Келин алгаары

1.

2.

Келин алгаары.
Тыва улус куда дүжүргенде, келин кысты онза, чараш,
аянныг сөстер-биле алгаар турган, йөрээлди оолдуң
иези азы адазы чугаалаар: йөрээлди чугаалап турда хөй
чон. «йөрээл доктаазын!» деп деткип турар.
• Харам болбазын,
• Казанга паштанмазын
• Хыныыр болбазын,
• Хымышка паштанмазын!
• Арт ажарда бараанныг болзун!
• Аштаан чүвезин айтырып келзин!
• Хем кежерде доозуннуг болзун,
• Кээргенчиг чүве колданып келзин!

3.

Тыва улус аңнап чорааш, одагга тоолдарга, оран-таңды ээзи
ону ону таалап дыңнааш, эки көрнүр деп бүзүреп чораан. Улуг
олчага таварыштырар деп сүзүглээр турган. Ол сүзүглел эртебурунгу шагда тывылган.
Аңчы кижи улуг арт кырынга келгеш, аъдындан дүшкеш, оваага
чалама пөзүн баглааш, саңын салгаш, аъш-чеминиң дээжизин
чажып, чалбарыыр:
Олчалыг-омактыг
Дээр адам, Делегей ием!
Чораан ботка човаг чок,
Оран таңдым өршээ!
Овааның улуу сенде болзун!
Олчаның улуу менде болзун!
Артың улуу сенде болзун!
Артынчактың улуу менде болзун!
Эрээн алаң эриинден,
Каас алаң хаайындан
Астырып-дистирип тур,
Алдын таңдым!

4.

Бистиң ада-өгбелеривис суг бажынга, аржаанга
чүдүп сүзүглээр чаңчылдыг турган.
Өршээ хайыракан!
Човалаңым
Чоттулдуруп бер,
Аарыым
Арылдырып бер,
Адап-Сурап келдим,
Алдын аржааным!

5.

Тыва кижи эртенги шайының үстүн азы сүттү «тос
карак» деп чажыг ыяжы-биле долгандыр турар
делегейже өргүп чашкаш, чалбарыг чугаалаар:
Эринниг чүвеге
Эмзетпедим
Аастыг чүвеге
Амзатпадым,
Өршээ хайыракан!
Алдыгым, Үстүгүм
Алдын делегейим.
Тос дээрим,
Долаан бурганым
Алажым, Хемчиим;
Ак баштыг Бай-Тайгам,
өршээ хайыракан!

6.

Мактал.
Шүүлген мөгени «шолалаары», Эрткен аътты «кыйгырары»
албан сагып эрттирер езулалдарның бирээзи турган.
Кулун шаандан мунуп өөреткен,
Чаваа шаандан шаап өөреткен,
Дурак дег карактыг,
Туң дег диштиг,
Тоолай дег кулактыг,
Бүрээ дег хаайлыг,
Аргалыктыг алды моюннуг,
Чаан дорт адыглыг,
Кудуруун силгий маңнаар,
Бажы-биле савап ойнаар
Эжен төрениң наадымынга
Эндег чок чүгүрер,
Чазак намның наадымынга
Саадал чок эртер