«Кездеспей кеткен бір бейне» повесінің көркемдік ерекшеліктері

1.

«Кездеспей кеткен бір бейне» повесінің көркемдік
ерекшеліктері

2.

ЖҰМЫСТЫҢ ЖАЛПЫ
СИПАТТАМАСЫ:
Дипломдық жобада Ғ. Мүсіреповтің повесть жанрындағы шоқтығы биік шы
бірі «Кездеспей кеткен бір бейне» туындысы қарастырылады. Қаламгер туы
кезеңде өмір сүрген басқа да қалам иелерінің шығармаларымен тақырып үн
нысанасы жөнінен тығыз бірлікте салыстырылады. Суреткердің шағын проз
деңгейі, қаламгерлік қарымы жан-жақты байыпталады.

3.

ТАҚЫРЫПТЫҢ ЗЕРТТЕЛУ
ДЕҢГЕЙІ:
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Қазақ әдебиеттану ғылымындағы көрнек
ішінде Ғабит шығармашылығына соқпай өткені кемде-кем. Себебі, жазу
шығармашылығына байланысты әр жылдары жарық көрген библиограф
көрсеткіштер әр басылымында жаңа есімдермен толықтырылып отырға
куәсі.

4.

ТАҚЫРЫПТЫҢ ЗЕРТТЕЛУ
ДЕҢГЕЙІ:
Қаламгер шығармашылығы жөнінде баспа бетінде алғаш рет пікір білдіргендердің бі
Әуезов. Ұлы қаламгердің «Қыз Жібекті» талдаудан басталып [1], Ғабиттің жазушылы
тілін айрықша бағалаған мақалалары ширек ғасыр бойында баспа беттерінен ауық-ау
келді.Ғабит Мүсіреповтің жазушылыққа, қалам өнеріне бет бұруына бірден-бір себе
Мұқанов оны «қазақ драматургиясының мықты өкілдерінің бірі» ретінде бағалап [2],
характер сомдауға шеберлігін, ұқыптылығын, тілге үнемшілдігін [3] сөз етеді.

5.

ЗЕРТТЕУДІҢ МАҚСАТЫ:
Зерттеудің мақсаты мен міндеттері.
Зерттеудің негізгі мақсаты суреткер Ғабит
Махмұтұлы Мүсірепов
шығармашылығының алғашқы кезеңі мен
қазақ прозасындағы орны ерекше
шығарма – «Кездеспей кеткен бір бейне»,
т.б. туындыларындағы тақырыпты игеру
шеберлігі мен көркемдік-идеялық
ізденістерін зерделеу. Ғ. Мүсіреповтің
шығармаларына тақырып таңдау
ерекшелігі, өмірден талғап алған
тақырыпты игеру өзгешелігі, осы
жолдағы көркемдік әдіс тәсілдерді
қолдануы, аз сөзбен ауқымды мағына
беру тәсілін игеруі, суреттелген өмір
шындықтарына көзқарасын білдіріп,
бағалауы, өзіндік стиль үлгісін таныта
бастауы зерттеудің қажеттілігін
туындатады.
Аталған мақсаттарға жету жолында
мынадай міндеттер алға қойылады:–
жазушының тақырып таңдау әдісі
және таңдалған тақырыпты асқақ
рухта, көтеріңкі пафоста бейнелеу
тәжірибесі қарастырылады;–
қаламгер повестеріндегі идеялық
нысанаға жету жолындағы көркемдік
ізденістері талданады;– суреткер
шығармаларының жазылуына әсер
еткен қоғамдағы әралуан ішкісыртқы факторлар, замана
мәселелері, атап айтқанда, азамат
соғысы, 1916 жылғы маусым
жарлығы, кеңес үкіметі саясаты,
көркем әдебиеттегі социалистік
реализм әдістері айқындалады

6.

ҒАБИТ МҮСІРЕПОВ
қазақтың халық жазушысы, драматург, сыншы, мемлекет және қоғам қайрат
Қазақ КСР ҒА академигі (1985), Социалистік Еңбек Ері (1974), Қазақстан ха
Қазақстан жазушылары Одағының төрағасы (1961), КСРО Жазушылар Одағ
КСРО Жоғары Кеңесінің 5-шақырылымындағы және ҚазақКСР Жоғары Кең

7.

ӨМІРБАЯНЫ
Ғабит Мүсірепов бүгінгі Солтүстік
Қазақстан облысының Жамбыл
ауданындағы Жаңажол ауылында
дүниеге келген. Орта
жүздің керей тайпасының Сибан руын
ан шыққан[1].
Алғашқыда ауыл молдасынан арабша
хат танып, жастайынан әуелі екі
жылдық ауылдық орыс мектебін,
кейін төрт жылдық жоғары басқыш
орыс мектебін бітіреді.
Орыс мектебінде жүргенд
ақын жазушыларының шы
білуі, ауыл мектебінде өзі
әдебиетші мұғалім Бекет
Өтетілеуовтың әсер-ықпал
жазушының әдебиетке ере
аударуына септігін тигізед
Орынбордағы рабфакта оқ
әдеби білімін, эстетикалы
сайын жетілдіре түседі. О
1923 – 1926 жылдары Оры
жұмысшы факультетінде С
Мұқановпен бірге оқыды
Сейфуллинмен танысты.

8.

1938 –1955 жылдары бірыңғай шығармашылық жұмыстармен айналысқан;
1956 – 1957 жылы “Ара – Шмель” журналының бас редакторы;
1964 – 1966 жылдары Қазақстан Жазушылар одағы басқармасының 1-хатшысы
ӨМ
ЖО
1959–1985 жылдары КСРО Жазушылар одағы басқармасының хатшысы
1927 жы
интерна
1956 – 1961 жылдары Қазақстан Жазушылар одағы басқармасының 1-хатшысы;
1958 жылдан КСРО Министрлер Кеңесі жанындағы әдебиет, өнер және
архитектура салалары бойынша Лениндік және Мемлекеттік сыйлық жөніндегі
комитеттің мүшесі;
болып;
қызметтерін атқарған.
1927 – 1
шарушы
қызмет
1928 – 1
баспасы
1933 жы
комисса
меңгеру
1934 жы
“Социа
Қазақст
редакто
1936 жы
баспасө
орынба
1937 жы

9.

ҚА
«Аналар», «Әйел теңсіздігі»
тақырыптарын қозғаушы.

10.

ӨМІР ЖОЛЫ
Азаматтығы
КСРО
РКФСР (1917-1922)
Ресей империясы (1902-1917)
Ұлты
қазақ
Мансабы
жазушы, сыншы, мемлекет және
қоғам қайраткері
Бағыты
драматургия, проза
Шығармалардың тілі
қазақ

11.

ӨМІР ЖОЛЫ
Туған күні
22 наурыз 1902
Туған жері
Қазіргі Жаңажол ауылы, Жамбыл
ауданы, Солтүстік Қазақстан
облысы, Ресей империясы
Қайтыс болған күні
31 желтоқсан 1985 (83 жас)
Қайтыс болған жері
Алматы, Қазақ КСР

12.

ШЫҒАРМАШЫЛЫҒЫ
Алғаш 1925 жылы «Едіге» әңгімесі «Еңбекші қазақ» газетінде жарияланды. Мүсіреповтің тұңғыш повестерінің
Қызылорда қаласында жарық көрген “Тулаған толқында” мен “Американ бидайығы” атты шығармалары жатад
болашағынан үміт күттірген бұл туындылар азаматтық тақырыпты толғайды. “Тулаған толқында” повесі сюже
босаңдығына қарамастан, жас қаламгердің пейзаждық, юморлық, диалог жасағыштық шеберліктерін байқатып
танытқан шығармасы болды.[2]
М. әңгіме жанрының өркендеуіне үлкен үлес қосты. Алғашқы шығармаларынан-ақ жазушылық шеберлігімен т
(1928), “Көк үйдегі көршілер” (1929), “Өмір ертегісі” (1930), “Алғашқы адымдар” (1932), “Шұғыла” (1934), “Ү
“Жайлау жолында” (1936), “Тұтқын қыз” (1938), “Жеңілген Есрафил” (1939), тағы басқа әңгіме, повестерінде е
қиындыққа толы қажырлы өмірі мен азамат соғысы, ұжымдастыру кезіндегі дүрбелең оқиғалар легі суреттелед

13.

Мүсірепов 1970 жылдан күнделік жазуды әдетке
айналдырған. Оның архивінде (мұражайындағы)
жазушының 300-ден астам қойын кітапшалары сақталған.
1997 ж. Мүсіреповтің “Күнделік” атты кітабы жарық
көрді (құрастырған Ә.Нарымбетов).
ШЫ
ҒЫ
Мүсі
әдеби
публ
дамы
қосты
іздер
идеял
ерекш
очерк
көпш
терең
көрке
сүрге
толы

14.

ҚОҒАМ ҚАЙРАТКЕРІ
Мүсірепов – көрнекті қоғам, мемлекет қайраткері. 1932 жылдың 4 шілдесінде ол республи
адамдармен бірлесе отырып, халықтың басына төнген аштық нәубеті жайында БКП(б) қаз
комитетіне “Бесеудің хатын” жолдады. Хаттың мазмұны мен көтерген келелі мәселесі Мү
кезеңде де болмасын халқының қамы үшін күресіп, қоғам алдындағы парызын адал орын
болғандығын айғақтай түседі.
1990 жылы Мүсірепов атындағы республикалық балалар мен жасөспірімдер театрында “Б
спектаклін қойды, пьеса авторы – Ш.Мұртаза, қоюшы-режисер Р. Сейтметов).

15.

Бесінші сайланған КСРО Жоғарғы Кеңесінің және 6, 7, 8,
9, 10, 11-сайланған Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің
депутаты болды.1974 – 75 жылы Қазақ КСР Жоғарғы
Кеңесінің төрағасы қызметін атқарды.
ҚО
ҚА
Жазу
күрес
мен М
емес
а, То
қалал
халы
конф
сөйл
мәсе
сайла
Кеңе
Қазақ
Кеңе

16.

Мүсіреповтің қоғам қайраткері ретіндегі, қарапайым
адам қатарындағы адамгершілік ұстанымдарын
айғақтайтын іс-қимылдары жетерлік.
СОНЫҢ БІРІ 1937 ЖЫЛЫ ҚАЗАҚСТАН ЖАЗУШЫЛАР ОДАҒЫНДАҒЫ
ЖИНАЛЫСТА ТАҒДЫРЫ ТАЛҚЫҒА ТҮСІП, ҰСТАЛЫП БАРА ЖАТҚАН
Б.МАЙЛИНГЕ АРАША ТҮСІП, “БЕЙІМБЕТ ЖАУ БОЛСА, МЕН ДЕ ЖАУМЫН”
ДЕГЕН СӨЗІ БҮГІНГІ КҮНІ АҢЫЗҒА АЙНАЛҒАН. ОСЫНЫҢ САЛДАРЫНАН ОЛ
1938 ЖЫЛЫ ПАРТИЯ ҚАТАРЫНАН ШЫҒАРЫЛДЫ. ОЛ СОНДАЙАҚ АЗИЯ ЖӘНЕ АФРИКА ЕЛДЕРІ
ЖАЗУШЫЛАРЫНЫҢ ТАШКЕНТ, БЕЙРУТ, ДЕЛИ, АЛМАТЫ
КОНФЕРЕНЦИЯЛАРЫНЫҢ БЕЛСЕНДІ ҰЙЫМДАСТЫРУШЫЛАРЫНЫҢ БІРІ
БОЛДЫ.

17.

«КЕЗДЕСПЕЙ КЕТКЕН БІР
БЕЙНЕ»
Кездеспей кеткен бір бейне” повесі (1966, ҚР Мемл. сыйл., 1970) — классикалық шығарма. Повесть М
зергері ретіндегі қаламгерлік қарымын, талант қуатын танытты. Қара сөзбен жазылған поэма іспетті бұ
ерлік пен ақындық асыл өнер, адамгершілік биіктік пен махаббат терең лиризммен әсем өрнектелген. А
құлқын, іс-әрекетін әдемі штрих-детальдармен беруде жазушы ірі көркемдік табысқа жеткен. Бас кейіп
жігерлі тұлғасы, оның рухани әлемінің алуан сырлары көркемдік бояумен әсем өрнектелген. Оның про
Сәкен Сейфуллин алынған. Терең лиризммен, сан түрлі сезім толқындарымен тебірене жырланған Ерк
әдебиетіндегі ұнамды образдар қатарын байытып, сөз өнерінде үлкен жетістік саналды.

18.

ҚОРЫТЫНДЫ
Түйіндей айтқанда, қазақ прозасындағы көркем образдар галереясын жасау жолында, олардың характерлік болмысына бойлауда а
туындыларында әдебиетіміздегі психологиялық талдау, юморлық суреттеу сияқты бейнелеу тәсілдері жетекші роль атқарғандығы
бұл орайда әлемдік әдебиеттегі осы дәстүрді терең зерттеп-қабылдай отырып, ұлттық сөз өнеріміздегі психологизм, юмор үлгілер
бір қуатпен дамытқан, кейінгі буынға өнеге, өрнек көрсеткен зергер деңгейіне көтерілген.
Қаламгер прозасындағы ирония мен юмор бастаулары да оның алғашқы шығармаларында ажырамастай астасып, бөлінбейтіндей б
Шығармашылығының өн бойында юмор стильдік басты фактор ретінде әсем өріліп жатады. Оны суреткер шығармашылығының ө
толайым тынысынан бөліп алып жекелей қарастыру, оқшау зерттеу мүмкін емес. Ол юморлық сезім күшімен адал, мінсіз, таза жан
адамдарының, жақсы басшылардың іс-әрекет, мінез-құлықтарынан да күлкіге жем боларлық қателіктер мен ағаттықтарды асқан а
біледі, оны шынайы шеберлікпен оқырман жүрегіне жеткізе алу мүмкіндігіне ие.

19.

ПФ-19-1к1 тобының білім алушысы,
Сапар Айдын Ануарбекқызы.