.

Xo‘jalikda qoramollar podasining
2-jadval
tarkibi
T/r
Guruhlar
Bosh soni
%
1
Jami qoramollar: shundan
2200
100
2
Naslli buqalar
8
0.35
3
Sigirlar
900
40.9
4
g‘unojinlar
192
8.7
5
1-yoshdan 2-yoshgacha bo‘lgan urg‘ochi tanalar
290
13.2
6
1-yoshdan 2-yoshgacha bo‘lgan erkak tanalar
10
0.45
7
2-jadval
6-oylikdan 1-yoshgacha bo‘lgan
urg‘ochi tanalar
270
12.3
8
6-oylikdan 1-yoshgacha bo‘lgan erkak tanalar
30
1.4
9
6-oylikgacha bo‘lgan urg‘ochi tanalar
350
15.9
10
6-oylikgacha bo‘lgan erkak tanalar
150
6.8
11
Bo‘rdoqidagi qoramollar
-
-
Jami
2200
100

13.

Xo‘jalikda jami qoramol bosh
soni 2200 ta bo‘lib 100 foizni tashkil etadi.
Shundan naslli buqalar 8 bosh bo ‘lib 0.35 foiz,
sigirlar900 bosh bo‘lib 40.9 foiz, g‘unojinlar 192
bosh bo‘lib 8.7 foiz, 1-yoshdan 2-yoshgacha
bo‘lgan urg‘ochi tanalar 290 bosh va 13.2 foiz, 1yoshdan 2-yoshgacha bo‘lgan buqachalar 10 bosh
bo‘lib 0.45 foiz, 6 oylikdan bir yoshgacha bo‘lgan
urg‘ochi tanalar 270 bosh va 12.3 foiz, 6 oylikdan
bir yoshgacha bo‘lgan erkak tanalar 30 bosh va 1.4
foiz, 6- oyligacha bo‘lgan urg‘ochi buzoqlar 350
bosh va 15.9 foiz, 6- oyligacha bo‘lgan erkak
buzoqlar 150 bosh va 6.8 foiz,
bo‘rdoqidagi qoramollar yo‘q bo ‘lib jami 2200
bosh va 100 foiz hisoblanadi.

14.

15.

Xo‘jalikda hisobot yilida poda harakti
1
Naslli buqalar
8
2
Sigirlar
900
694
3
Gʻunajinlar
192
180
4
1 dan 2 yoshgacha
boʻlgan urgʻochi tanalar
5
6
7
1 yoshgacha boʻlgan
urgʻochi tanalar
2 yoshdan katta
buqachalar
1 dan 2 yoshgacha
boʻlgan buqachalar
1 yoshgacha boʻlgan
buqachalar
2 yoshdan katta
9
hoʻkizlar
2 yoshgacha boʻlgan
10
hoʻkizchalar
8
11
Jami
Yil oxirida
mollar bosh soni
h
Tiri
k vazn,
kg
Goʻshtga
topshirish
Bos
Naslli mollar
sotish
Jami yil
boshidagi bilan
birgalikda
Katta
guruxlarga
oʻtkazish
5215Chiqim
Sotib olish
Kichik
guruxlardan
kuchirish
Hayvonlarni yoshi va
jinsi boʻyicha guruxlari
Buzoq olish
№
Yil boshida
mollar bosh soni
Kirim
8
8
192
1092
1092
290
482
192
192
290
290
270
560
290
290
270
270
962
1232
270
270
962
-
5
5
10
10
20
5
5
10
10
412
442
10
20
30
412
962
412
962
412
5
30
Buzoqlar: a) urgʻochi
b) erkak
350
150
612
Jami
2200
262
3-jadval
5215
962
412
3049

16.

Jadvalga qarasak yilboshidagi
2200 bosh qoramolning 8 boshi naslli buqalar bo‘lib yil
yakunida o‘zgarmagan. Sigirlar ham yil boshida 900
bosh bo‘lib yil yakunida 1092 bosh bo‘lib yil boshiga
nisbatan 192 boshga oshgan. Shunga mos ravishda
g‘unojinlaryil boshiga nisbatan 98 boshga o‘sgan, 1
dan 2 yoshgacha boʻlgan urgʻochi tanalar 20 boshga
kamaygan, 1 yoshgacha boʻlgan urgʻochi tanalar 692
boshga , 2 yoshdan katta buqachalar 5-boshga oshgan,
1 dan 2 yoshgacha boʻlgan buqachalar o‘zgarmagan,
1 yoshgacha boʻlgan buqachalar 382 boshga
oshganligini ko‘rishimiz mumkin.
Buzoqlar urgʻochi va erkaklari mos ravishda 612 262
boshga oshganligini ko‘rishimiz mumkin va yil
yakunida jami qoramollar bosh soni 3049
boshgayetgan.

17.

Xo‘jalikda yerdan foydalanish ko‘rsatkichlari
Yillar
T/r
Ko‘rsatkichlar
Jami yer maydoni
2019
2020
2021
2021-yilda
2019-yilga
nisbatan %
912
1350
1700
49.3
Shu jumladan:
1
Yaylovlar
-
-
-
-
2
Bog‘lar
-
-
-
-
3
Ferma maydoni
10
10
10
-
Ekin maydonlari:
4
Paxta
-
-
-
-
5
Bug‘doy
332
450
600
44.7
6
Beda
200
300
450
55.5
7
Makka
380
600
650
49.3
8
Ildizmevalar
-
-
-
-
4-jadval

18.

jadvalga e’tibor bersak 2019yilda jami yer maydoni 912 ga bo‘lgan 2021 yilga
kelib bu ko‘rsatkich 1700 ga yetgan. Va bu 2021
yil 2019 yilga nisbatan yer maydoni 788 ga va 46.3
foizga oshganligini ko‘rishimiz mumkin. Bu qariyib
yer maydoni deyarli ikki barobar oshgan. Sabab
qoramollar bosh soni shunga muvofiq oshganligidir.
Shundan ya’ni 2021 yil 2019 yilga nisbatan
bug‘doy ekiladigan maydon 268 ga ya’ni 44.7
foizga oshgan shuningdek beda va makk yer
maydoni mos ravishda 250 va 370 ga ga ya’ni 55.5
va 49.3 foizga oshganligini ko‘rishimiz mumkin.
Bundan tashqari ferma joylshgan maydon 10 ga
hisoblanadi va o‘zgarmagan.

19.

Xo‘jalikda ekin maydonlaridan foydalanish
holati va ularning xosildorlik ko‘rsatkiclari
2020
2021
o‘lchov
birligi
2019
Reja
Haqiqat
Reja
Haqiqat
Reja
Haqiqa
t
ga
-
-
-
-
-
-
Bu‘g‘doy don uchun
ga
190
182
250
250
350
350
3
Beda pichan uchun
ga
100
100
150
140
200
200
4
Makka don uchun
ga
200
180
380
350
350
350
5
Qand lavlagi
ga
-
-
-
-
-
-
6
Takroriy ekinlar
(makka silos uchun)
ga
180
150
200
200
250
250
7
Bug‘doy senaj
uchun
ga
180
150
200
200
250
250
8
Beda senaj uchun
ga
100
100
150
150
250
250
9
Makka silos uchun
ga
200
200
250
250
300
300
T/r
Ekin turlari
1
Paxta
2
5-jadval

20.

o‘lchov
birligi
Hosildorlik
Reja
Haqiqat
Reja
Haqiqat
Reja
Haqiqat
s
-
-
-
-
-
-
Bu‘g‘doy don uchun
s
70
60
70
65
70
70
3
Beda pichan uchun
s
100
90
120
110
125
125
4
Makka don uchun
s
70
65
75
65
80
80
5
Qand lavlagi
s
-
-
-
-
-
-
6
Takroriy ekinlar
(makka silos uchun)
s
400
300
450
400
500
500
7
Bug‘doy senaj uchun
s
300
300
400
350
450
400
8
Beda senaj uchun
s
350
350
400
380
450
450
9
Makka silos uchun
s
400
400
500
500
600
600
T/r
Ekin turlari
1
Paxta
2
2019
2020
6-jadval
2021

21.

Yalpi hosil
2020
2021
o‘lchov
birligi
2019
Reja
Haqiqa
t
Reja
Haqiqa
t
Reja
Haqiqat
s
-
-
-
-
-
-
Bu‘g‘doy don uchun
s
13300
10920
17500
16250
24500
24500
3
Beda pichan uchun
s
1000
9000
18000
15400
25000
25000
4
Makka don uchun
s
14000
11700
28500
22750
28000
28000
5
Qand lavlagi
s
-
-
-
-
-
-
6
Takroriy ekinlar
(makka silos uchun)
s
72000
45000
90000
80000
125000
125000
7
Bug‘doy senaj uchun
s
54000
45000
80000
70000
112500
100000
8
Beda senaj uchun
s
35000
35000
60000
57000
112500
1125000
9
Makka silos uchun
s
80000
80000
125000
125000
180000
180000
T/r
Ekin turlari
1
Paxta
2
7-jadval

22.

Jadvalga e’tibor bersak 2021 yil
2019 yilga nisbatan yer maydoni 46.3 foizga va
788 ga ga oshgan. Shu bilan birga don uchun ,
silos, senaj, hamda pichan uchunekiladigan yer
maydonlari ham mos ravishda 338 ga , 200 ga,
250 ga, va 100 ga ga ya’ni 48.2 foiz, 36.3 foiz, 50
foiz, va 50 foizga oshganligini ko‘rishimiz
mumkin. Shu bilan birga olinadigan yalpi
hosilimiz ham 2021 yilda 2019 yilga nisbatan
beda pichanimiz 160000 s ga ya’ni 64 foizga yalpi
xosil oshgan. Shunga mos ravishda makka silosi,
beda senaji va shuningdek bug‘doy senaji 10000 s
ga va 77500 s ga hamda 55000 s ga ya’ni mos
ravishda 44.4 foiz , 68.8 foiz va 55 foizga yalpi
mahsulot oshgan.

23.

T/r
Mahsulot turi
o‘chov birligi
2021-yil
Mahsulot ishlab chiqarish
1
Bug‘doy
S
10000
2
Sut
S
73000
3
Go‘sht
s
120
1
Bug‘doy
s/so‘m
300000
2
Sut
s/so‘m
500000
3
Go‘sht
s/so‘m
6000000
1
Bug‘doy
Mlrd.mln.so‘m
3
2
Sut
Mlrd.mln.so‘m
36.5
3
Go‘sht
Mlrd.mln.so‘m
720
8-jadval

24.

Maxsulot ishlab chiqarish xarajatlari
1
Bug‘doy
Mlrd.mln.so‘m
2.2
2
Sut
Mlrd.mln.so‘m
25.55
3
Go‘sht
Mlrd.mln.so‘m
600
Bir birlik maxsulot tannarxi
1
Bug‘doy
Mlrd.mln.so‘m
2
Sut
Mlrd.mln.so‘m
3
Go‘sht
Mlrd.mln.so‘m
Maxsulot sotishdan olingan sof foyda
1
Bug‘doy
Mlrd.mln.so‘m
0.8
2
Sut
Mlrd.mln.so‘m
10.95
3
Go‘sht
Mlrd.mln.so‘m
120
Rentabellik darajasi %
1
Bug‘doy
%
36.36
2
Sut
%
42.85
3
Go‘sht
%
20

25.

Jadvalga qarasak 2021 yilda
10000 s bug‘doy sotish uchun yetishtiriligan va
shundayin xo‘jalikda yil davomida 73000 s sut va
120 s sof go‘sht yetishtirilgan. Bug‘doy , sut va
go‘shtdan daromad mos ravishda 3 mlrd , 36 mlrd
va 720 mln so‘m olingan. Shu mahsulotlari ishlab
chiqarish uchun esa mos ravishda 2.2 mlrd,m
25.55 mlrd va 600 mln harajat qilingan.
Shuningdek har bir mahsulotdan mos ravishda 800
mln , 10.95 mlrd va 120 mln sof foyda olingan.
Ishlab chiqarilgan mahsulotlarning rentabellik
darajasi bug‘doy doni, sut va go‘sht uchun mos
ravishda 36.36 foiz, 42.85 foiz va 20 foizni tashkil
etgan.

26.

Ta’minlanganligi
%
Protein. s
Miqdor, t
Oziqa
birligi, s
Protein. s
Miqdor
Oziqa
birligi
Protein
Kepak
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Kunjara
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Somon
2400.97
5282.13
216087.3
2400
5280
21600
99.9
99.9
99.9
Beda
pichani
2493.3
10970.52
2518233
2300
10120
2323000
92.25
92.25
92.25
Senaj
9234.5
32320.75
6556495
9000
31500
6390000
97.5
97.5
97.5
Silos
17545.6
35091.2
2456384
17000
34000
2380000
96.9
96.9
96.9
Ildizmevali oziqa
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Jami
31674.3
7
83664.5
11747199.3
30700
80900
11114600
96.9
96.7
94.6
Shirali
oziqa
Dag‘al
oziqa
Yem
oziqa
Oziqa turlari
Oziqa
birligi, s
Haqiqiy
Miqdor, t
Talab
9-jadval

27.

28.

Hisobot yilida qoramolchilik mahsulotlarini
sotish bo‘yicha moliyaviy natijalar 10-jadval
T/r
Mahsulot turi
Ko‘rsatkichlar
Sut
Go‘sht
Boshqa
mahsulotlar
1
Umumiy tannarx
25.55
mlrd.so‘m
6000
mln.so‘m
2.2 mlrd.so‘m
2
Daromad
36.5
mlrd.so‘m
720 mln.so‘m
3 mlrd.so‘m
3
Sof foyda
10.95
mlrd.so‘m
120 mln.so‘m
800 mln.so‘m
4
Zarar
-
-
-
5
Samaradorlik darajasi
42.85 %
20 %
36.36 %

29.

30.

2.2. Veterinariya asoslari

31.

32.

* Mastitlar

33.

34.

35.

* Mastitlarni davolash

36.

2.3 Chorvachilikni mexanizatsiyalashtirish
va avtomatlashtirish
Bizning xo‘jaligimiz “Siyob Shavkat Orzu” ferma
xo‘jaligi ham deyarli to‘liq mexanizatsiyalashtirilgan.
Bu xo‘jalikda tuproqqa ishlov beruvchi pluglar,
ekishdan oldin ishlov beruvchi tishli va diskli
boronalar, chizil kultuvator, mololosh va tekislash
moslamalari tuproqqa o‘g‘it sepish mashinalari donli
ekinlarni o‘rish mashinalari, dag‘al ozuqalarni
maydalash va preslash mashinalari hamda hamma
turdagi traktorlar bilan ta’minlangan. Bundan tashqari
sut sog‘ish va sug‘orish avtomatlashtirilgan.
Shunindek miroiqlimni ta’minlash maqsadida kerakli
ventilyatsiya tizimi ham o‘rnatilgan.

37.

38.

39.

40.

Xulosa
Xulosda qilsam me malakaviy amaliyotni
o‘tash jarayonida o‘zimga kerakligi bo‘lgan
juda qimmatli ma’lumotlarni oldim. Eng
asosiysi amaliyot dasturimizga kiritilgan
“Qoramolchilik”; “Veterinariya asoslari”;
“Chorvachilikni mexanizatsiyalashtirish va
avtomatlashtirish” kabi mutaxasislik
fanlaridan universitetda olgan nazariy
bilimlarimni amaliyot davomida ko‘rdim va
o‘zimga ko‘nikma xosil qildim shuningdek
kerakli yangi tajribalarni ham ortdirdim.

41.

Xo‘jalik uchun takliflar
Qoramollarni cho‘miltirish vannalrini tashkil etish;
Sut sog‘ish zalini to‘liq avtomatlashtirish;
Xo‘jalikda buzoqlar va tanalar uchun ratsionni
boyitish kerak;
Xo‘jalikda nasl yadrosini ko‘paytirish;
Xo‘jalikda embrion transplantatsiyasini tashkil etish;
Xo‘jalikda naslli buqalardan urug‘ tayyorlash va
boshqa xo‘jaliklarga yetkazib berishni tashkil etish;
Xo‘jalikda zamonaviy kushxona qurish;

42.

Foydalanilgan adabiyotlar
www.Ziyo.net.uz
www.vetjurnal.uz

43.

E’TIBORINGIZ
UCHUN RAHMAT!