БҚО-ғы су тапшылығы мәселесін шешуде жер асты суларын пайдалану

1.

БҚО-ғы су тапшылығы
мәселесін шешуде жер
асты суларын пайдалану
Орындаған: Лукпанова Қарақат
Жетекшісі: Даулеткереева. Д.Д.

2.

Ғылыми жоба мақсаты және өзектілігі
Мақсаты: Батыс Қазақстан облысындағы жер асты сулары қорының
потенциалын зерттеу арқылы болашақта ауыз суы ретінде пайдалану
мүмкіндіктерін қарастырып, су тапшылығы мәселесін шешу.
Өзектілігі: Қазіргі таңдағы ең ауқымды мәселелердің бірі - ауыз су қоры
тапшылығын болдырмау және ауыз су қорының көздеріне балама табу.
Халық санының көбеюі ауыз суды пайдалану мөлшеріне деген сұранысты
арттыруда. Әсіресе Жайық өзенінің суын пайдалану мөлшерінің артуы
нәтижесі өзеннің су деңгейінің төмен түсуіне әкелді. Негізгі ауыз су көзі
болып отырған өзеннің суының азаюы халықтың ауыз сумен қамтамасыз
ету проблемасын тудырып отыр.

3.

Жер асты сулары дегеніміз не?
Жер асты суы – жер қыртысын құрайтын
тау жыныстарының аралығындағы су.
Жер асты суының қоры – жер асты
суларының көп жылдар бойы
шаруашылық мақсаттарға пайдалануға
болатын, үздіксіз жиналып, толығып
отыратын мөлшері.
Артезиан суы — су өткізбейтін қабаттар
арасында кездесетін арыны күшті жер
асты суы.
Грунт сулары — жер бетіне таяу жатқан
тұрақты сулы қабаттардағы
гравитациялық сулар.

4.

Батыс Қазақстандағы жер асты сулары
Климаты құрғақ континентті Батыс Қазақстан облысы үшін жер асты
суының маңызы өте зор. Дала және шөлейт, шөл зоналарында жер асты
суы жан-жануардың ауыз суының негізгі көзі болып табылады.
Сумен қамтамасыз етуге жарамды тұщы және аздап тұздалған сулар
жоғарға горизонттарда және облыстың солтүстігінде-шеттік жиектер
аудандарында жинақталды.Облыстың оңтүстігінде жоғарғы горизонттарда,
ал барлық жерде төменгі горизонттарда тұзды сулар мен тұздықтар кең
таралған.
Батыс Қазақстан облысында жалпы жер асты суының қоры 11,5 млрд.
текше метр шамасындай. 2020 жылдың 1 қаңтарындағы мәлімет бойынша
облыста 302 барланған жерасты суы көзі бар.

5.

Жүргізілген зерттеулер нәтижесі
Соңғы жылдары өзендегі су деңгейінің төмендегені
соншалықты сорғы станциясы өзеннен суды сорып
та ала алмады, сондықтан оның деңгейін тез арада
қалпына келтіру бүгінгі күннің өзекті мәселесіне
айналды. Осы себепті уақыт өте келе елді
мекендердің басым бөлігін жерасты су көздеріне
көшіруге тура келеді.
Кестеден көріп отырғанымыздай, қала
халқының өсуімен қатар суды пайдалану
мөлшері де үздіксіз көтерілуде. Бұл өз
кезегінде Жайық өзенінің суының азайып,
деңгейінің төмендеуіне әкеліп отыр.
Жылдар
Қала халқы (мың
Пайдаланылған су мөлшері м3
адам)
2015
2016
2017
2020
2022
230075
232514
236551
234155
356000
16176657
17360380
18063783
18063783
21075000

6.

Жүргізілген зерттеулер нәтижесі
N
Жер асты суының көзі
Өндірілу мүмкіндігі
мың м3
Өндірілетіні
мың м3
1
Уральская
65,6 м3
20,8 м3
2
Серебряков
24,3 м3
2,15 м3
3
Токпай
25,92 м3
-
4
Дарьинская
5,184 м3
-
5
Ақсай
8,64 м3
2,17м3
6
Орда
6,048 м3
0,52 м3
7
Қаратобе
3,11 м3
1,1 м3
8
Январцево
Тәулігіне 173 000 м3

7.

N Жер асты суының көзі Өндірілу мүмкіндігі
мың м3
Өндірілетіні
мың м3
1
2
3
4
5
6
7
8
20,8 м3
2,15 м3
2,17м3
0,52 м3
1,1 м3
Тәулігіне 173 000 м3
Уральская
Серебряков
Токпай
Дарьинская
Ақсай
Орда
Қаратобе
Январцево
65,6 м3
24,3 м3
25,92 м3
5,184 м3
8,64 м3
6,048 м3
3,11 м3

8.

Соңғы 3 жылда қала Жайық өзенінен
шамамен 8500000 текше метр, жер
асты су көздерінен шамамен 7500000
текше метр су алып отыр.
Жаз
айларында
тәулігіне
қала
тұрғындары 58000 текше метр су
пайдаланады. Соның шамамен 25 000
текше метрі жер асты суы . Бүгінгі
таңда облысымызда 33 жер асты
скаважинасы жасап тұр. Алдағы
уақытта соны 43 скважинаға жеткізу
жоспарланып отыр.
ОРАЛ ҚАЛАСЫНДА 2019,2020,2021
ЖЫЛДАРЫ ПАЙДАЛАНҒАН СУ
МӨЛШЕРІ.
жер асты
суы
47%
жайық
53%

9.

Сіздің ойыңызша, облыстың су
секторындағы ең өзекті мәселе қандай?
12%
Судың сапасына көңіліңіз тола ма?
3%
Су және сумен жабдықтау қызметтері
қымбат
8%
су құбырлары ескірген
23%
42%
29%
судың тоқтап қалуы немесе үзіліспен
келуі
Қала тұрғындарын қамтамасыз етіп отырған
негізігі су көзі
Судың сапасы орташа;
Судың сапасы нашар;
Нақты жауап бере алмаймын
Нақты жауап бере алмаймын
11%
Судың сапасы жоғары деңгейд
Судың сапасы жақсы;
Судың сапасы
27%
6%
39%
Сіздің ойыңызша ауыз су тапшылығын
шешу жолдары
Суды үнемдеу
14%
13%
. Жайық өзені
Даринскідегі жер асты суы
17%
52%
Серебрякова жер асты су көзі
Аталғандардың барлығы
7%
11%
Су бағасын өсіру
12%
Нақты жауап бере алмаймын.
8%
61%
Жаңа су көздерін табу
5%
Жер асты су көздерін пайдалану
Нақты жауап бере алмаймын

10.

Жер асты суларын қорғау
Жер асты суы дүниежүзілік тұщы су
қорының аса құнды бөлігі болып
табылады.Бұдан жер асты суын тиімді
жұмсай
отырып,
ұқыпты
қорғау
қажеттігі туады. Жер асты суының
қоры шексіз емес. Мұнай, химия
кәсіпорындарының қалдықтары және
сарқынды сулар табиғатты ластауымен
бірге еспе суларға араласып, үлкен
зиян
келтіреді.
Кейде
осындай
ластанудан жер асты суы пайдалануға
жарамай қалатыны да бар. Қазіргі
кезде жер асты суын қорғау және
оларды ұқыпты пайдалану – заманның
көкейкесті мәселесі.
Жер асты суларын қолдану
Артықшылықтары
Кемшіліктері
Жерасты сулары химиялық Пестицидтермен,
жуғыш
қосылыстармен
тікелей заттармен,
ластанбайды
тыңайтқыштармен ластану
қаупі
Суының құрамы тұрақты
Өндіруіне қымбаттылығы
Қосымша тазалауды қажет Тасымалдауға
етпейді
қымбаттылығы
Су деңгейі жылма-жыл Деңгейінің тұрақсыздығы
толықтырылып отырады

11.

Қорытынды
Ең алдымен БҚО-ғы Жайық өзенінің
суының ауыз суға қолданылуы мен су
деңгейінің өзгерісі анықталды.
Сонымен қатар су мекемелеріндегі
жер асты суларының қорлары мен
мүмкіндіктері мен пайдаланылып
отырған мөлшері анықталды.
Жайық өзенінің суын ауыз суға
пайдаланудың өзеннің табиғаты мен
экологиясы үшін өте қауіпті екендігі
анықталып,осы су көзінің орнына
толықтай жер асты суларын
пайдаланылуға көшу қажеттігі
анықталып отыр.
Ұсыныстар:
Жайық өзенінің экологиялық ахуалын жақсарту және су
деңгейін көтеру мақсатында БҚО-ы мен Орал қаласын
толықтай жер асты суын пайдалануға көшіру
Орал қаласын ауыз сумен қамтамасыз етуде Оралдық және
Серебряков су көздерінің мүмкіндіктерін 100%-ға пайдалану
Жер асты суларының қорларының экологиялық жағдайына
мониторинг жүргізу
Пайдаланылған ауыз суларды техникалық мақсатта екінші
реттік пайдалануға мүмкіндік беретін жаңа технологиялар
енгізу
Халықты ауыз суды үнемді пайдалануға шақыру мақсатында ісшаралар ұйымдастыру

12.

НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ!!!