«Сыбайлас жемқорлық», «парақорлық», «қызметтік жағдайын асыра пайдалану» ұғымдары

1.

«СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚ», «ПАРАҚОРЛЫҚ»,
«ҚЫЗМЕТТІК ЖАҒДАЙЫН АСЫРА ПАЙДАЛАНУ»
ҰҒЫМДАРЫ.
Жоспар:
1.«Сыбайлас жемқорлық»,
«парақорлық», «қызметтік
жағдайын асыра пайдалану»
ұғымдары
2.Сыбайлас жемқорлыққа қарсы
мінез-құлық.
3.Сыбайлас жемқорлықпен
күрестің заңнамалық негіздері.

2.

жемқорлық
парақорлық
Қызметтік жағдайын
асыра пайдалану

3.

ПАРАҚОРЛЫҚ мемлекеттік қызметтер атқаруға уәкілетті адамның не оған
теңестірілген адамның, өзі немесе делдал арқылы пара берушінің
немесе оның өкілі болған адамның пайдасына жасаған іс-әрекеті
(әрекетсіздігі) үшін ақша, бағалы қағаздар, өзге де мүлік, мүлікке
құқығы немесе мүлік сипатындағы пайда түрінде пара алуы, егер,
мұндай іс-әрекет (әрекетсіздік) мемлекеттік қызметтер атқаруға
уәкілетті адамның не оған теңестірілген адамның қызметтік
өкілеттігіне кіретін болса не ол қызметтік жағдайына байланысты
осындай іс-әрекетке (әрекетсіздікке) мүмкіндік жасаса, сол сияқты
жалпы қамқоршылығы немесе қызметі бойынша жол беру.

4.

ПАРАҚОРЛЫҚ
Пара алу
пара беру;
қамқорлығы немесе
жол берушілігі
лауазымдық жағдайына
байланысты
осындай
әрекеттерге
(әрекетсiздiкке)
ықпал
жасауы

5.

ПАРА АЛУ – тиісті өкілеттігі бар лауазымды адамның жеке өзі
немесе делдал арқылы пара берушінің мүддесіне
белгілі бір әрекеттері (әрекетсіздігі) үшін ақша,
бағалы қағаздар, өзге де мүлік немесе мүліктік
пайда алуы болса, пара беруге делдалдық пара
берушінің немесе пара алушының атынан параны
тікелей беру немесе осы тұлғалардың пара алу
және беру туралы келісімге келуіне өзге де жолмен
жәрдемдесуді білдіреді.

6.

парақорлық
өзіне немесе басқа адамдарға ақша,
бағалы қағаздар, өзге мүлiк, мүлiкке
құқық немесе мүлiк сипатындағы пайда
түрiнде жеке өзi немесе делдал арқылы
пара алуы

7.

ПАРАҚОРЛЫҚ Субъективтік жағына келетін болсақ, пара алу – қасақана
қылмыстық әрекет. Бұл қылмыс келесі белгілермен сипатталады:
1. Арнайы субъекті (лауазымды немесе мемлекеттік қызмет атқаратын
адам) орындайды;
2. Қылмыс жасау адамдардың қызметтiк өкiлеттiктерiн пайдалана
отырып қызметтiк жағдайының арқасында ғана мүмкін болады;
3.
Мемлекеттік органдардың және жергілікті өзін-өзі басқару
органдарының қалыпты қызметін, жалпы мемлекеттік аппараттың
қызметін бұзады.

8.

ҚЫЗМЕТТІК ЖАҒДАЙЫН АСЫРА ПАЙДАЛАНУ:
1. билікті
пайдалану;
не
лауазымдық
өкілеттікті
асыра
2. мемлекеттік қызметтер атқаруға уәкілетті адамның
не оған теңестірілген адамның өзінің құқықтары мен
өкілеттігі
шегінен
көрінеу
асып
кететін
және
азаматтардың немесе ұйымдардың құқықтары мен заңды
мүдделерін не қоғамның немесе мемлекеттің заңмен
қорғалатын мүдделерін елеулі түрде бұзуға әкеп соғатын
әрекеттер жасауы мемлекеттік қызмет мүдделеріне қарсы
қылмыс болып табылады.

9.

БИЛІГІН АСЫРА ПАЙДАЛАНУ, ҚЫЗМЕТ БАБЫН АСЫРА
ПАЙДАЛАНУ —
лауазымды адамның (соның ішінде, өкімет өкілінің) өзінің құқылары мен
құзыретінің шегінен шығып кететін, азаматтардың не ұйымдардың,
қоғамның не мемлекеттің заңмен қорғалатын мүдделерін елеулі түрде бұзуға
әкеліп соғатын іс-әрекеттерді қасақана жасауы.
Бұл мемлекеттік қызмет мүдделеріне қарсы қылмыстарға жатады.
Билігін асыра пайдалану, әдетте, жоғары тұрған лауазымды адамның не өзге
идараның лауазымды өкілінің құзыретіне кіретін, сондай-ақ, құқыққа
сыйымды болып саналатын белгілі бір шарттары сақталмаған іс-әрекеттерді
істеу (мысалы, жағдайды ескермей қару қолдану және т.б.) түрінде көрініс
табады. Әр бап тармағы бойынша әр қилы жаза қолданылады. Билігін асыра
пайдалану адамның денсаулығы мен өміріне зиян келтіру, мүлікті бүлдіру не
жойып жіберу, т.б. ауыр салдарларға соқтырады

10.

БИЛІГІН АСЫРА ПАЙДАЛАНУ, ҚЫЗМЕТ БАБЫН АСЫРА
ПАЙДАЛАНУ —
Қылмыс құрамы тек субъектіні сатып алу жағдайында ғана болмайды, сонымен
қатар, оның пара берушінің мүддесіне қызметі бойынша әрекет жасағаны
үшін және бұл туралы алдын ала келісім болмаса да сыйлық алуына
байланысты болады. Мысалы, лауазым иесі басқа басқа бір лауазым иесінің,
туыстарының, олардың сұрауы бойынша, қызметі бойынша қандай да бір
әрекет жасап (оқуға қабылдауға көмектесу, ауруханаға кезексіз жатқызу,
мамандығын, лауазымын арттыру, жалақысын көбейту), осы әрекеттері үшін
ақша немесе басқа да құнды заттарды «сыйлық» ретінде алса, бұлардың
барлығын қызмет ету жағдайын пайдалану арқылы жасаған әрекеті үшін
алынғанын айқын сезінеді

11.

361-бап.
Лауазымдық
өкiлеттiктерді теріс
пайдалану:
қызметтiк
өкiлеттiктерiн
артықшылықтар
алу, қызмет
мүдделерiне қайшы
пайдалануы
362-бап. Билiктi
немесе
лауазымдық
өкiлеттiктерді
асыра
пайдалану:
өзiнiң құқықтары
мен
өкiлеттiктерінің
шегінен анық
шығуы;

12.

363-бап.
Лауазымды адам
болып
табылмайтын
мемлекеттiк
қызметшiнiң
лауазымды
адамның
өкiлеттiктерін
иемденіп алуы
қоғамның
немесе
мемлекеттің
заңмен
қорғалатын
мүдделеріне
елеулі
зиян
келтіру

13.

СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚҚА ҚАРСЫ
МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚ
сыбайлас жемқорлыққа қарсы мінез-құлық
бұл лауазымды адамның немесе адамдар
тобының заңда белгіленген шектерде жүзеге
асырылатын әрекеттерінің жиынтығы, яғни, өзара
әрекеттесу процесінде өздері мен сыртқы орта
арасында қызметтік міндеттерін орындауға және
сыбайлас жемқорлықтың кез келген көріністеріне
қарсы белсенді күресу әрекеті

14.

–
СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚҚА ҚАРСЫ
МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚ
бұл қауіпті сыбайлас жемқорлық
жағдайларының алдын алу және оны
жеңу бойынша саналы әрекеттердің
жиынтығы

15.

СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚҚА ҚАРСЫ
МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚТЫ ҚАЛЫПТАСТЫРУ
–
БАҒЫТТАРЫ:
әлеуметтік-психологиялық;
құқықтық-нормативтік;
моральдік-адамгершілік;
экономикалық-басқарушылық

16.

–
1. Әлеуметтік-психологиялық
бағыт.
Азаматтардың
немқұрайлылығын,
азамат пен билік арасындағы
қатынастардың нақты реттеушісі ретінде құқыққа деген
көзқарасын дамыту арқылы жеңуге болады, азаматтық қоғам
және мемлекеттің қоғамдық сананың өзгеруіне әсері, сондайақ қоғамдық мораль нормаларына негізделген криминогендік
мінез-құлықты насихаттау арқылы адамдардың рухани
дүниесін мәдениеттер, моральдік түсініктер және басқа да
әлеуметтік құралдар арқылы қандай да бір себептермен заңды
бұзуға болмайтынын түсіндіру, заңға бағынуға тәрбиелеу,
қылмыстың алдын алу бойынша нақты шаралармен
нұсқауларды қолдау, қызметтік жағдайын теріс пайдалану
немесе негізсіз баю ниеттерінен айныту;

17.

–
2. Құқықтық – нормативтік бағыт. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы
күресті қалыптастырудағы табыс, мінез-құлық көп жағдайда
мемлекеттің сыбайлас жемқорлыққа қарсы үдерістерді, сондай-ақ
алдын алу шараларын реттейтін нормативтік құқықтық базаның
сапасымен тікелей байланысты.
Кез келген ұлттық заңнама, мысалы әдетте, әлеуметтік процестердің,
әлеуметтік реакциялардың сыртқы көрінісі болып табылады
институттарды объективті шындыққа айналдырады. Бірақ,
сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың нақты құқықтық
құралдары екінші кезекте қарастырылады. Қоғамдық қатынастар
жүйесін түрлендіру арқылы ғана, әлеуметтік, моральдық,
экономикалық, саяси жиынтығы және басқа да факторлар, заң
сыбайлас жемқорлыққа, оның ауқымы мен маңызына әсер етуі
мүмкін. Бір сөзбен айтқанда, сыбайлас жемқорлыққа қарсы мінезқұлықтың қалыптасуы, көп жағдайда оның санасымен тікелей
байланысты;

18.

–
3.
Моральдық-адамгершілік бағыт. Сыбайлас
жемқорлыққа қарсы күрес деңгейін бағалау мінезқұлық өте күрделі, бірақ кез келген жағдайдаа заң
нормаларына жүгіну бар, моральдық нормалар
(қоғамдық мораль, кәсіби этика, топтық
нормалар, жеке стандарттар), іскерлік этикет
ережелері. Адам белгілі бір ұйымда жұмыс
істейтіндіктен, сыбайлас жемқорлыққа қарсы
мінез-құлық оның ұйымдық мінез-құлқының
элементі ретінде қарастырылуы керек;

19.

–
4.Экономикалық-басқарушылық. Сыбайлас жемқорлық
пен экономиканы бір-бірінен ажыратуға болмайды.
Біріншісі қоғамды жайлайды, зардап шектіреді,
екіншісі мемлекеттің экономикасын жүйелендіреді,
басқаруын қамтамасыз етеді.
Сыбайлас жемқорлықпен күрес ешқашан оңай
болмайды, себебі, тамыры терең, әрі күрделі. Сыбайлас
жемқорлықпен күресте ешқашан жай шешімдер
болмайды: экономика оның көзі де, құрбаны да болуы
мүмкін. Атап айтқанда, сыбайлас жемқорлық
мәмілелердің жасалуы баяулап, елдің экономикалық
даму қарқыны өсеуі мүмкін.

20.

заң бұзушылыққа
байланысты
итермелейтін
ұсыныстар туралы
барлық жағдайларды
уәкілетті мекемеге
хабарлауы
заңымен бекітілген
шектеулерді,
қызметтік міндеттерін
орындауға
байланысты
мемлекеттік
қызметшілердің
нормаларын сақтауы
мемлекеттік
мекемелер
жұмысының
тиімділігін
қамтамасыз ету
мақсатында, өзінің
қызметтік
міндеттерін адал
және жоғарғы кәсіби
деңгейде орындауы
Сыбайлас
жемқорлыққа
қарсы мінезқұлық
жүктелген міндеттерді
адал орындауға кедергі
келтіретін мүліктік
(қаржылай) және басқа
мүделлер, қандай да бір
жеке бас қалауына жол
бермеуі,
қызметтік
ақпаратты беру және
көпшілік алдына
шығып сөйлеу
ережелерін сақтауы

21.

–
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы стандарттар –
қоғамдық қатынастардың оқшауланған саласы
үшін белгіленген, сыбайлас жемқорлықтың алдын
алуға бағытталған ұсынымдар жүйесі.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы стандарттарды
жұртшылықтың
қатысуымен
мемлекеттік
органдар, ұйымдар мен квазимемлекеттік сектор
субъектілері әзірлейді және олар заңнаманы
әзірлеу
кезінде
және
құқық
қолдану
практикасында ескеріледі

22.

Назарларыңызға
рахмет!!!