Миология (бұлшық ет)

1.

Тақырыбы: МИОЛОГИЯ (бұлшық ет)

2.

Миология (myologia, грек, mys — ет,
logos — ілім) — адам мен жануарлар
бұлшықеттер жүйесі туралы ілім.

3.

Бұлшық ет жүйесі адамда,
барлық омыртқалы жануарларда және
омыртқасыздардың
көпшілігінде
қозғалыс қызметін атқарады.

4.

Тұлға
Бұлшық еті
Жамбас ж/е
аяқ
Бұлшық
еттері
Кеуде
Бұлшық еті
Бұлшық ет
Мойын
Бұлшық еті
Іш
Бұлшық еті
Бас
Бұлшық еті

5.

Арқа бұлшықеттері көп: олардың басты бөлігін
тұлға миотомдарының дорсалды бөлімдерінен пайда құрайды,
оған
бастан
және
қолдан арқаға ауысқан бұлшықеттер қабаттасады, соның
себебінен олар екі беткей және терең-қабат болып орналасады.
Беткей бұлшықеттер
Иық белдеуі мен тоқпан жілікке бекитін бұлшықеттер
Қабырғаларға бекитін бұлшықетте бұлардың екеуі де
тұлғаның кейін қарай ығысқан вентралды бұлшықеттерінің
туындылары. Олар бас сүйек нервтерінің алдыңғы
тармақтарынан нервтендіріледі.
Терең бұлшықеттер
Арқаның беткей бұлшықеттері: Иық белдеуі мен тоқпан
жілікке бекитін бұлшықеттер екі қабат болып орналасады,
олардың ең беткісі екі жалпақ бұлшықеттен тұрады:
Трапеция тәрізді бұлшықет- Жоғарғы бөлігі жауырынды
көтереді,
ортадағысыжауырынды
омыртқа
жотасына
жақындатып, ал астыңғысы оны төменге тартады.
Арқаның аса жалпақ бұлшықеті-иықты, қолды артқа тартып,
қолды ішке бүгеді.
Ромбтәрізді бұлшықет
Жауырынды көтеретін бұлшықет
Артқы жоғары тісті бұлшықет
Артқы төменгі тісті бұлшықет.

6.

Кеуде бұлшықеттері кеуде торының бетінде басталып, одан иық белдеуі
мен қолдың еркін бөлігіне баратын бұлшықеттерге және кеуде қуысының
қабырғалары құрамына кіретін меншікгі (аутохтонды) бұлшықеттерге бөлінеді.
Кеуденің үлкен бұлшық еті- үшбұрышты. Бағана сүйегінің сыртынан,
төс және 2 – 6 қабырғаның шеміршегінен басталады. Тоқпан сүйек үлкен
томпағына келіп жабысады. Атқаратын қызметі: қолды денеге жақындатады,
ішке қарай бұрып көтереді.
Кеуденің кіші бұлшық еті-үлкен бұлшық еттің астында орналасқан. 1-5
қабырғадан басталып, жауырынның құс тұмсықшасына жабысқан.
Атқаратын қызметі: жауырынды төменге тартады, жауырын тыныш тұрғанда
қабырғаларды көтеріп тыныс алуға қатысады.
Бұғана асты бұлшық еті- кеуде қуысының сыртқы бүйірінде 1
қабырға мен бұғана сүйегінің аралығында орналасқан. Бұғананы төменге және
ішке тартады.
Алдыңғы тісті бұлшық ет- жоғарғы 9 қабырғалардан тіс тәрізді басталып
жауырынның медиаль шеті мен төменгі бұрышына келіп жабысады.
Атқар атын қызметі: Жауырынды алға тартады, қолды горизонталь созуға
мүмкіндік туғызады.

7.

8.

Көкет (лат. diaphragma ) көкірек және құрсақ қуыстарын бірбірінен бөліп тұрған, пішіні күмбез
тәрізді жалпақ жұқа бұлшық ет.
Күмбездің дөңес келген ортаңғы сіңірлі
төбесі
көкірек
қуысына
қарай
бағытталған. Көкеттің шеткі етті бөлігі
— тарамдалған бұлшықет будаларынан
тұрады. Олар бекитін орындарына
қарай: бел, қабырға және төс
бөлімдеріне бөлінеді. Көкет жиырылған
кезде құрсақ қуысына қарай күшті
тартылып, көкірек қуысын кеңейтіп,
тынысты ішке қарай алуға көмектеседі.
Сондықтан, көкетті тыныс алу бүлшық
еттерінің
инспираторлар
тобына
жатқызады.

9.

10.

Іштің сыртқы қиғаш бұлшық еті- жалпақ еті, төменгі 8- қабырғадан басталып,
мықын сүйектің қырына барып жабысады. Іштің сыртқы қиғаш бұлшық етінің талшықтары
қиғаш орналасқан. Атқаратын қызметі: омыртқа жотасын бүгіп, оны бір жағына қисайтып,
тұлғаны бұрап, кеудені төмен түсіреді.
Іштің ішкі қиғаш бұлшық еті – сыртқы қиғаш бұлшық еттің астында
желпуішше болып орналасқан. Ол бел-кеуде шандырынан, мықын сүйегінің қырынан жіне
және шат байламынан басталып, арқада ІІІ қабырғаға жабысады, іштің қабырғасының алдында
апоневрозға айналады. Атқаратын қызметі: омыртқа жотасын бүгіп, кеудені төмен түсіреді,
жамбасқа көтеріп, тұлғаны бұруға қатынасады.
Іштің көлденең бұлшық еті – ол екі алдыңғы бұлшық еттің астында орналасқан.
Төменгі алты қабырғаның ішкі бетінен, бел-кеуде шандырынан, мықынның қыры мен шат
байламынан басталады. Атқаратын қызметі: іш қуысына сығымдап қысым түсіріп тұрады,
төменгі қабырғаларды көтеріп, дем шығаруға ықпал етеді.
Іштің тік бұлшық еті – төс сүйегінің семсершесінен және V-VII қабырғалардың
шеміршегінен басталып шат сүйегіне келіп бірігеді. Іштің тік, сыртқы, ішкі қиғаш жіне
көлденең еттерінің апоневроздарымен бірігіп, іш қуысының берік қабырғасы пайда болады.
Іштің ішдыры – іш шандыры бұлшық еттерді сыртынан жауып тұратын кеуде
шандырының жалғасы, ал іш қуысының ішін жұқа сір қабық жабады.

11.

12.

Мойын бұлшық еттері.
Мойынның бұлшық еттері
үстінде
орналасқан
тереңде
орналасқан
Мойынның бетінде орналасқан бұлшық етіне
платизма немесе мойынның тері асты бұлшық
еті мен төс-бұғана-еміздікше бұлшық ет
жатады.

13.

Платизма сүтқоректілердің мускулатурасының
рудименті. Адамда платизма терінің астында
жайғасқан. Мойынды жанынан және жартылай
алдыңғы бетін жауып тұратын жұқа бұлшық ет
пластинкасы.
Төс-бұғана-емізікше бұлшық ет. Мойынның ең
ірі және қуатты бұлшық еті. Екі сабақ болып төс
сүйектің жоғарғы жиегі мен бұғананың төс
ұшынан баталып, саай сүйектің емізікше
өсіндісіне бекиді. Бір жағынан жиырылса, басты
қарама-қарсы жағына қарай бұрады, ал
мойынның екі жанынан бірдей жиырылса, баты
артқа қарап тартады.

14.

15.

16.

Қолдың бұлшық еттері.
Қолдың бұлшық еттері.
Иық белдеу
Қолдың бұлшық
еттері миотомдардың
вентральды бөлігінен
пайда болады.

17.

Кіші жұмыр
бұлшық ет
Дельта тәрізді
бұлшық ет
Жауырынның
көлденең
өсіндісі
үстіндегі
Жауырынның
көлденең өсіндісі
асты
Иық
белдеуінің
бұлшық
еттері.
Үлкен жұмыр
бұлшық ет
Жауырын асты
бұлшық ет

18.

Қолдың өз бұлшық еттері.
Қардың өз бұлшық еттері.
Қолдың өз бұлшық еттері.
Құстұмсық-тоқпан
жілікті бұлшық ет
Қардың екі басты
бұлшық еті
Тоқпан жіліктің
бұлшық еті
Қардың үш басты
бұлшық еті.
Шынтақ бұлшық
еті.

19.

20.

Білектің бұлшық еттері.

21.

Қол басының бұлшық еттері.

22.

23.

Аяқтың бұлшық еттері.
Аяқтың бұлшық
еттері.
Жамбас
белдеуі
Аяқтың
еттері

24.

25.

Жамбас белдеуінің бұлшық еті.
Жамбас белдеуінің бұлшық еттері
алдыңғы және артқы бұлшық еттер болып екі
топқа бөлінеді. Алдыңғысына :мықын-бел бұлшық
еті жатады. Жамбас-ортан жілік буынның қуатты
бүккіші болып табылады. Артқы бөлігіне: Бөксенің
үлкені, кіші және ортаңғы бөке, алмұрт тәрізді
бұлшық ет, санның шршы бұлшық еті, сыртқы қол
сұғарлық бұлшық ет, ішкі қол сұғарлық бұлшық ет.

26.

Санның бұлшық еттері үш топқа
бөлінеді: алдыңғы, артқы, және
медиальдық топтарға.
Санның алдыңғы бетінде екі бұлшық
ет орналасқан – санның төртбасты
бұлшық еті мен тігінші бұлшық еті.
Санның артқы бетінде сирақтың үш
ұзын бүккіштері орналақан.
Санның медиалдық бетінде қырқалы
бұлшық ет, жіңішке бұлшық ет пен
үш
келтіруші
бұлшық
еттер
орналасады.

27.

Аяқ басының бұлшық еттері.

28.

Сирақтың сіңірлерінен басқа аяқ басында өзінің меншікті қысқа бұлшық
еттері бар. ОЛардың бәрі аяқ басының өзінен басталады. Бүгушілер табанда
орналады, жазғыштар аяқ басының сыртқы бетіне жайғасқан. Аяқ басының
сыртқы бетіне екі қысқа жазғыштар – башпайлардың қысқа жазғыштары мен
улкен башпайдың қысқа жазғыштары жайғасқан.

29.

Бұлшық ет туралы қызықты мәліметтер.
Сіздің салмағыңыздың 40%-ы, яғни 20-30 кг бұлшық еттерге тиісті.
Адам денесіндегі ең үлкен бұлшық ет – сан бұлшық еті. Ел денедегі ең үлкен жамбас сүйегін
қозғалысқа келтіреді.
Бұлшық еттердің ең көп шоғырланған жері – адамның беті. Осы себепті біздің мимикамыз сан
алуан түрлі бола алады.
Адам денесіндегі ең мықты бұлшық ет жақтың бұлшық еті екен. Сіз тамақ шайнағанда ол 190
кг күшпен қыса алады.
Аяқты қозғалысқа келтіретін бұлшық еттердің саны 19 екен. Олар бір-бірімен байланысқан
жұмыс нәтижесінде табаныңызды қозғалтады.
Жүрек адам денесіндегі мықты бұлшық еттердің бірі. Өз күшімен ғана ол адам
ағзасындағы бар қанды 4 қабатты үйдің биіктігіне көтере алады.
Сіздің денеңіздегі бұлшық еттің 50%-ы аяқ бұлшық еттері, 30%-ы қолға, 20%-ы бас және
басқа бөліктерге тиесілі.
Қарапайым күлкі адам бетінің 40 бұлшық етін іске қосады.
10 жылда адам өзінің бұлшық етінің 3%-ын жоғалтады.

30.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
А. Рақышев «Адам анатомия», 151-159, 200-212 беттер.
Ә. Күзембаева «Адам анатомия», 33-36 беттер.
Адам анатомиясының атласы.
М.Г. Привес, Н.К. Лысенко «Анатомия человека», стр. 128-152
Р.Д. Синельников «Атлас анатомии человека», том 1