Зәр шығару жүйесі

1.

Қожа Ахмет ясауи атындағы халықаралық қазақ-түрік университеті
«Жаратылыстану ғылымдары» факультеті
«Биология» кафедрасы
БӨЖ
Пән атауы: Адам анатомиясы
Тақырыбы: Зәр шығару жүйесі
Қабылдаған: Бабаева Г.А.
Орындаған: Кенжебекова Б.Қ.
Тобы: ЖБЛ-111

2.

Бөліп шығару
дегеніміз - ағзадан
соңғы өнімнің
шығуын айтамыз.

3.

ЗӘР ШЫҒАРУ ЖҮЙЕСІ
Зәр түзуші мүше
Бүйрек
Зәр шығарушы мүше
Зәрағар
Қуық
Зәр шығару өзегі

4.

5.

Бүйректің құрылысы мен қызметі
Зәр түзуші мүше –
Бүйректің қызметі.
бүйрек
Үрме бұршақ пішінді
жұп мүше
Бүйректің жоғарысында
эндокрин безедері –қыртыс және
ми қабатынан тұратын бүйрік
үсті бездері орналасқан
Бүйректің салмағы 150 г, сырты
қоңырқай түсті қабаттан ішкі
бозғұлт түсті ми затынан түрады.
Бүйрек зат алмасуға
қатысады.Бүйрек шумақтарында
нәруыздар түзеледі. Ағзаларда
амин қышқылдарының қорын
калпына келтіруге мүмкіндік
жасайды.
Қорғанышты қызметі (зат алмасу
процесінде бөлінетін улы заттарды
шығарады);
Ағзаның ішкі ортасының
қалыптасуына қатысады.

6.

7.

Нефронның құрылысы мен атқаратын қызметі
Капсулаға капиллярлардан
Нефрон- бүйректің негізгі
қызметін атқаратын бірлігі болып
табылады.Бүйректе 1млн дай
нефрон болады. Нефрон
капсуладан капилляр түйнегінен
және иілген өзекшеден (түтікте)
тұрады.Нефронда қаннан зиянды
заттар,артық су,
тұздар,дәрумендершығарылатын
процестер жүреді.
тұздар, глюкоза, амин
қышқылдары мен басқа
заттар еріген су түзеді.

8.

Нефронның негізгі қызметі
зәр түзу:
Зәрдің пайда болуы 2 құбылыстан тұрады.
1)Алғашқы зәр түзілу фильтрация(сүзілу)
2) Соңғы зәр түзілу реабсорбция (кері сіңіру)
Алғашқы зәр бүйрек шумақтарында фильтрация қылтамырлар арқылы
өтеді. Алғашқы зәрдін құрамында қан плазмасының нәруыздары жоқ.
Бір тәуліктің ішінде 150 – 170л алғашқы
зәр пайда болады.
Соңғы зәр ( реабсорбция)түзілу құбылысы бүйрек түтікшелерінде
өтеді. Глюкоза,амин қышқылдары, витаминдер, су, тұздар кері қанға
өтеді. Осыдан 150 л алғашқы зәрден 1,5 л соңғы зәр пайда болады.

9.

« Зәр түзілу »
Зәр түзілудің
кезеңдері
Құбылысы
Қайда түзіледі
I. Бірінші
реттік зәр
Фильтрация (сүзу)
Бүрек
капсуласында
II. Екінші
реттік зәр
Кері сіңіру
(реабсорбция)
Иілген өзегінде

10.

11.

Адам организімінен бөлінеді
Диссимиляция нәтижесіндегі заттар қанға түсіп, одан соң сыртқа шығады:
Бүйрек арқылы (NH3, H2O, мочевина, тұз);
Өкпе арқылы: (СО2, Н2О);
Тері арқылы: көмірқышқыл газының қалдықтары; тері бездерінен суды,
тұзды, 1% мочевина мен аммиакты шығарады;
Ішектер арқылы: өт пигменттері және ауыр металдардың тұздары шығады.

12.

Гетеротрофты ағзалардың зәр
шығару жүйелерінің байланысы

13.

14.

15.

16.

17.

Қорытынды
Адамдар үшін барлық ішкі он екі және сыртқы он екі мүшесі
де қадірлі де қажетті болып есептелінеді. Оның ішінде қос
бүйректің де өзінің атқаратын қызметі бар. Оған қоршаған
ортадағы ауаның ластануынан және күтінбеу негізі себепкер
болып отыр.
Сондай – ақ, бүйрек, қуық жолдарымен байланысатындықтан
оған тас байланса оның да көптеген емі бар.
Бүйрекке суық тию, оны барлық қалыпты қызметінің
науқастануына алып келіп соқтырады.

18.

Сұрақ-жауап:
1. Қандай мүшелер арқылы зат алмасудың соңғы
өнімдерін шығарады? (Бүйрек, өкпе, тері, тоқ ішек)
2. Зәр шығару қандай мүшелерден тұрады? (Бүйрек,
несепағар, қуық)
3. Зәр қайда жинақталады? (Қуықта )
4. Бүйректе түзілетін сұйықтық? (Зәр )
5. Бүйректің негізгі қызмет атқаратын мүшесі?
(Нефрон)
6.Үрмебұршақ тәрізді жұп мүше. (Бүйрек)
7. Зәр не арқылы шығарылады? (Зәр өзегі)
8. Бүйрек сырты қандай затпен қапталған?
(Қоңырқай қыртысты қабатынан)

19.

Тапсырмалар:

20.

Жауабы:

21.

Биологиялық диктант:
Бүйрек аурулары:
○ ................... – қанда несепнәр мөлшері шектен тыс
көбейеді
○ ................... – бүйрек қабынуы, бактериялар
тудырады, зәр түзілу баяулайды
○.................... – зәр құрамындағы қатты заттар зәр
жолында қатайып, тасқа айналады (зәр қышқылы,
кальций фосфаты)
○.................... – қуыққа салқын тигеннен зәр
тоқтамайды.
○.................... – түнде зәр тоқтамау. Бадамша бездерінің
жұлын қызметінің бұзылуынан болады.
○ .................... – бүйрек ауруын емдейтін дәрігер.
○ .................... – жасанды бүйрек аспабы.

22.

Терминмен жұмыс:

23.

Жауабы:

24.

Тест
1. Зәр шығару жүйесінің қызметі:
А. Қимыл - қозғалысты ретке келтіру
В. Жүйке жүйесін реттеу
С. Қанды тазартып, оның құрамындағы заттарды сыртқа шығару
2. Бүйрек қандай мүше?
А. Тақ мүше
В. Жұп мүше
С. Білмеймін
3. Қанды тазартатын, зәр түзейтін мүше:
А. Бүйрек
В. Несепағар
С. Қуық
4. Іші қуыс, бұлшықетті мүше –
А. Несепағар
В. Бүйрек
С. Қуық
5. Несепағар -.....
А. Іші қуыс, бұлшықетті мүше
В. Түтікше тәрізді мүше
С. Үрмебұршаққа ұқсас мүше
6. Ағзаны керексіз заттардан, артық су мен тұздардан тазартуға тағы да қандай мүшелер
қатысады?
А. Бас, ми, жүйкелер
В. Жүрек, ми, жұлын
С. Өкпе, тері, асқорыту жүйесі
7. Бүйрек арқылы бір тәулікте неше литр қан сүзіліп, тазарады?
А. 1500л
В. 2500л
С. 3500л

25.

Сәйкестендіру тапсырмалары:

26.

Жауабы:

27.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
1. Рақышев А.Р., Адам анатомиясы. Медициналық жоғарғы оқу
орындарына, сонымен бірге биология пәні оқытылатын институт
студенттеріне арналған оқулық, Алматы, 2005ж. - 432б.
2. Жандар Керімбектің Ермаханы. Тәнтану(адам анатомиясы).
Оқулық. 2-басылымы. -Алматы, “Білім” , 2004ж. - 464б.
3. Адам анатомиясы Оқу құралы. Б.2 / Ә. О. Кузенбаева. - Алматы :
TechSmith, 2022.
4. Адам анатомиясының Атласы. Оқу-әдістемелік құралы. / З. Б.
Есимсиитова. - Алматы : Қазақ ун-ті, 2015.
5. Адам анатомиясы: иллюстр.оқулық: 3 томдық. Жүйке жүйесі.
Сезім мүшелері. Т.3 / Ред.бас. Колесников Л.Л. ; Гайворонский
И.В., Ничипорук Г.И., Филимонов В.И.; Аударм. Аубакиров А.Б. М. : ГЭОТАР - Медиа, 2017.
6. Адам және жануарлар физиологиясы атты оқу-әдістемелік
құрал. З.С. Ажибаева, А. М. Бостанова, А. Е. Сержанова . Түркістан : Тұран, 2015

28.

Назарыңызға рахмет!