Тұздар гидролизі. № 2 зертханалық тәжірибе «Тұздар гидролизі» 6-сабақ 9-сынып

1.

Тұздар гидролизі.
№ 2 зертханалық тәжірибе
«Тұздар гидролизі»
6-сабақ
9-сынып

2. Оқу мақсаты:

9.3.4.3
• 9.3.4.3 орта тұз ерітіндісінің
ортасын тәжірибе жүзінде
анықтау;
9.3.4.4
• орта тұз гидролизінің
теңдеуін молекулалық және
иондық түрде құрастыру;
9.3.4.5
• орта тұз
ерітіндіcінің
реакция ортасын
болжау

3. Тұздар гидролизі. № 2 зертханалық тәжірибе «Тұздар гидролизі»

Кейбір тұздардың суда диссоциацияланғанда түзілген гидраттанған катиондары
немесе аниондарының молекуласымен сәйкесінше қышқылды немесе сілтілі
орта түзе әрекеттесуі тұздардың гидролизі деп аталады.
Сандық жағынан гидролизді гидролиздену дәрежесі (h) арқылы
өрнектейді
h=гидролизденген молекулар саны
молекулалардың жалпы саны
Температураны арттырып және ерітінді сұйылту арқылы
гидролиздену дәрежесін өсіруге болады.
Гидролиз процесіне құрамында әлсіз қышқыл немесе әлсіз негіздің
иондары бар тұздар ғана түседі. Ал күшті қышқылдар мен күшті
негіздердің әрекеттесуінен түзілген тұздар (NaCl, KNO3, BaCl2 және
т.б.) гидролизденбейді. Себебі, олардың гидраттанған иондары су мол
екуласымен әрекеттеспейді және нәтижесінде әлсіз электролит
түзілмейді.

4. Тұздар гидролизі. № 2 зертханалық тәжірибе «Тұздар гидролизі»

Тұздардың табиғатына байланысты үш түрлі
гидролиздену реакциясы болады:
1. Күшті қышқыл мен әлсіз негіздің әрекеттесуінен түзілген тұздардың
CuCl2, NH4Cl, Al2(SO4)3 және т.б. гидролизі. Бұл жағдайда гидролиз реакциясына,
яғни тұздың құрамындағы гидраттанған катион мен су молекуласы әрекеттеседі де,
нәтижесінде түзілген оксоний ионына байланысты ерітінді қышқылды (рН < 7)
болады. Мысалы AlCl3 тұзы суда ерігенде диссоциацияланып, иондарға толық
ыдырайды:
Диссоциациялану теңдеуі:
AlCl3 → Al3+ + 3ClHOH → H+ + OH
Al3+ + 3Cl- + HOH → Al(OH)2+ + H+ + 3ClГидролиз реакциясының иондық теңдеуі:
Al3+ + 3Cl- + HOH → Al(OH)2+ + H+ + 3ClГидролиз реакциясының молекулалық теңдеуі:
AlCl3 + H2O → Al(OH)Cl2 + HCl
Ерітіндіде Al3+ ионы су молекуласынан гидроксид-ионды OH- оңай қосып
алып, өте нашар диссоциацияланатын (Al(OH)3-ке қарағанда) Al(OH)2+ ионына
ауысады. Мұның нәтижесінде судың келесі молекуласы диссоциацияланады.
Сонымен, ерітіндіде сутегі иондарының көбеюіне әсер етеді.

5. Тұздар гидролизі. № 2 зертханалық тәжірибе «Тұздар гидролизі»

Тұз ерітінділеріндегі индикатор бояулары:
алюминий хлориді
AlCl3
натрий карбонаты
Na2CO3
натрий хлориді
NaCl

6. Тұздар гидролизі. № 2 зертханалық тәжірибе «Тұздар гидролизі»

Алюминий хлоридінің гидролиз механизмі
H2O
H+ + OH-
AlCl3
Al3+ + 3Cl-
Al3+ +3Cl- +HOH
-
Al OH2- +H+ + 3Cl
Алюминий хлоридінің гидролиз сызбасы
AlCl3
Al(OH)3
әлсіз негіз
[OH]<
HCl
күшті қышқыл
[H]+
ҚЫШҚЫЛДЫ ОРТА

7. Тұздар гидролизі. № 2 зертханалық тәжірибе «Тұздар гидролизі»

2. Әлсіз қышқыл мен күшті негіздердің әрекеттесуінен түзілген
тұздардың CH3COONa, Na2CO3, KCN, Na2SO3, KNO2 және т.б.
гидролизі. Бұл жағдайда гидролиз реакциясына тұздың құрамы
ндағы әлсіз қышқылдың қалдығы болып саналатын
г
идраттанған анион түседі де, нәтижесінде ерітінді сілтілі
(рН > 7) болады.
Диссоциациялану теңдеуі:
Na2CO3 ⇄ 2Na+ + CO32H2O ⇄ H+ + OH2Na+ + CO32- + HOH ⇄ 2Na+ + HCO3- + OHГидролиз реакциясының иондық теңдеуі:
2Na+ + CO32- + HOH ⇄ 2Na+ + HCO3- + OHГидролиз реакциясының молекулалық теңдеуі:
Na2CO3 + H2O ⇄ NaOH + NaHCO3

8. Тұздар гидролизі. № 2 зертханалық тәжірибе «Тұздар гидролизі»

Натрий карбонатының гидролиз механизмі
H2O
Na2CO3
H+ + OH2Na+ + CO32-
2Na+ +CO32- +HOH
HCO3- +2Na+ +OH-
Натрий карбонатының гидролиз сызбасы
Na2CO3
NaOH
H2CO3
күшті негіз
[OH]>
[H]+
СІЛТІЛІ ОРТА
әлсіз қышқыл

9. Тұздар гидролизі. № 2 зертханалық тәжірибе «Тұздар гидролизі»

Әлсіз негіз бен әлсіз қышқылдан түзілген
тұздарда гидролизге ұшырайды. Бұл жағдайда
гидролиздену процесі
соңына дейін жүріп, қышқыл
мен негіз түзіледі. Мысалы, алюминий сульфиді Al2S3 с
умен әрекеттескенде алюминий гидроксиді Al(OH)3 мен
күкіртсутек H2S түзіліп, гидролиздену реакциясы
қайтымсыз болады:
3.
Al2S3 + 6H2O = 2Al(OH)3↓ + 3H2S↑
Олай болса, тұздардың гидролизге ұшырауы,
олардың иондарының құрамы мен мен қасиетіне байла
нысты.

10. Тұздар гидролизі. топтық жұмыс тапсырмасы:

Үлгі.NH4CI – әлсіз негіз NH4ОН пен күшті қышқыл НСІ-дан түзілген тұз гидролизге
ұшырайды.
Молекулалық теңдеу:
NH4CI + Н2О ↔ NH4ОН + НСІ
Толық иондық теңдеу:
NH4 + + CI- + Н2О ↔ NH3 + Н2О + Н+ + СІҚысқартылған иондық теңдеу: NH4 + + Н2О ↔ NH3 + Н2О + Н+
Ерітінді ортасы:
қышқылды орта, рН˂7
І-топ тапсырма NaCl
____________________________________________________
_
ІІ топ тапырма ZnCl2
_______________________________________________________
1-саты.
Молекулалық теңдеу: ______________________________________________
2-саты.
Молекулалық теңдеу: ______________________________________________
Толық иондық теңдеу: ______________________________________________
Қысқартылған иондық теңдеу: _______________________________________
Ерітінді ортасы: __________________________________________________
ІІІ-топ тапсырма FeCl3 __________________________________
1-саты.
Молекулалық теңдеу: ______________________________________________
2-саты.
Молекулалық теңдеу: ______________________________________________
Дескриптор:
Гидролиз теңдеулерін сатылап жаза алады-1балл
Тұздар теңдеуінің ортасын анықтай алады-1 балл

11. Жұптық жұмыс тапсырмасы:

орта тұз ерітіндісінің ортасын ТӘЖІРИБЕ ЖҮЗІНДЕ анықтау
NaCl
Na2CO3
NH4Cl
Дескриптор:
орта тұз ерітіндісінің ортасын ТӘЖІРИБЕ ЖҮЗІНДЕ анықтайды-2 балл

12. Жеке жұмыс деңгейлік тапсырмасы:

А.1.Қандай заттар гидролизге ұшырайды?
2.Натрий хлориді гидролизге ұшырайды ма?
3.Гидролиздің қандай түрлері бар?
В 1.Катион бойынша гидролиз 2.Анион бойынша гидролиз 3 Катион-анион бойынша гидролиз
С . 1. FeCl3
Fe(OH)3 + HCl Ерітінді ортасы?
Себебі........
Дескриптор:
орта тұз ерітіндісінің ортасын тәжірибе жүзінде анықтайды-2 балл
орта тұз гидролизінің теңдеуін молекулалық және иондық түрде
құрастырады-2 балл
орта тұз ерітіндіcінің реакция ортасын болжайды-2балл

13. ЕББҚ-оқушыға тапсырма

Қандай заттар гидролизге ұшырайды: CaCO3,
Na2SO4, K3PO4 и NH4Br? Молекулалық және
иондық теңдеуін жазаңыз

14. Рефлексия

Үйге тапсырма: Тұздар гидролизі.