Логистика ережелері арқылы өндіріс үрдісін басқарудың негізі ретінде бизнес үрдістерінің реинжинирингі

1.

ЛОГИСТИКА
ЕРЕЖЕЛЕРІ
АРҚЫЛЫ
ӨНДІРІС
ҮРДІСІН
БАСҚАРУДЫҢ
НЕГІЗІ
РЕТІНДЕ
БИЗНЕС
ҮРДІСТЕРІНІҢ
РЕИНЖИНИРИНГІ.
Бизнес-процестерді қайта құру (Business process reengineering) тиісті әкімшілік-нормативтік құжаттармен ресімделген өндірістік, шаруашылық
және қаржылық-экономикалық қызметтің максималды нәтижесіне қол жеткізу
үшін бизнес-процестерді түбегейлі қайта қарау және түбегейлі қайта құру.
Реинжиниринг проблемалық ақпаратты ұсынудың және өңдеудің нақты
құралдарын пайдаланады, олар менеджерлерге де, ақпараттық жүйелерді
жасаушыларға да түсінікті.
Бизнес-процесті қайта жоспарлаудың екі негізгі кезеңінің мәні:
бизнес-процестің оңтайлы (идеалды) түрін анықтау (ең алдымен негізгі);
қолданыстағы бизнес-процесті оңтайлыға аударудың ең жақсы тәсілін
(уақыт, ресурстар және т.б.) анықтау.
Кәсіпорынды басқарудың жаңа технологияларының бірі
бизнес-процестерді қайта құру технологиясы. Оны қолдану сізге: басқару
тиімділігін арттыру арқылы шығындарды азайтуға, өнімнің сапасын басқаруға,
компанияны сапа менеджментінің халықаралық стандарттарына сәйкес
сертификациялауға, тапсырыс берушілердің тапсырыстарын жылдам өңдеуді
және жаңа өнімдерді жедел өңдеуді қамтамасыз етуге кәсіпорынның реакция
уақытын қысқартуға, ұйымдық құрылымды тиімді басқаруға, қаржылық және
формалды рәсімдерді жасауға мүмкіндік береді. кәсіпорынның экономикалық
қызметі, бизнес циклінің операцияларын біріздендіреді, күрделі жүйелер ретінде
тиімді пайдаланады MRP / ERP класы, сонымен қатар кәсіпорынның басқарудың
автоматтандырылған жүйелері, ұйым клиенттерінің талаптарын неғұрлым тиімді
анықтап, қанағаттандырады.
Кәсіпорындарды басқарудың жаңа технологияларының бірі - бизнеспроцестерді қайта құру технологиясы. Оны қолдану сізге: басқару тиімділігін
арттыру арқылы шығындарды азайтуға, өнімнің сапасын басқаруға, компанияны
сапа менеджментінің халықаралық стандарттарына сәйкес сертификациялауға,
тапсырыс берушілердің тапсырыстарын жылдам өңдеуді және жаңа өнімдерді
жедел өңдеуді қамтамасыз етуге кәсіпорынның реакция уақытын қысқартуға,

2.

ұйымдық құрылымды тиімді басқаруға, қаржылық және формалды рәсімдерді
жасауға мүмкіндік береді. кәсіпорынның экономикалық қызметі, бизнес циклінің
операцияларын біріздендіреді, күрделі жүйелер ретінде тиімді пайдаланады MRP /
ERP класы, сонымен қатар кәсіпорынның басқарудың автоматтандырылған
жүйелері, ұйым клиенттерінің талаптарын неғұрлым тиімді анықтап,
қанағаттандырады. Бизнес-процестерді қайта жоспарлауды жүргізудің жалпы
тәртібі келесі процедуралық қадамдармен ұсынылуы мүмкін:
«Болады» процесінің аналогтық моделі құрылды, яғни бар процестің моделі
және оның технологиясы белгіленді.
Осы модель мен технологияны талдау негізінде жаңа процестің аналогтық
үлгісі жасалды («солай болуы керек») және жаңа технология жазылды.
Жаңа процестің моделі мен технологиясы бизнес жүйесінің талаптарына
сәйкестігі талданады және мүмкін экономикалық пайда есептеледі.
Кәсіпорынның іс-тәжірибесіне жаңа технологиялық модель енгізілуде (оң
талдау нәтижелері ескеріле отырып).
Жалпы реинжиниринг сонымен қатар кәсіпорынды қайта жоспарлауды,
сонымен қатар бизнес-процестерді жетілдіруді де қамтиды.
Кәсіптік әдебиеттерде бизнес-процестерді қайта құру синонимдері ретінде
бизнес-реинжиниринг (BR), бизнес-процестерді қайта құру (BPR), бизнеспроцестерді жетілдіру (BRI) сияқты терминдерді табуға болады. Оқулықта
«бизнес-процестерді қайта құру» термині қолданылады, ол өндірістің тиімділігі
мен кәсіпорынның нарықтық өзгерістерге реакциясының жылдамдығын арттыру
үшін М.Хаммер мен Дж.Чампидің тұжырымдамалық көзқарасын білдіреді.
М.Хаммер бизнес-процестерді реинжиниринг тұжырымдамасын қарастыру
барысында екі негізгі талапты алға тартты: «олар жұмысты автоматтандыру
арқылы емес, оларды жеңілдету немесе жою арқылы қайта құрады» және
«Компьютерлерді автоматтандыру үшін емес, қолданыстағы бизнеспроцестерді қайта құру». осы тәсілмен BPR терминінің өзі қазіргі жағдайда
(баға, сапа, жылдамдық) сыни жағдайларда өнімділіктің күрт күшті
жақсаруына қол жеткізу үшін бизнес-процестерді түбегейлі қайта
ойластыруды және түбегейлі қайта құруды бейнелейді [b].
Іргелі (лат. Fundamentum - негіз). Кәсіпорынды түбегейлі қайта қарау негізгі
сұрақтарға жауап алу қажеттілігімен анықталады (яғни ең іргелі): «Неліктен

3.

біз қазір істеп жатқан нәрсені жасауымыз керек?», «Неліктен біз оны дәл
қазір жасайтындай етіп жасауымыз керек?». Яғни, жобаның басында BPR
тұжырымдамасы компания не істеу керектігін анықтайды, содан кейін оны
қалай жасау керек. BPR тұжырымдамасы нені елемейді.
Радикалды (лат. Radix - тамыр). Радикалды қайта құру процестерді түбегейлі
өзгертуді білдіреді. BPR тұжырымдамасында радикализм барлық
қолданыстағы дәстүрлі құрылымдар мен процедураларды жоюды және жаңа
тәсілдерді қолдануды білдіреді.
Драмалық (грек тілінен аударғанда - драма - әрекет). BPR тұжырымдамасы
тек жарамды болған кезде ғана қолданылуы керек дегенді білдіреді. Яғни,
кәсіпорындағы өзгерістерді жүзеге асыру үшін жедел шаралар қажет.
Бизнес процесіне сәйкес, содан кейін М.Хаммер мен Дж.Чампи оны кірістер
ағындарының бір немесе бірнеше түріне ие және тұтынушы үшін құнды
болып табылатын «Шығу» құрайтын әрекеттердің (іс-әрекеттердің)
жиынтығы деп анықтады.
Бизнес-процестердің реинжинирингі - оларды жетілдірудің барлық белгілі
тәсілдерінің ішіндегі ең радикалі. Оны көбінесе технологиялық инновация
деп атайды, бұл белгілі бір себеп, өйткені мұндай жобаның жетістігі басқару
инновациялары мен дизайнерлік топтың шығармашылық ерекшеліктеріне
негізделген.
Логистикалық процестерді реинжиниринг ұғымы бизнес-процестерді қайта
жоспарлаудың жалпы тұжырымдамасын өзгерту ретінде қарастырылады [63].
Яғни, жұмысты жобалау тігінен логистикалық функцияларды басқаруда және
еңбектің мамандануында емес, тұтынушы үшін құндылықты құрудың
көлденең процестерінде жүреді.
Логистикалық менеджмент тұрғысынан Варя тұжырымдамасының басты
мақсаты - логистикалық шығындардың барлық түрлері бірнеше рет
азайтылған кезде, компания басшылығының клиенттердің талабына қатысты
өзгерістерге реакциясын жеделдету. Сонымен бірге, тұтынушылар мен
өнімдерді тұтыну нарығындағы жағдайға байланысты жаңа мақсаттар мен
міндеттер алынады. Оларға мыналар жатады:

4.

■ логистикалық функциялар мен процестерді жүзеге асыруға жұмсалатын
уақытты күрт қысқарту;
■ қызметкерлер санының және логистикалық функциялар мен процестерді
жүзеге асыру үшін басқа шығындардың күрт төмендеуі;
■ бизнестің жаһандануы (әлемнің кез-келген нүктесіндегі тұтынушылармен
жұмыс);
■ тұтынушылармен «24 сағат 365 күн» режимінде жұмыс істеу;
■ логистикалық персоналдың ұтқырлығының артуына сену;
■ тұтынушының болашақ қажеттіліктері бойынша жұмыс жасау;
■ жаңа логистикалық технологияларды жедел ілгерілету;
■ ақпараттық қоғамдағы белсенді қозғалыс («білім қоғамында»).
Логистикалық бизнес-процестерді реинжиниринг
негізгі ережелері төменде келтірілген [60].
тұжырымдамасының
1. Бизнесті реинжиниринг кәсіпорынның логистикалық бөлімдерін емес,
логистикалық бизнес-процестерді басқаруды қамтиды. Реинжиниринг
теориясына сүйене отырып, логистикалық процесс логистикалық
менеджменттің байланысты міндеттерін шешуге арналған белгілі бір
әрекеттер жиынтығы ретінде қарастырылады, нәтижесінде тұтынушы
үшін құндылықтар туындайды. Яғни, кәсіпорынның логистикалық
менеджментінің ұйымдастырушылық құрылымын өзгерту қажет. Бұл
функционалды мамандандыру қажеттілігін жоққа шығармайды,
өйткені оны жүзеге асыру үшін қажетті құзыреттер мен арнайы білім
бар деп болжанады. Қалыптасқан логистикалық процестер әр түрлі

5.

дәрежеде белгіленген міндеттерді шешуге қатысатын барлық
функцияларға сәйкес келеді.
2. Логистикалық процестерді қайта құру әр процестің логистикалық
қызметінде жұмысты ұйымдастыруды, ынтымақтастық дәрежесін
(топтық жұмыс принципін) жоғарылатуды және медиация (дәйекті
қарым-қатынас) дәрежесін төмендетуді көздейді.
Логистикалық ынтымақтастықтың жоғары дәрежесі жалпы ақпаратқа ашық
қол жетімді логисттердің үйлесімді жұмысымен сипатталады. Ынтымақтастықтың
төмен деңгейі - ақпарат алмасусыз логисттердің жұмысы.
Логистикалық делдалдықтың жоғары дәрежесі әр қызметкердің параллельді
іс-қимылдар болмаған кезде логистикалық процеске қосқан үлесін білдіреді.
Логистикалық медиацияның төмен деңгейі - бұл барлық әрекеттер қатар жүретін
кезде қызметкердің процеске тікелей қосқан үлесі.
3. Бизнестің реинжинирингі тек қайта құрылып жатқан логистикалық
процеспен шектелмейді. Ол сонымен бірге жеткізуге, өндіруге және таратуға
байланысты барлық процестерге қатысты.
4. Логистикалық процестерді қайта құру үшін қажетті негіз кәсіпорынның
барлық ақпараттық жүйелерін біртұтас желіге біріктіру болып табылады.
Тапсырыстарды өңдеу және беру туралы ақпаратты тарату желісінің және оның
түгендеу жүйесінің жай-күйі туралы ақпаратпен, операциялық-күнтізбелік
өндірісті жоспарлау мен басқарудан және басқалардан тұратын мәліметтер
базасымен біріктіретін бірыңғай мәліметтер базасы құрылады.
5. Логистикалық процесті іске асырудың жалпы уақытын қысқарту туралы
мәселені шешуде негізгі процесті осындай процестің бір немесе басқа элементін
аяқтауға кеткен уақытты және қосымша құн құрылған уақыттың үлесін
салыстыруға аудару қажет.

6.

Уақыт өте келе процестерді созатын қиындықтарды неғұрлым дәл анықтау
үшін бизнес-процестердің сатыларын талдау қажет, олардың барысында сатып
алынатын тауарлардың құны ғана емес, олардың құны (қосалқы жұмыс) да
өзгереді.
Кәсіпорындардың
негізгі
қызметі
нарықтық
сұранысты
қанағаттандыруға бағытталғандықтан, ең алдымен тұтынушылардың сапасына,
өнімнің, көрсетілетін қызметтердің өзіндік құнына және басқа факторларға
қойылатын талаптары көбірек ескерілетін процестердің уақытын азайту қажет.
Қайта инжинирингтің қажетті шарттары - пайдаланылатын бағдарламалық
жасақтаманы үнемі жаңартып отыру, процестің барлық қатысушылары үшін
қажетті ақпаратқа уақтылы қол жетімділікті қамтамасыз ететін бірыңғай
дерекқорды құру, үйлестіруді, іс-әрекеттерді үйлестіруді жеделдету және басқару
шешімдерін қабылдау уақытын едәуір қысқарту. Заманауи интеграцияланған
ақпараттық жүйелерді қолдануға негізделген интеграцияланған басқаруды
автоматтандыру процестің орындалуын бақылауды жеңілдетуге, алдын-ала
диагноз қоюға және болжауға мүмкіндік береді.
Реинжиниринг басқарудың бухгалтерлік жүйесін құруды көздейді, оның
басты артықшылығы - бизнестің өзімен (материалдық және қаржылық
ресурстардың қозғалысы туралы мәліметтер) және оны ұстауға (жалдау ақысы,
қажетті құрал-жабдықтардың құны, салықтар, коммуналдық төлемдер және т.б.)
байланысты шығындарды есепке алудың толық мүмкіндігі. г.). Мұндай
ақпараттың жылдам жинақталуы бизнес-процестердің даму тенденцияларын
бақылауға және қабылданған шешімдер нәтижелері туралы нақты болжам
жасауға мүмкіндік береді.
Жеткізу бизнес-процестерін қайта қаруландыру тік иерархияның және
тікелей сатып алуға қатысатын құрылымдық бөлімшелердің бақылау деңгейлерін
азайтуға мүмкіндік береді, нәтижесінде:
- жеткізушілермен өзара іс-қимылдың ұтымды схемаларын енгізуге, сондайақ көптеген делдалдық ұйымдардың шығарылуына байланысты логистикалық
операцияларды (жоспарлау, сатып алу, тасымалдау, өңдеу және т.б.) жүзеге асыру
үшін қажетті қаржы ресурстарының көлемін азайту;
- операциялар тізбегін оңтайландыру
функциялардың ұзақтығын қысқарту;
нәтижесінде
логистикалық

7.

- ресурстардың барлық түрлерін (көлік, технологиялық жабдық, қойма
базалары және т.б.) тиімді пайдалану есебінен жалпы логистикалық шығындарды
азайту;
- үнемі өзгеріп тұратын нарықтық сипаттамаларға тез жауап беретін бизнеспроцестерді құру нәтижесінде клиенттерге қызмет көрсету сапасын жақсарту.
Мұнда реинжинирингтің сәттілік факторлары келтірілген [3].
1. Ынталандыру және түсіну - жобаны бастау үшін мотивтер, мақсаттар мен
міндеттер нақты анықталуы керек (мысалы, тұтынушыларға қызмет көрсету
сапасының төмен деңгейі, логистикалық шығындардың көп бөлігі және т.б.).
2. Жобаны басқару - жұмысты тиімді үйлестіру, сонымен қатар
перспективалық мәселелерді (мысалы, әлеуметтік мәселелерді) уақтылы шешу
үшін кәсіпорынның мақсаттары мен міндеттерін нақты көрсететін және тиісті
өкілеттікке ие кәсіпорын басшыларының бірінің басшылығымен (мысалы, әртүрлі
департаменттерден ақпаратты тез алу). )
3. Қызметкерлер - реинжиниринг тобы жобаның түпкі мақсаттарына қол
жеткізу үшін ынтымақтастық жасауға қабілетті қызметкерлерден тұруы керек
(және олардың жеке мәселелерін шешуді қаламайтын), олардың рөлдері мен
міндеттері нақты анықталуы керек.
4. Бюджет - жобаның бизнес-жоспар негізінде жасалынатын өзіндік бюджеті
(инвестициялары) болуы керек (әсіресе жаңа ақпараттық технологиялар мен
жүйелерді енгізу кезінде). Қалдық қаржыландыру қабылданбайды.
5. Басым мақсаттарға назар аудару - жұмыс жобаның себептеріне назар
аударуы керек, ал басқа мәселелерді шешуге шашылмауы керек.
6. Қолда бар және болашағы бар бизнес-модельдерді құру тұрғысынан
ақпараттық және технологиялық қолдау мен кеңестердің маңызы зор.
7. Тәуекелді азайту - алдымен әр түрлі тиімділігі бар бірнеше перспективалы
стратегияларды жасап, критерийлер жүйесі негізінде ең жақсысын таңдау қажет.
Осыған байланысты реинжинирингтің нұсқаларын салыстырмалы бағалау міндеті
өзекті болады. Бұл мәселені шешу шешім қабылдаушыға (ДМ) кәсіпорынның
мақсаттарына, оның қаржылық мүмкіндіктеріне, нарықтық жағдайларға, даму
перспективаларына және басқа факторларға сәйкес келетін стратегия мен ісқимыл жоспарын таңдауға көмектесуге арналған.
Заманауи ақпараттық технологиялар, стандарттар мен тәсілдерге негізделген
әр түрлі модельдерсіз жабдықтау жүйесін қайта құру мүмкін емес. Міне, олардың
кейбіреулері.

8.

1. Кәсіпорын қызметін функционалды элементтерге бөлуден (ыдыратудан)
тұратын құрылымдық тәсіл, олар өз кезегінде жекелеген операцияларға және
басқаларына бөлінеді. Құрылымдық тәсілге негізделген ең танымал модельдер:
- функционалды модельдер мен диаграммаларды құру және талдау арқылы
кәсіпорынның қызметін бір-біріне тәуелді әрекеттер мен функциялардың
жиынтығы ретінде сипаттаудан тұратын функционалды модельдеу SADT (,
құрылымдық талдау және жобалау әдісі) әдістемесі. SADT әдіснамасына сүйене
отырып, олардың орындалуын қамтамасыз ететін объектілерге қарамастан
функцияларды
зерттеуден
тұратын
IDEFO
(интеграцияланған
автоматтандырылған автоматтандырылған өндірістік DEFinition) стандарты
жасалды. IDEF0 - қайта құру және түбегейлі жаңа ВР-ді дамыту үшін
кәсіпорындардың қолданыстағы қызметін сипаттайтын («дәл солай» - «солай») ең
қолайлы стандарт («болу керек» - «солай») (6.13-сурет);
- IDEF3 бизнес-процесті сипаттайтын стандарт, іс-әрекеттің реттілігі
түріндегі, процеспен тікелей байланысты объектілерді бір уақытта сипаттаумен;
- мәліметтер ағындарының құрылымдық талдауы (мәліметтер ағынының
диаграммаларына негізделген - мәліметтер ағынының диаграммалары), бұл
құрылымдық бөлімдер арасында да, жалпы кәсіпорын және сыртқы ортада да,
мысалы, жеткізушілермен ақпарат алмасуды ұсынуға мүмкіндік береді.
Жоғарыда аталған әдістемелерді қолдайтын құрал (IDEFO, IDEF3 және DFD)
BPwin болып табылады, ол сізге кешенді және бірізді модель түрінде
кәсіпорынның жұмысы мен оның графикалық бейнесі туралы барлық қажетті
ақпаратты жинап, күрделі бизнес-процестерге өзгерістер енгізуді талдау,
құжаттау және жоспарлауға мүмкіндік береді.
Жоғарыда келтірілген стандарттар мен әдістемелер көбінесе CASE (Computer
Aided Software Engineering) ақпараттық жүйелерін әзірлеуді автоматтандырылған
қолдау технологиясына негізделген, ол қазіргі уақытта кәсіпорындарды
модельдеу және талдау, оларды оңтайландыру және BP қайта құру
инжинирингінде қолданылады.

9.

2. Кәсіпорындардың қызметі (сыртқы ортамен өзара әрекеттесу және жеке
құрылымдық бөлімдердің қызметі) сипаттамалық қасиеттері бар объектілердің
жиынтығы және олардың кластары түрінде ұсынылатын объектіні ыдырауға
негізделген объектіге бағытталған тәсіл. Бизнес-процестерді талдау және
модельдеу кезінде құрылымдық тәсілден айырмашылығы, жеке қадамдардың
қатаң дәйектілігі болмайды.
Реинжиниринг шетелдік компанияларда кеңінен қолданылды, бірақ біздің
елде оны қолдану көптеген объективті және субъективті факторлармен
шектелген. Сондықтан, осы саладағы зерттеулер әдістемені Ресейдің нарықтық
экономикасының жағдайларына бейімдеу және кәсіпорындардың қолданыстағы
бизнес-процестерін қайта құрылымдау бойынша ұсыныстарды әзірлеу
тұрғысынан ғана емес, сонымен қатар оны пайдалану тәжірибесін жинақтау үшін
де маңызды.

10.

Бизнес-процесте қарастырылған жұмыстар кешенін орындау үшін осындай
көпфункционалды топтардың құрылуы:
- жеткізілімнің ағымдағы және болашақ келісім-шарттарын бір-бірінен
оқшауланбастан, сонымен қатар кәсіпорынның материалдық және ілеспе
ағымдарының жалпы қозғалыс схемалары аясында жан-жақты қарастыру;
- шарт талаптарын келісуге және қажетті құқықтық құжаттарды дайындауға
кететін уақытты қысқартуға;
- жеткізушілер мен сатып алушылардың жасалған шарттардың талаптарын
уақтылы бақылау, талап арыздар бойынша жұмыстарды жедел жүргізу;
- функционалды түрде бөлек бөлімшелердің қайталанатын әрекеттерін
болдырмау арқылы жұмыс процесін жеңілдету және жеделдету, мысалы,
төлемдерді қабылдау, түсімдер мен шығыстарды есепке алу кезінде;
- баға саясатын жақсырақ тұжырымдап, жеткізілім бойынша ағымдағы
қызметке экономикалық талдауды уақтылы жүргізіп, оны жедел түзету;
- сатып алынған ресурстардың уақтылы төленуін және жеткізушілермен және
тұтынушылармен өзара есеп айырысуды бақылау;
- бухгалтерлік және салық заңнамасындағы өзгерістерді уақтылы ескеру.
реинженеринг бойынша жобаны іске асырудың кезеңдерінің ішінде:
• болашақ кәсіпорын имиджін дамыту - нәтижеге қол жеткізуге мүмкіндік
беретін бизнес-стратегия әзірленуде;
• қолданыстағы бизнесті талдау «сол күйінде» («сол сияқты») проблемаларды анықтау үшін қолданыстағы процестерді, функционалдық
қатынастарды және оларды модельдеуді зерттеу.
• жаңа бизнесті дамыту «керек» («болу»), қайта басқару стратегиясы
жасалған кезде, олар қаражаттың минималды құны (уақыт, ықтимал тәуекелдер)
және максималды тиімділік тұрғысынан бағаланады. Жаңа процестер жобалануда
немесе ескі процестер қайта жобаланады;
Реинжиниринг стратегиясын әзірлеу және оларды бағалау;
• жаңа бизнесті енгізу.
Сонымен қатар, қайта жаттығуға жатпайтын оқиғаларды атап өткім келеді:

11.

• бизнес-процестерді автоматтандыру (Бизнес процестерді автоматтандыру BPA) - ақпараттық технологиялардың көмегімен барлық кемшіліктері бар
процестер автоматтандырылады;
Бағдарламалық қамтамасыздандыруды қайта құру, міндеті ескірген
ақпараттық жүйелердің заманауи технологияларының көмегімен, әдетте,
автоматтандырылған процестердің мәнін өзгертпей «сәйкестендіру»;
Қайта құрылымдау, функционалды қайта құру, қысқарту - осы шарттармен
белгіленген рәсімдер қайта жоспарлау нәтижелері болуы мүмкін;
• сапаны жалпы бақылау (TQM) қолданыстағы процестер аясында өнім
(қызмет) сапасын жақсартуды білдіреді. Реинжинирингтің мақсаттарының бірі де
осы
сапаны жақсарту, бірақ бизнес-процестерді қайта жоспарлау арқылы.
Сондықтан реинжиниринг пен TQM бір-біріне қайшы келмейді.