Przedsiębiorczość w gospodarstwie domowym – racjonalne gospodarowanie budżetem, prawa konsumenta (temat 2)

1.

Przedsiębiorczość
w gospodarstwie domowym –
racjonalne gospodarowanie
budżetem, prawa konsumenta
Dr inż. Izabela Kołodziej
Informacje w prezentacji pochodzą z książki „Przedsiębiorczość na co dzień”
Janiny Mierzejewskiej-Majcherek

2.

Gospodarstwo domowe – jego funkcje i cele
Gospodarstwo domowe to
grupa osób mieszkających
razem i wspólnie
podejmujących decyzje o
sposobie pozyskiwania
dochodów i ponoszenia
wydatków.
Rodzina może występować w
podwójnej roli: jako
gospodarstwo domowe i jako
firma rodzinna
(przedsiębiorstwo rodzinne).
W Polsce jest coraz więcej firm
rodzinnych.

3.

Funkcje i cele gospodarstwa domowego
• Każdy z członków rodziny ma własną, indywidualną hierarchię zaspokajania
potrzeb. Najczęstszymi sposobami na zaspokojenie różnych potrzeb rodziny są:
1. Wytwarzanie określonych dóbr i usług konsumpcyjnych we własnym zakresie,
2. Wzajemne przebywanie ze sobą, wspólne podejmowanie decyzji,
3. Zakup dóbr i usług na rynku.
Gospodarstwo domowe spełnia dwie funkcje ekonomiczne: konsumpcyjną i
produkcyjną.
Celem gospodarstwa domowego jest najlepsze zaspokojenie potrzeb członków, tak
jak rozumieją je oni sami (zgodnie z ich preferencjami). Wymaga to uzyskiwania
dochodów na bieżąco.

4.

Źródła i rodzaje dochodów
Z tytułu prowadzenia
działalności gospodarczej
Z tytułu świadczeń społecznych
(np. emerytury, renty).
Dochody rodziny
Z tytułu posiadania kapitału
(np. lokaty bankowe)
Z tytułu pracy (podstawowy
rodzaj dochodu)

5.

Wydatki rodziny
Konsumpcyjne
Inwestycyjne
Sztywne np.
czynsz, zakup
żywności
Stałe np.
czesne za
naukę
Zmiennie np.
wycieczka,
remont
Zmienne np.
zakup działki

6.

Istota i zasady konstrukcji budżetu
• Pod pojęciem budżetu gospodarstwa domowego należy rozumieć
plan dochodów i wydatków rodziny sporządzony na dany okres np.:
Dochody
Wyszczególnienie
Wydatki
Kwota w zł
Wyszczególnienie
1. Dochody z pracy ogółem
- Ojca
- Matki
- Dzieci
2. Dochody ze świadczeń np.
- Zasiłek rodzinny
3. Dochody z kapitału
- Odsetki od oszczędności
1. Opłaty miesięczne (np. czynsz, media,
abonamenty)
2. Żywność
3. Towary nieżywnościowe
4. Rozrywka, kultura, sport
Razem
Razem
Kwota w
zł

7.

Możliwości równoważenia budżetu
• Budżet rodzinny może wykazywać deficyt lub nadwyżkę. Jeśli jest
deficyt to stan ten nazywa się „dziurą budżetową”. Sposoby na
naprawę sytuacji są następujące:
1. cięcia budżetowe czyli ograniczanie wydatków,
2. szukanie sposobów powiększania dochodów.
Gdy dochody rodziny przewyższają wydatki, nadwyżkę możemy
przeznaczyć na zwiększoną konsumpcję (zakupy) lub oszczędności.

8.

Znaczenie rezerwy i równoważenia
budżetu
• W każdym budżecie – również domowym – rodzina powinna
przewidywać rezerwę na nieprzewidziane okoliczności.
• Budżet domowy musi być równoważony na bieżąco – oznacza to, że za
każdym razem musimy korygować nasze wydatki i jeśli to potrzebne
zwiększyć dochody.

9.

Przedsiębiorczość w
gospodarowaniu budżetem
• Siłą napędową przedsiębiorczych zachowań
w gospodarstwie domowym są potrzeby
rodziny.
! ZASTANÓW SIĘ: W jaki sposób przejawia się
przedsiębiorczość członków rodziny w celu
optymalnego zaspokajania potrzeb?

10.

Działania przedsiębiorcze w rodzinie
Przedsiębiorczość w gospodarstwie domowym
Zaspokajanie
potrzeb rodziny
bez ponoszenia
wydatków
Dostarczanie
rodzinie
dodatkowych
dochodów
Racjonalizacja
wydatków
rodziny

11.

Prawa konsumenta

12.

Podstawowe prawa konsumenta
• Prawo wyboru dóbr i usług (gwarantuje to konkurencja rynkowa),
• Prawo do dostępu do informacji, zgodnie z którym konsument powinien:
- Znać warunki sprzedaży i gwarancji,
- Być poinformowany, czy istnieje jakieś ryzyko związane z użytkowaniem
towaru lub korzystaniem z usługi,
- Uzyskać dokładne informacje dotyczące kupowanego towaru.
• Prawo do bezpieczeństwa (np. poprzez przeprowadzanie kontroli przez
Stację Sanitarno-Epidemiologiczną),
• Prawo do rękojmi i gwaracji.

13.

Rękojmia
• To poręcznie sprzedającego, że dobro lub
usługa są bez wad.
• Dotyczy wszystkich dóbr i usług
sprzedawanych na rynku (zarówno nowych jak
i używanych).
• Jeżeli zakupiony towar okaże się wadliwy, to w
ciągu określonego czasu konsument może
żądać:
- Usunięcia wady,
- Wymiany na towar bez wad,
- Obniżenia ceny towaru,
- Odstąpienia od umowy i zwrotu pieniędzy.
Rękojmia występuje z mocy przepisów prawa, a
więc sprzedający nie może się od niej uchylić.

14.

Gwarancja
• Nabywca większości towarów trwałego użytku (np. pralki, lodówki) otrzymują ją
razem z dokumentem gwarancyjnym.
• Jeśli w zakupionym towarze pojawiły się wady to gwarant jest zobowiązany do:
- Usunięcia wady,
- Wymiany towaru na nowy jeśli nie uda się go naprawić.
Podstawą gwarancji jest wystawiona przez sprzedawcę karta gwarancyjna i/lub
dowód zakupu.
Kupując towar na który nie ma gwarancji mamy uprawnienia wynikające z rękojmi.

15.

Podstawy prawne
praw konsumenta
• Są uregulowane przepisami Kodeksu Cywilnego
(odnośnie rękojmi i gwarancji) oraz rozporządzeniami
(np. Rozporządzenie Rady Ministrów z 30.05.1995 r. w
sprawie szczegółowych warunków zawierania i
wykonywania umów sprzedaży rzeczy ruchomych z
udziałem konsumenta) i ustawami (np. Ustawa z
2.03.2000 o ochronie niektórych praw konsumentów
oraz odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez
produkt niebezpieczny).

16.

Instytucje zajmujące się ochroną praw
konsumentów
• Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ) – wytyczne dotyczące ochrony praw konsumentów,
• Federacja Konsumentów – organizacja o zasięgu ogólnokrajowym,
• Związki Obrony Konsumentów – zasięg lokalny,
• Państwowa Inspekcja Sanitarno-Epidemiologiczna (SANEPID) – kontrolują towary dopuszczone do obrotu,
• Państwowa Inspekcja Handlowa (PIH) – zajmuje się kontrolą działalności placówek handlowych i usługowych,
• Weterynaryjna Inspekcja Sanitarna – kontroluje produkcję i import mięsa, ryb i mleka,
• Państwowy Zakład Higieny – nadzoruje Państwową Inspekcję Sanitarną, określa normy, dopuszcza towary do
obrotu,
• Instytut Matki i Dziecka – nadzoruje i wydaje opinie o produktach dla dzieci i matek,
• Państwowa Inspekcja Radiowa – kontroluje pola elektromagnetyczne.

17.

Ubezpieczenia
społeczne i zdrowotne
• Istota i klasyfikacja ubezpieczeń
Polegają one na gromadzeniu funduszy przeznaczonych na wspieranie działań ludzkich
w różnych trudnych sytuacjach życiowych oraz wyrównanie strat i zaspokajanie potrzeb
wywołanych przez zdarzenia losowe.
Gromadzeniem funduszy ubezpieczeniowych, powstających ze składek
ubezpieczonych, zajmują się instytucje finansowe, zwane zakładami ubezpieczeń
społecznych.
Składka ubezpieczeniowa musi być wyliczona w takiej wysokości, aby wpływy od
wszystkich ubezpieczonych starczyły na pokrycie odszkodowań, kosztów działalności
zakładów oraz na prowadzenie działalności prewencyjnej (zapobiegającej zdarzeniom
losowym).

18.

Rodzaje ubezpieczeń w Polsce
Ubezpieczenia
Społeczne
Pracowników i
innych osób
Rolników
indywidualnych
Gospodarcze
Majątkowe
Zdrowotne
Osobowe

19.

Ubezpieczenia społeczne pracowników
• Ubezpieczenia emerytalne – polegają na dożywotniej miesięcznej wypłacie pieniężnej dla osób, które osiągnęły
wiek emerytalny (kobiety 60 lat, mężczyźni 65 lat),
• Ubezpieczenia rentowe – polegają na wypłacie pieniężnej z tytułu niezdolności do pracy oraz dla rodzin zmarłych
ubezpieczonych,
• Ubezpieczenia chorobowe – polegają na wypłacie zasiłków w razie chorób i wynagrodzeń za urlopy
macierzyńskie,
• Ubezpieczenia wypadkowe – polegają na wypłacie odszkodowań i zasiłków z tytułu wypadków przy pracy i
chorób zawodowych.
Ubezpieczenia emerytalne i rentowe są generalnie obowiązkowe.
Obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu podlegają pracownicy zatrudnieni na umowę o pracę i członkowie
spółdzielni rolniczych.
Ubezpieczenie wypadkowe jest obowiązkowe dla wszystkich ubezpieczonych z wyjątkiem osób zatrudnionych ma
umowę o prace nakładczą, funkcjonariuszy, żołnierzy i bezrobotnych oraz osób objętych dobrowolnym
ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym.

20.

Zasady finansowania i naliczania składek
• Od 1.01.1999 r. składki na ubezpieczenie społeczne pracowników są częściowo
płacone przez pracowników, a częściowo przez pracodawców.
• Połowę składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe oraz całą składkę na
ubezpieczenie chorobowe opłaca pracownik.
• Pracodawca opłaca całą składkę na ubezpieczenie wypadkowe oraz połowę
składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe.
Podstawą wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne są przychody w rozumieniu
ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Dla pracowników jest to
wynagrodzenie. Dla innych osób może to być np. zasiłek, stypendium.
Pracodawca jest zobowiązany do opłacania składki na Fundusz Pracy i Fundusz
Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

21.

Wysokość składek
na rok 2022*
Składkę na ubezpieczenie społeczne kształtuje się od podstawy wynoszącej 60%
prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia w roku 2022. Kwota prognozowanego
przeciętnego wynagrodzenia w 2022 r. wynosi 5922 zł, zatem podstawą wymiaru składek
jest więc kwota 3553,20 zł.
Ubezpieczenie emerytalne – 19,52% podstawy wymiaru,
Ubezpieczenie rentowe – 8% podstawy wymiaru,
Ubezpieczenie chorobowe – 2,45% podstawy wymiaru,
Ubezpieczenie wypadkowe – stopa procentowa składki jest zróżnicowana.
*wskazane stopy procentowe pochodzą ze strony internetowej https://www.zus.pl

22.

Ubezpieczenia
zdrowotne
• Obejmuje świadczenia udzielane w czasie choroby
lub urazu, ciąży, porodu i połogu itp.
• Obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego
podlegają osoby objęte systemem ubezpieczeń
społecznych i ubezpieczeniem społecznym rolników
oraz członkowie ich rodzin.
• Dowodem objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym
jest karta identyfikacyjna ubezpieczenia
zdrowotnego.

23.

Ważne dla
przedsiębiorców
• Osoby, które prowadzą samodzielnie działalność
gospodarczą i jest to ich jedyne źródło dochodu,
podlegają obowiązkowi ubezpieczenia
społecznego od chwili rozpoczęcia działalności.
Stawki na ubezpieczenie są takie same jak dla
pozostałych ubezpieczonych, z tą różnicą, że
całość składki opłaca prowadzący działalność
gospodarczą.