Хальмг Цə

1.

ХАЛЬМГ
ЦƏ
Семенова Эльза Дмитриевна- учитель
калмыцкого языка и литературы МКОУ
«Шаттинская СОШ»

2.

Һол хотДееҗКемтркә бишСамрхАмттаКаңкнснКөмрүлхДүүрглгоУнд хәрүлхЗандрсн цәХуурсн цә –
Шуурмгта цәЗәть-
главная пища
подношение предкам, богам
не треснутый, не отколотый
перемешивать
со вкусом
благоухающий
опрокидывать
не переполняя
утолить жажду
наваристый чай
поджареный чай
чай со шкварками
мускатный орех

3.

«ЦӘ ИДӘНИ ДЕЕҖ»
Цә
шиңгн
болвчн-хотын
дееҗ,
Цаасн нимгн
болвчнномин көтлвр.

4.

За
гидг модан түләд,
зандн гидг цәәҺән чанад,
сур мет суняҺад, суха мет
улаҺад,
долан-долан дөчн йисн
хонгт унтв.

5.

САНҖИН БОСЯН
«ХАЛЬМГ ЦӘ»
Кезә, кенә хальмг
Келхд үүдәсинь
медхшв
Зуг өрүн болҺн
Зандрсн цәәҺән
буслҺнав
Давста, үстә, тоста
Таварн сууҺад уухла,
Танд юуҺинь келхв!

6.

БАДМИН СЕРӘТР
Өрмәр үслсн цә
Өткрәд каңкнад
алтрна
Өрүни маңҺар
цәәҺәр
Өөдлсн уурнь
талрна
Хәәс дүүргәд чандг
Хәәртә хальмг цә

7.

ОРЧУЛҺНА КӨДЛМШ
Джомба – это главная пища калмыцкого
народа. Чай согревает и утоляет жажду
Калмыки добавляют в него в него молоко,
масло и соль. Чай нельзя наливать в треснутую
или отколотую чашку.
Моя мама каждое утро ставит дееҗ. Этот чай
пьёт мой младший брат. Я очень люблю
калмыцкий чай.

8.

ЦӘӘҺИН АВЬЯСМУД
-хоосн хар ус буслҺдмн биш
-цә 99 дәкҗ самрдг, самрхларн зөв эргүлҗ
самрдг
-цә чанчкад түрүн болҗ дееҗ өргх кергтә.
-түрүн ааҺта цә көгшн улст хойр Һарарн
бәрҗ өгдмн.
-цә уухин өмн йөрәл тәвдмн, уучкад «аршан
болтха» гиҗ келдмн
-кемтрхә ааҺд цә кеҗ өгдмн биш
-цә уучкад, ааҺад көмрүлҗ тәвдмн биш

9.

ЦӘӘҺИН АВЬЯСМУД
-ааҺ дүүргҗ мелмлзүлҗ кедмн биш, юңгад
гихлә, цальгрулад асхҗ чигн болхмн
-өрүн цәәҺәс эркн биш амсад Һардмн,
тиигхлә керг күцдмн
-ааҺин ам чавчҗ бәрдго (хумха хурҺан
орулдго)
-күүкнә өв авад Һархин өмн «өвин цә» гиҗ
чандмн
-шин ирсн бер хадмудтан цә чанад, нер
өгнә. «Берин цә» гиҗ келгднә.

10.

НААДН «ЧИК, БУРУ»
-цә чанхларн, хоосн хар ус буслҺдмн биш
-кемтркә ааҺд цә кеҗ өгдмн
-цә ууҺад
уга бәәҗ дееҗ өргдмн
-цә уучкад, ааҺан көмрүлҗ тәвдмн
-түүрүләд медәтә көгшн күүнд цә бәрүлҗ
өгдмн
-цә зөв эргүләд самрдмн
-цәәг хойр Һарарн бәрүлҗ өгдмн
-ааҺин ам чавчад бәрҗ өгдмн

11.

Би
хальмг цә чанав
Бәкрснә икинь Һалд нернәв
Хамгин агч ааҺ дүүргнәв
Хәәртә үүрмүдән цадтлнь
тоонав