Торээн чогаал. 7 класс

1.

Торээн чогаал.7 класс.
Кичээлдин темазы: М.Доржу «Дайынныг кино коргеш».
Кичээлдин хевири: Кичээл-чурулга
Эрттирер башкы:Оюн Лола Игоревна.

2.

«Мен шыдаптар мен», «Менээ херек», «Мен
ону билип алыксап тур мен» деп
бодалдарга,туннелдерге уругларны
эккээри-биле оларны кичээлге хаара
тудуп,бугу-ле таарымчалыг байдалдарны
тургузар,боданыр аргазын идекпейжидер.
Созуглелдин утказын шын сайгарып
билир,утказы билдинмес состер-биле
ажылдадып ооредир.

3.

Кичээлдин дерилгези:
Кичээлдин
презентациязы,ноутбук,мультимедия
лыг проектор.

4.

-Амыргын-на,амыргын Тывавыстын чалыы,
чараш чечектери!
-Богунгу
кичээливис онзагай кылдыр
эртер,уруглар! Чуге дизе бистерге
аалчылар аалдап келген,ынчангаш бо ажык
кичээливиске идекпейлиг ажылдаар боор
бис идегеп тур мен.
-Кичээливистин темазын
тодарадырда,дараазында видеону коруп
корээлинер,уруглар!
(видеонун корулдези)

5.

-Уруглар,бо видеода чуну коргускен -дир?
-Шын-дыр.Эр-хейлер!
1941-1945ч.чуу болганыл? (Ада-чурттун Улуг дайыны)
-Дайын деп чуу чувел? Бис ону корген бис бе?
-Дайынны бис корбээн бис.
-Ам богунгу кичээлге чуну ооренир -дир бис?
-М.Доржу « Дайынныг кино коргеш» деп чечен
чогаалын сайгарып коор бис.
-Чогаалчы М.Доржу октябрь 20-де 1939 ч.торуттунген.
Ол 1958ч.Хандагайты ортумак школазын дооскан.
-

6.

-М.Горький аттыг литературлуг институтту
дооскан.Шулукчу,прозачы,очулдурукчу.
-Бо кичээлде чечен чугааны ооренмишаан,кандыг-даа чуруттунар
херекселдер чокка манаа чурук чуруп ундурер бис.
- Онаалгага силерге чогаалдын созуглелин номчуп алыр кылдыр берген
мен. Ам кыска утказын чугаалаптаалынарам.
(Онаалга хыналдазы)
1-ги даалга: Чечен чугаанын кыска утказы.
-Бо чечен чогаалда шуут-ла дайынны коргузуп каан бе,уруглар?
-Силер номчааш,канчаар билип тур силер,чуу деп бодап тур силер?
(Уругларнын харыызы)

7.

-2-ги даалга: Овур-хевирлер тывар.
-1-ги одуругнун онаалгазы:
-Матрена угбай деп кымыл? Оон овур-хевирин
212ар.тып номчуур.
(50 хар ажа берген,кырлан думчуктуг,арын-шырайы болганчок-ла
хуулар,шангыр карактарлыг,чугаакыры аажок кадай чуве)
-2-ги одуругнун онаалгазы:
-Мергенмаанын овур-хевирин 214ар.тып номчуур.
(Мергенмаа чараш-даа уруг болган.Ындыг-даа бол,кижинин даштыкы
чаражы чеже-даа хире болза, «шай хайындырып ижер эвес)-ол улегер
домактын утказын канчаар билип тур силер?
-Орус дылда ол улегер домакты канчаар чугаалап болурул?
(овур-хевирлерни ватманга азар)
3-ку даалга: Словарьлыг ажыл.

8.

Словарьлыг ажыл:
-Он ийи ангы соок-он ийи янзы нациянын оолдары
-Интернационалчы бригада-бир ажылчын болук
-Душтуктарывыска-таныжы,ынакшаан кызы
-Хоода чуруктар-рамкалыг чуруктар дээн
(георгиевский ленталарны азар)
-Ол-ла состерни орус дылче очулг
-Дараазында онаалгаже кирер бертинде бичии
дыштаныптаалынар,уруглар,ыры кезээде кижинин
сеткилин сергедир чоор.

9.

-Дыштанылга минутазы:
Аяс хуннуг,ак-кок дээрлиг Дынгылдайлаан уянуннуг
Амыдырал чечектери
Тывызыксыг Тыва чернин
Аас-кежик,оорушкулуг
Тайбын чаагай кежик
чолдуг
Ажы-тол бис,салгакчы бис. Толдери бис,салгакчы
бис.
-Дыштанып,сергеп келдинер бе? Ам катап
кичээливисче
Болгаш чуруувусту чуруурун уламчылаалынар.
-

10.

4-ку даалга: Чечен чугаанын дылында
уран-чечен аргаларны тып.
-1-ги одуруг :212 ар.1,2,3 дугаар абзацта тайбын чуртталгага хамаарышкан
эпитеттерни тывар.
-2-ги одуруг:215 ар.Чуге дайынныг киноларны ундуруп турар
чувел,уруглар? Харыызын тывар.
(тыпкаш,ватманче сылдыстарны чыпшырар)
5-ки даалга: Аянныг номчулга. Арын 215,диалогту номчуур.
-Бо диалогтан кандыг чуулге сонуургалдыг улустун овур-хевири коступ
келир-дир? Номга ынак ,хой номчуур кижи дыка хойну билир болур.Ук
диалогтан корунер даан,совет-даа,даштыкы-даа литературанын номнарын
аажок сонуургап номчуп турар-дыр.

11.

-Ынчангаш бистин амыдыралывыста эн-не кол
чуул чуу-дур,уруглар?
-Тиилелге.
(Тиилелге деп состу азар)
-Тиилелге деп соске синквейн турзузар.
-6-гы даалга: Айтырыгга харыы.
-Дайын-орттун чер кырынга болдурбас деп бодаар болза,чуну кылза эки
деп бодаар силер?
-Тиилелгенин каш чыл оюн байырлап эрттирген ийик бис?
(Тиилелгенин 75 чыл ою деп состу азар)
-Бомбурзекте ангы-ангы язы-соок нациянын чоннары эптиг
,демниг,найыралдыг чурттаар болза,дайын болбас.

12.

-Ак-кок дээривис кезээ монгеде хуннеп
чоруур,хулумзуруп чоруур.(Уруглар
хунчугештерин азар)
-Хунчугештерге кузелдеринер бижээш,азар
силер,уруглар.
-Силернин эки харыыларынардан мындыг чараш чурук унуп келди.
-Ынчангаш делегейге кезээ монгеде тайбын турзун,ак-кок дээр,аяс хун
хуннеп турзун дээш,тиилелгенин кызыл чечектери-гвоздикаларны-чуруп
алган чуруувусту долгандыр азыптаалынар.
-Уруглар,тайбыннын,тиилелгенин ырын ырлай кааптаалынарам!
(оореникчилернин ырызы)

13.

Онаалга бээри:
Шулук чогаадыр.
-
-
Чурук чуруур.
Темазы:
Тиилелге!

14.

-Богун
кичээлге менээ улуг дузалыг
болдунар,ынчангаш шуптунарга «5»
демдекти салып тур мен.

15.

Улуу-биле
четтирдим!