Maktabda demotivatsiyaga ega bo‘lgan xodimlarning ish unumdorligini oshirish

1.

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI MAKTABGACHA VA MAKTAB
TA’LIMI VAZIRLIGI
ABDULLA AVLONIY NOMIDAGI PEDAGOGLARNI KASBIY
RIVOJLANTIRISH VA YANGI METODIKALARGA O‘RGATISH
MILLIY-TADQIQOT INSTITUTI MENEJERLIK O‘QUV KURSI
“Maktabda demotivatsiyaga ega bo‘lgan
xodimlarning ish unumdorligini oshirish”
Menejerlik kursi 35-guruh tinglovchisi
Abdurahmonov Shermuhammad Kamol
o‘g‘li

2.

Yomon mehnat
sharoitlari
Adolatsiz ish haqi
Muammoning
dolzarbligi
Noto‘g‘ri rahbarlik
uslubi
Tashkiliy aniqlikning
yo‘qligi

3.

Demotivatsiya
Demotivatsiya bu-inson har kuni bajarilishi kerak bo‘lgan kundalik faoliyatini amalga
oshirish istagining yo‘qligi.Biron ishga qo‘l urgan vaqtda oxiriga yetkazmay shu ishni bajarish
istagining sezilarli darajada pasayishidir.
E’tirof etish va qadrlashning yo‘qligi.Agar ularning say-harakatlari va hissalari e’tiborga
olinmasa, xodimlar o‘zlarini kam baholangan va qadrlanmagan his qilishlari mumkin. E’tirof
etmaslik motivatsiyaning pasayishiga olib kelishi mumkin, chunki odamlar o‘z ishlarining
ahamiyatiga shubha qilishlari mumkin.
Cheklangan o‘sish imkoniyatlari - martaba ko‘tarilishi yoki kasbiy rivojlanishi uchun
cheklangan imkoniyatlarga ega bo‘lgan xodimlar demotivatsiyaga tushishi mumkin. Agar
odamlar o‘z rollarida turg‘unlik his qilsalar, ular o‘z ishidagi ishtiyoq va faollikni yo‘qotishi
mumkin.
Noaniq yoki noto‘g‘ri maqsadlar - o‘z vazifalari, mas’uliyatlari yoki tashkilotning umumiy
maqsadlari haqida aniqlik kiritmagan xodimlar o‘zlarini noaniq va motivatsiyasiz his qilishlari
mumkin.Noto‘g‘ri belgilangan maqsadlar chalkashlik, umidsizlik va yo‘nalishning
yetishmasligiga olib kelishi mumkin, bu esa xodimlarning samaradorligiga salbiy ta’sir qiladi.

4.

Mavzuga oid adabiyotlar tahlili:
1. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi
2. O‘zbekiston Respublikasi Mehnat Kodeksi
3. Pedagogning maqomi to‘g‘risida”gi qonun
(O‘RQ-901 son 01.02.2024)
Foydalanilgan internet saytlar:
1. lex.uz
2. Vikipediya

5.

Maqsad
- Demotivatsiyani bartaraf etish uchun avvalo qanday (tashqi yoki ichki)
omillar sababli demotivatsiya paydo bo‘lganini aniqlash, shunga qarab
psixologlar yordamida barcha xodimlardan so‘rovnoma olish va
olingan so‘rovnomalarni tahlil qilish.
- Suhbat tashkil qilish,xodimni eshitish va fikrlarini o‘zi bilan tahlil qilish.
- Maktab faoliyatiga oid mas’uliyatli topshiriqlar berish.
- Mehnat unumdorligiga erishish.
- Sifatli ta‘limni tashkil etish.

6.

Menejer nafaqat aniq bir xodimning, balki butun jamoaning
ahvoli haqida qayg‘urishi kerak.Demotivatsiya yuqumli,
shuning uchun tarqalayotgan “kasallik” ning to‘liq ko‘lamini
darhol baholash kerak. Bunday holda, psixologlar
xodimlarning anonim so‘rovlarini o‘tkazishni va ularning
ishdan qoniqish darajasini aniqlash zarur va demotivatsiyaga
tushgan xodimlar bilan treninglar o‘tkazish maqsadga
muvofiq.

7.

Vazifalar
Xodimlarning kasbiy
o‘sishi va rivojlanishi
uchun sharoitlar
yaratish,tegishli ish
haqini ta’minlash
Bajarilgan ish uchun
e’tirof,rahbariyat
tomonidan xodimlarning muvaffaqiyatiga
e’tibor qaratish
Ish joyida qulay muhit
yaratish,ahil jamoani shakllantirish bo‘yicha treninglar o‘tkazish,qulay ish joyini
tashkil qilish.
Xodimlarning
motivatsiyasi va unumdorligi darajasini tizimli
monitoring qilish.

8.

1. Xodimlar bilan bog‘liq fikr-mulohazalar: Anonim so‘rovnomalar, yakkama-yakka sessiyalar yoki taklif
qutilari orqali xodimlarning fikr-mulohazalarini to‘plash va o`rganish.Bu o‘z o‘rnida korxona yoki tashkilotda
yaxshilanishi kerak bo‘lgan yangi yo‘nalishlarni aniqlash va xodimlarni ishdan bo‘shatishi mumkin bo‘lgan
muammolarni hal qilish imkonini beradi.
2. Xodimlarni e’tirof etish: Xodimlarning katta va kichik yutuqlarini tan olish, ularni yaxshiroq ishlashga
undaydi va demotivatsiyani kamaytiradi. Maktabda o‘z hissalari, say-harakatlari va ijobiy xulq-atvori uchun
xodimlarni mukofotlaydigan tan olish dasturini amalga oshirish lozim.
3. Muloqot: Rahbariyat va xodimlar o‘rtasida ochiq va muntazam muloqot juda muhim. Maktabda
xodimlarning muammolarini hal qilish, o‘z vaqtida fikr-mulohazalarni taqdim etish va xodimlar o‘z fikr va
mulohazalarini baham ko‘rish uchun qulay ish muhitini yaratish uchun aniq aloqa kanallarini yaratishi kerak.
4.Hissalarni e‘tirof etish va mukofotlash: Qadrlash madaniyatini rivojlantirish va ijobiy xulq-atvorni
rag‘batlantirish uchun qanchalik kichik bo‘lmasin, xodimlarning yutuqlarini tan olish va mukofotlash lozim.

9.

Muammo yuzasidan xorijiy tajribalarni o‘rganilganligi
Finlyandiyada o‘qituvchilar
ham bolalarga bor mehrini
beradi,“sevimlilar”ajratilmaydi. Qoidadan har
qanday chetga chiqish
bunday o‘qituvchi bilan
shartnoma buzilishiga olib
keladi. Fin o‘qituvchilari
faqat ta‘lim beruvchi
vazifasini bajarishlari kerak.
Jamoada barcha
o‘qituvchilar - fiziklar ham,
adabiyotchilar ham, mehnat
o‘qituvchilari ham birdek
teng.
Singapurdagi o‘qituvchilarni
qo‘llab-quvvatlash tizimi ularga
o‘z-o‘zini rivojlantirish uchun
keng imkoniyatlarni taqdim etadi.
Jumladan, har yili
o‘qituvchilarning 35 foizi turli
rahbarlik lavozimiga tayinlanadi.
O‘qituvchilar orasidan
yetakchilik qobiliyatiga egalari
saralanib, yilma-yil qayta
tayyorlov kurslarida o‘qitib
boriladi. Bu esa mamlakatda
o‘qituvchilik kasbining hurmatini
oshirib, unga bo‘lgan talabni
barqarorlashtiradi.
Yaponiyada o‘qituvchi – eng
hurmatli kasb, eng hurmatli
kishi.Yapon tadbirkorlari
do‘koniga o‘qituvchi kirsa,
juda xursand bo‘ladi, buni o‘zi
uchun katta sharaf deb
biladi.Shuning uchun farzandi
ta’limini o‘qituvchiga ishonib
topshirishadi. O‘qituvchilar
esa bu ishonchni oqlashgan.
Shuning uchun o‘qituvchining
obro‘si juda baland.

10.

Qiyosiy tahlil etilganligi
T/
R
1
2
3
Amaldagi holat
(O‘zbekistonda)
Amaldagi holat
(Xorijda)
Taklif
Boshqaruv shakli va ta’limning
maqsadi mavjud bo‘lsada uning
amaliyotga o‘tkazilishi va
ijrosini ta‘minlashda yo‘l
qo‘yilgan xatoliklar,
kamchiliklar va tajribasizlik
demotivatsiyani oshirish
mumkin
O‘quvchilarni shaxsiy
rivojlanishi o‘z o‘rniga
qo‘yilgan.Bu xodimlarga
o‘quvchilarni ilg‘or qo‘llab
quvvatlash uchun keng
imkon beradi va
demotivatsiyani pasaytiradi
Menejerlar xodimlarni
demotivatsiyaga tushib
qolmasliklari uchun ijro
intizomini tartibli yo‘lga
qo‘yish,rahbar xodimlar
o‘zlarining shaxsiy dasturini
ishlab chiqish kerak
Texnologiyalardan foydalanish
ko‘p hollarda cheklanib turadi
va bu xususiyatlar
motivatsiyani pasaytirishi
mumkin
Ta’limning texnologik
vositalarini ishlatish
odatiydir,bu esa xodimlar
uchun yangi imkoniyatlar va
texnologiyalarni o‘rganishga
turtki beradi
Texnologik vositalardan
foydalanish ko‘nikmasini
rivojlantirish maqsadida turli
tadbir va tanlovlar tashkil etish
Ta’lim xodimlarning yuqori
maosh bilan ta’minlash va
qo‘shimcha imtiyozlar berish
bosqichma-bosqich amalga
oshirilmoqda
Ta’lim xodimlariga yuqori
maoshlar,sotsial qulayliklar
va professional rivojlanish
uchun imkoniyatlar taqdim
etiladi va ularni yuqori
ilhomlantiradi
Demotivatsion xodimga nisbatan
ijobiy munosabatda bo‘lish va shu
jamoada faoliyat yuritishi uchun
qo‘llab-quvvatlab, yordam berib,
samarali muloqotning yo‘lga
qo‘yish usullarini ishlab chiqish

11.

Xulosa
Kishi kamolotida motivatsiya va demotivatsiyaning o‘rni
mavjud, qachonki kishi unga berilgan motivatsiya va
demotivatsiyani to‘g‘ri qabul qilgan holda undan to‘g‘ri
xulosa qilib xato va kamchiliklarini tuzatib, ko‘zlagan
maqsadi yo‘lida bor imkoniyatini ishga solgan holda
intilish kerak. Komil inson qachonki xatolarini anglab
yetgani va uni tuzatib borgani holda shakllanadi.
“Har bir xodim-bajarayotgan ishi orqali o‘z ishiga
munosibligini isbotlashi kerak ”
Sh.M.Mirziyoyev

12.

TAKLIFLAR
Demotivatsiya aksariyat hollarda rahbarning noto‘g‘ri boshqaruv
prinsipi, yoki uning “yakka hokimlikni” da’vo qilishidan yuzaga
keladi.Shu sababli rahbar xodimlar quyidagi vazifalarni doimiy amalga
oshirib borishi lozim:
1.Rahbar kadrlarni bilim va salohiyatini mukammal darajaga yetkazish va
doimiy hamkorlikni yo‘lga qo‘yish
2.Rahbar va xodimlar o‘rtasida o‘zaro ishonch tuyg‘usini shakllantirish
3.Jamoani yagona maqsad sari birlashtirish
4.Korxona va tashkilotda jamoa fikrini ham inobatga olish va jamoa
taklifini asosiy mezonlardan biri sifatida qabul qilish.
5.Ustoz-shogird an’analarini yo‘lga qo‘yish ish samaradorligi oshirishga
va xodimlar kayfiyatining yuqoriga darajaga chiqishiga munosib hizmat
qiladi

13.

CHORA-TADBIR NAMUNASI
T/R
Muammo
1
Demotivatsion
xodimlarni aniqlash
strategiyasini ishlab
chiqish
Muammoning
yechimini amalga
oshirish mexanizmi
Mas’ullar
Muddati
Natija
Maktab direktori, Reja asosida Ta’lim muassasasida
Xodimlar o‘rtasida
sog‘lom muhitni
psixodiagnostika o‘tkazish, Maktab psixologi
shakllantirishga
tahlil natijalariga asosan
demotivatsion xodimlar
ijobiy ta’sir etib
bilan psixologik
ta’lim sifatini
korreksion ishlarni amalga
oshirish.
oshirish
O‘qituvchilarda o‘zo‘ziga hurmat hissini
shakllantirish.
Reja asosida Maktabda ijobiy
muhitni shakllantirib
jamoada hurmatga
ega bo‘ladi
2
Xodimlarni qo‘llabquvvatlash va
rag‘batlantirish
“Maktabning eng yaxshi
o‘qituvchisi” ko‘riktanlovini o‘tkazish
3
Xodimlarga metodik
yordam berish va
mahoratini oshirish
Maktabda “Mahoratli lider Mahoratli ustozlar Reja asosida Ustozlar o‘rtasida
mahorat darajasi
ustozlar maktabi” yaratish
oshadi
Maktab direktori,
Metodbirlashma
raisi, Kasaba
uyushmasi