№79 .Қазақ АКС-інің құрылуы

1.

Қазақстан тарихы
Қазақ АКСР-інің құрылуы
Таунар Ұлан

2.

Сабақтың мазмұны:
1
Қазревком
2
Қаз АКСР

3.

Казревком
1919 жылы шілде – 1920 жылы қазан
1919 жылы 10 шілде РСФСР Халық Комиссарлар
кеңесі «Қырғыз (қазақ) өлкесін басқару жөніндегі
революциялық комитет құру туралы» декрет
қабылдады. Кеңес үкіметінің басшысы В.И.Ленин
қол қойды
Өлкедегі ең жоғарғы әскери – азаматтық басқарма
болып саналды
Семей, Ақмола, Орал, Торғай облыстары,
Астрахань губерниясының шығыс бөлігі кірді
С.Пестковский - ұлты поляк, 1902 жылдан
Компартия мүшесі
Мүшелері А. Байтұрсынов, Ә. Жангельдин, Ә.
Әйтиев, Б. Қаратаев, С. Сейфуллин, С. Мендешов, М.
Сералин, В. А. Радус – Зенькович, А. Авдеев т. б.

4.

Міндеттері
1. Контрреволюция мен интервенцияға қарсы күресу.
2. Өлкеде мемлекеттік, шаруашылық, мәдени құрылыс
орнату.
3. Өлке Кеңестерінің құрылтай съезін әзірлеу

5.

Атқарған жұмыстары
«Ұшқын» газетін шығарды.
Ақтөбе уезінде 300 мектеп ашылды.
Қалаларда мұғалімдер даярлайтын мектептер
жұмыс істеді.
Қазақ жерлерін біріктіру жөнінде жұмыстар
атқарды
• А.Байтұрсынұлы 1920 жылы наурызда өз
жақындағылардың үлкен тобымен кеңес билігі
жағына өткен Алашорда жетекшілернің бірі
• 1920 жылы 9 наурыз «Алашорданы тарату» туралы
Казревком шешімі қабылданды

6.

Қазақ АКСР
1920 жылы қазан-1936 жылы желтоқсан

7.

Құрылуы
• 1917 жылы басталған Қазақ АКСР құру азамат
соғысының басталуына байланысты тоқтап қалды
• 1919 жылы 7 шілде Орынбор қазақ өлкесіне қосылды.
• 1920
жылы
26
тамыз
РКФСР
құрамындағы
«Автономиялы Қырғыз Қазақ Кеңестік Социалистік
Республикасын құру туралы» декрет қабылданды.
• 1920 жылы Партияның V өлкелік конферециясында
түркі халықтарының коммунистік партиясы мен Түркі
Кеңестер Республикасын құру туралы шешім
қабылданды

8.

1920
жылы
20
тамызда
РКФСР
құрамындағы
«Автономиялы
Қазақ
Кеңестік
Социалистік
Республикасын
құру
туралы»
декрет қабылданды.

9.

Мемлекеттік басқару органдары
• Қазақ АКСР Орталық Атқару Комитетінің төрағасы
С.Меңдешев
Қазақ АКСР-ның Халық Комиссарлар Кеңесінің төрағасы
В.А.Радус-Зенькович
Депутаттардың жергілікті кеңестері

10.

Территориясы
1917 жылға дейін Семей, Ақмола, Торғай, Орал
облыстары, Манғышлақ уезі, Красноводск уезінің бір
бөлігі, Астрахань губерниясының бір бөлігі.
Республиканың құрамына Қарақалпақстан кірді.
1920 жылғы дерек бойынша 1871239 шаршы версті
құрады.
5 млн жуық адам

11.

Астаналары
Орынбор - 1920-1924 жылдары.
Қызылорда - 1924-1929 жылдары
Алматы - 1929-1997 жылдары

12.

Құрылуы
• 1920 жылы 4-12 қазанда Орынбор қаласында Қазақ АКСР
Кеңестерінің құрылтай съезі өткізілді
• «Қазақ
АКСР
еңбекшілері
құқықтарының
декларациясы» қабылданды.
• Декларацияда Қазақ АКСР – нің мемлекеттік басқару
органдары, азаматтардың құқықтары мен міндеттері
айқындалды.
• Декларация
1937
жылға
дейін
республика
тұрғындарының
құқықтарын
бекіткен
конституция
ретінде қолданылды.
• 1920 жылдың 12 қазаны- Қазақ кеңестік ұлттық
мемлекеттіліктің құрылған күні болып табылады.
• 1925 жылы ақпан Қырғыз облыстық партия ұйымы
Өлкелік партия ұйымы деп өзгертілді.

13.

«Киргиз АКСР» атауын
«Қазақ АКСР» деп
ауыстыруы
1925 жылы сәуірде Орынбор губерниясы Қазақ
автономиясы құрамынан шығарылды.
1925 жылы 15-19 сәуір Қызылордада Кеңестердің
Бүкілқазақстандық V-съезі өтті:
Халқымыздың орысша “киргиз” деп аталуын
«қазақ», «Киргиз АКСР-і» атауын «Қазақ АКСР-і»
деп өзгерту,
Республика
астанасы
Ақмешіт
қаласының
атауын Қызылорда деп атау туралы қаулы
қабылдады.

14.

1920 ж 4 қазан Орынбор қаласында Қазақ
АКСР Кеңестерінің құрылтай съезі өткізілді
Съезде «Қазақ АКСР еңбекшілері
құқықтарының декларациясы» қабылданды.
Декларацияда Қазақ АКСР – нің мемлекеттік
басқару органдары, азаматтардың құқықтары
мен міндеттері айқындалды.
Тарихи маңызы
1) Қазақ халқының ғасырлық арманы
орындалуының көрінісі.
2) Отаршылдыққа қарсы күрес нәтижесі.
3) Ұлттық қайта өрлеу жолындағы алғашқы
қадам

15.

Қазақ жерлерінің
біріктірлуі

16.

• Қазақстанның батысы мен солтүстігінде және Батыс
Сібірде шегаралық межелеу мен қазақ жерлерін
біріктіруді шешу жөнінде үлкен дайындық
жүргізілді.
А.Байтұрсынов пен М.Сералин өз жазбаларында
Қостанай аймағын Қазақстанға қосу қажет деп
дәлелдеді
Қазақ жерлерін біріктіруде Қазақстан мүддесін
жақтаған тұлға: В.И.Ленин
1921 жылы Ақмола және Семей облыстары Сібір
ревкомы қарамағанынан ҚазАКСР-іне берілді
Бұрын казактар иеленіп келген 10 шақырымдық
өңір- Жайық пен Ертіс бойынан қайтарылды
• 1921-1922 жылдары құрамына Семей, Ақмола,
Торғай, Орал облыстары, Маңғыстау уезі, Закаспий
облысы, Астрахань губерниясының бір бөлігі, Бөкей
Ордасы және Каспий теңізі жағасындағы болыстар
енді

17.

Ұлттық -мемлекеттік межелеу
жөнінде қаулы
• 1924 жылдары Орта Азияны ұлттық-мемлекеттік
межелеу
Кеңестік Шығыста ұлт республикалары құрылды
1924 ж құрамынаСырдария, Жетісу, Самарқан
облыстары енді
Орынбор губерниясы бөлінді
1924 -1929 жылдары астана Ақмешітке
(Қызылорда) көшірілді

18.

1925 ж 15-19 сәуір Ақмешітте өткен Кеңестердің
Бүкілқазақстандық V-съезі халқымыздың орысша
“киргиз” деп аталуын “қырғыз-қазақ”, “Киргиз АКСР-і”
атауын “Қазақ АКСР-і” деп өзгерту, ал республика
астанасы Ақмешіт қаласының
атауын Қызылорда деп атау туралы қаулы
қабылдады
1926 жылы Қазақ АКСР- і құрамына қазақ
жерлерінің бірігуі нәтижесінде республика аумағы
2,7 млн шаршы метр
халқы саны: 5 млн. 230 мың
қазақ халқының үлес салмағы: 61,3

19.

1936 жылғы 9 ақпан ҚАКСР Орталық Атқару
Комитеті Қаулысымен «қазақтар»атауы берілді
• 1936 жылы 5 желтоқсан КСРО Кеңестерінің
Төтенше ҮІІІ съезінде КСРО конституциясы
қабылданды
Қаз АКСР-і одақтас республикаға айналды Қазақ
КСР-і атанды (барлығы 11 республика)
• 1937 жылы наурыз ҚазКСР Кеңестерінің Х съезі
жаңа Конституциясын қабылдады:
• 1920-1924 жж – Орынбор
• 1925-1929 жж – Ақмешіт
• 1929-1991 жж – Алматы

20.

Қоғамдық-саяси өмір

21.

Ғани Мұратбаев
1902-1924 жылдары өмір сүрген.
Түркістан комсомолы Орталық Комитеті Қырғыз
(Қазақ) бюросының тұңғыш төрағасы
• Әйелдер қозғалысының қайраткерлері .Оразбаева,
Н.Құлжанова, С.Есова, Ш.Иманбаева

22.

Қолға алынған шаралар
• 1921 жылы Шілде Орынборда Қазақстан
комсомолының І съезі өтті
• 1921 жылы қаңтар Қазақ АКСР Халық
Комиссарлар Кеңесі «Қырғаз (қазақ) және орыс
тілдерін қолдану тәртібі туралы» декрет
қабылдады
• 1923 жылы 22 қараша Қазақстан Орталық Атқару
Комитеті «Қырғыз (қазақ) тілінде іс жүргізуді
енгізу туралы» декрет қабылдады

23.

Қоғамдық ұйымдар
• «Қызыл отаулар» ХХ ғасырдың 20-жылдары
ауылдардағы ағарту жұмысының орталықтары.
• 1921 жылы шілдеде біртұтас облыстық партия
ұйымы құрылды
• 1925 жылы ақпанда өлкелік ұйым болып қайта
құрылды.
• 1937 жылы Қазақстан Коммунистік партиясы деп
аталды.
• 1921 жылы қаңтарда республика кәсіподақтары
біртұтас ұйымы құрылды.

24.

НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ!
Сабақ аяқталды,
Келесі жүздескенше!