Төтенше жағдайлар. ТЖ классификациясы

1.

Төтенше жағдайлар.
ТЖ классификациясы
Павлодар,
2024 г.

2.

Сабақтың жоспары
1. Төтенше жағдай ұғымы.
2. Төтенше жағдайдың классификациясы
3. ТЖ-дан қорғаудың негізгі тәсілдері

3.

1. Төтенше жағдай ұғымы
• Төтенше жағдай - бұл адам өліміне,
адамдардың денсаулығына немесе қоршаған
ортаға зиян келтіруге, сондай-ақ елеулі
материалдық шығындар мен адамдардың
өмір сүру жағдайларын бұзуға әкеп соғуы
мүмкін немесе әкеп соқтырған авария, қауіпті
құбылыс, апат, табиғи немесе өзге де зілзала
нәтижесінде
қалыптасқан
белгілі
бір
аумақтағы жағдай.

4.

2 Төтенше жағдайдың классификациясы

5.

2 Төтенше жағдайдың классификациясы
1. Шығу тегі бойынша:
Метеорологиялық, Гидрологиялық,
Табиғи (Геологиялық,
Табиғи өрттер,
Биологиялық, Ғарыштық).
Техногендік (Көлік апаттары; Өрт; жарылыс; жарылыс қаупі; ғимараттардың,
құрылыстардың кенеттен құлауы; электр энергетикалық жүйелердегі авариялар;
тіршілікті қамтамасыз етудің коммуналдық жүйелеріндегі авариялар; тазарту
құрылыстарындағы авариялар; гидродинамикалық апаттар).
Экологиялық (Климаттың өзгеруі; топырақтағы, атмосферадағы зиянды
заттардың ШРК-дан жоғары болуы; топырақтың қарқынды тозуы (эрозия, тұздану,
батпақтану); шекті рұқсат етілген шудың күрт өзгеруі; атмосфераның озон қабатын
бұзу; ауыз судың жетіспеушілігі; жануарлар, өсімдіктер және т. б. түрлерінің
жойылып кетуі).
Әлеуметтік (Эпидемия; соғыс; аштық; терроризм; қоғамдық тәртіпсіздіктер;
әскери қақтығыстар; экономикалық дағдарыстар).

6.

Геологиялық ТЖ жатады:
• Жер сілкінісі - бұл жер қыртысының белгілі бір аймақтарының
қозғалыстарынан туындаған жер асты дүмпулері мен тербелістері.
сейсмикалық
• Вулкандық әрекет - магма және олармен сабақтаса түзілетін газды-булы өнімдердің жер
қойнауындағы қозғалыстарын, олардың жер бетіне шығу барысындағы барша процестер мен
құбылыстарды біріктіретін ұғым.
• Көшкін (Лавина) - шамамен 20-30 м/с жылдамдықпен тік таулы беткейлерден түсетін немесе
сырғып кететін қар массасының едәуір көлемі.
• Сел - шағын тау өзендерінің бассейндерінде кенеттен пайда болатын су мен тау
жыныстарының қалдықтарының қоспасынан тұратын жылдам ағын.
• Қар көшкіні
• Опырылымдар (Обвалы) - ауырлық күшінің әсерінен тау беткейлерінен тау жыныстары
массасының бөлінуі және құлауы.

7.

Метеорологиялық ТЖ
• Дауыл (ураган, шторм, бури)
• Торнадо, құйын (вихрь) - найзағай бұлтында
пайда болатын және төмен қарай, көбінесе жер
бетіне дейін, диаметрі ондаған және жүздеген метр
болатын бұлтты жең немесе Магистраль түрінде
таралатын атмосфералық Құйын.

8.

Гидрологиялық ТЖ
• Су тасқыны
• Цунами - бұл қауіпті табиғи құбылыс, негізінен су
астындағы және жағалаудағы жер сілкінісі кезінде теңіз
түбінің ұзартылған бөліктерінің жоғары немесе төмен
жылжуы нәтижесінде пайда болатын теңіз толқындары.
Цунами біздің еліміздің қауіпті аймақтары-Курил, Камчатка,
Сахалин, Тынық мұхиты жағалауы
• Су басу

9.

Табиғи өрттер
• Орман
• Дала
• Шымтезек
(Торф)
жанғыш
минерал
ретінде
қолданылатын шөгінді борпылдақ тау жынысы.
Шымтезек табиғи өлу және батпақты өсімдіктердің
толық ыдырамауы процесінде артық ылғалдылық пен
ауаға қол жетімділіктің қиындауы жағдайында пайда
болады.
• Жер асты

10.

Биологиялық ТЖ
• Эпидемия
• Эпизоотиялар
• Эпифитотия

11.

Ғарыштық ТЖ
• МЕТИОРИТТЕРДІҢ, КОМЕТАЛАРДЫҢ
ҚҰЛАУЫ
• БАСҚА ҒАРЫШ АПАТТАРЫ
ҚАЛДЫҚТАРЫНЫҢ

12.

ТЕХНОГЕНДІК ТЖ

13.

ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ТЖ

14.

ӘЛЕУМЕТТІК ТЖ

15.

2. Төтенше жағдайдың классификациясы
2. Жанжал бойынша (по
конфликтности)
Жанжалсыз (техногендік, табиғи және
экологиялық шығу тегі бар ТЖ)
Жанжал (әлеуметтік)

16.

3. Таралу ауқымы және салдардың ауырлығы бойынша
• Локалдық (локальный) -10-нан астам адам зардап шекті, немесе 100-ден аспайтын адамның
өмір сүру жағдайы бұзылды, залал мөлшері ең аз.
ТЖ аймағы өндірістік немесе әлеуметтік маңызы бар объектінің аумағынан тыс шықпайды. Өз
күшімен және құралдарымен жойылуы мүмкін.
• Жергілікті (местные) – 10-нан 50 адамға дейін зардап шекті, немесе 100-ден 300 адамға дейін
өмір сүру жағдайлары бұзылды.
ТЖ аймағы елді мекеннен, қаладан, ауданнан тыс шықпайды. Өздігінен және құралдармен
жойылады.
• Аумақтық (территориальные) – 50-500 адам зардап шекті немесе 300-500 адамның өмір сүру
жағдайлары бұзылды. ТЖ аймағы облыс аумағынан шықпайды.
• Аймақтық (региональные) – 500 жоғары адам зардап шекті немесе 500-1000 адамның өмір сүру
жағдайлары бұзылды. ТЖ экономикалық аймаққа немесе бірнеше облысқа таралады.
• Ұлттық - 500-ден астам адам зардап шекті немесе 1000-нан астам адамның өмір сүру жағдайлары
бұзылды. ТЖ аймағы елдің кең аумақтарын қамтиды, оның шекарасынан асып кетуі мүмкін.
Шет мемлекеттерді тарта отырып, бүкіл мемлекеттің күштері мен құралдары жұмылдырылды.

17.

2. Төтенше жағдайдың классификациясы
4. Таралу жылдамдығы бойынша
• Кенеттен - жарылыстар, көлік апаттары, жер сілкіністері.
• Тез таралатын (екпінді) – өрттер, күшті әсер ететін заттар
шығарындылары.
• Орташа таралған (орташа) – Радиоактивті заттар
шығарындысымен, су тасқынымен.
• Баяу таралатын (бірқалыпты) – эпидемиялар, экологиялық
ауытқулар.

18.

3. ТЖ-ДАН ҚОРҒАУДЫҢ НЕГІЗГІ ТӘСІЛДЕРІ
• АДАМДАРДЫ ҚОРҒАУ ҚҰРЫЛЫСТАРЫНДА ПАНАЛАУ
• ХАЛЫҚТЫ ЗАРДАП ШЕККЕН АЙМАҚТАН ТЫС ЖЕРЛЕРГЕ
ЭВАКУАЦИЯЛАУ (БӨЛІП ОРНАЛАСТЫРУ)
• ЖЕКЕ ҚОРҒАНУ ҚҰРАЛДАРЫН ПАЙДАЛАНУ