Мінез-құлық бұзылыстары бар білім алушыларға арналған Жүйелі бейімдеу жоспары

1.

«Мінез-құлық бұзылыстары бар білім алушыларға
арналған Жүйелі бейімдеу жоспары»
Орта мектеп мұғалімдері мен ЖОО оқытушыларының біліктілігін арттыру курсы
«Инклюзивті білім беру маманы: теория мен практика негіздері»

2.

Мінез-құлық бұзылыстары
– бұл адамның әрекеттерін және әлеуметтік қолайлы мінез-құлықты реттеу
қабілетіне әсер ететін жағдайлар, көбінесе оқу мен қарым-қатынасқа
қиындықтар туғызады. (Iqbal&Zahoor, 2024)
Мысалдар:
Назар
жетіспеушілігі және
гиперактивтілігі
бұзылуы (НЖГБ)
Аутизм спектрі
Эмоционалдық
бұзылулар

3.

Анықтама
НЖГБ – кең тараған психикалық бұзылыс,
көбінесе ересек кезге дейін жалғасады. Үш
негізгі белгісі бар: Назарының жетіспеушілігі,
гиперактивтілік, импульсивтілік.
Эмоционалдық бұзылулар — адамның
эмоцияларын реттеу қабілетіне әсер ететін
психикалық денсаулық жағдайлары.
Аутизм спектрі — коммуникация, әлеуметтік өзара
әрекеттесу және қиял/ойынмен айналысу қабілетіне
әсер ететін өмір бойы сақталатын жағдай.
(WHO, 2022)

4.

Мінез-құлық бұзылыстары бар білім
алушылардың оқу процесіндегі
қиындықтары
Академиялық
Сыныптағы
мінез-құлық
Әлеуметтік
қарымқатынас
Эмоциаларды
реттеу
Мұғалім мен
сынып
ортасы
(Smith, Katsiyannis and Ryan, 2011)

5.

НЖГБ бар білім алушылар үшін
жүйелі бейімдеулер
Сыныптағы қолдау: назарды
бөлетін факторларды азайту,
үзіліске мүмкіндік беру, шуды
және визуалды
алаңдатқыштарды азайту.
Оқу қолдауы: тапсырмаларды
орындауға қосымша уақыт,
балама форматтар, нұсқауларды
жеңілдету, шағын тапсырмалар,
тыныш орта.
Мінез-құлықты қолдау:
Позитивті кері байланыс пен
қысқа мерзімді марапаттарды
пайдалану
(Cambridge, 2024)

6.

Аутизмі бар білім алушыларға
арналған жүйелі бейімдеулер
Сыныптағы қолдау:
педагог-ассистент, өзгерістер
туралы алдын ала хабарлау,
тыныш аймақ, сенсорлық
алаңдатқыштар
Оқу қолдауы: ауызшадан
қарағанда визуалды жазбаша
нұсқаулар, қосымша уақыт
Әлеуметтік қолдау: өтпелі
кезеңдермен өзгерістерге
дайын болу
Мінез-құлық және
эмоционалды қолдау:
қауіпсіз аймақтар, позитивті
қолдау, жетістіктерді атап өту,
мамандардың көмегіне жүгіну
(NDA, 2015)

7.

Эмоционалдық бұзылыстары бар білім
алушыларға арналған жүйелі бейімдеулер
Сыныптағы қолдау: қолдаушы
және түсінікті атмосфера,
үзілістерге рұқсат беру
Оқу қолдауы:
түсініспеушілікті азайту үшін
жазбаша нұсқаулар, стрессті
азайту үшін есіктің қасындағы
орындыққа отырғызу
Кризисті басқару: менторлар
немесе Кеңес беру
орталығының көмегін алуға
бағыт-бағдар беру.
Қауіпті мінез-құлық кезінде Білім
алушылар қызметі немесе тиісті
органдармен байланысу
Эмоционалды қолдау: білім
алушылардың қиындығын
түсіну, диагноз қоюдан аулақ
болу, кері байланыс беру,
позитивті қолдау
(Mullan&Treanor, 2013)

8.

Емтиханға арналған қолайлылықтар
НЖБГ:
Уақыттың ұзартылуы, жиі үзілістер, тыныш орта, ұсақ заттарды
ұстауға арналған құралдар. (Cambridge, 2024)
АCБ:
Уақыттың ұзартылуы, анық нұсқаулар, тыныш бөлме, үзілістер. (NDA,
2015)
Эмоционалдық бұзылулар:
Уақыттың ұзартылуы, икемді кесте, тыныш орын, кеңесші қолдауы.
(Mullan&Treanor, 2013)

9.

Қиындықтар мен Практикалық
Шешімдер
Қиындықтар: Бұзушылық мінез-құлықты сыныпты бұзбай басқару. Әр түрлі
қажеттіліктерді ескере отырып, әділ қарым-қатынасты қамтамасыз ету.
Практикалық шешімдер: Артық стимуляциядан үзіліс қажет ететін білім
алушылар үшін арнайы "тынышталу бұрыштарын" немесе тыныш орындарды
жасау.
Нақты ережелерді орнату: Барлық білім алушыларға қолданылатын біркелкі
және ашық тәртіп ережелерін әзірлеу.
(Mullan&Treanor, 2013)