OIV INFEKSIYASI (2)

1. OIV

INFEKSIYASINING
PROFILAKTIKASI

2. 01

VIRUSNING ANIQLANISHI
01
1983 yilda
Parijlik Lyuk Montań ye va Amerikalik olim Robert
Gallo, OITS kasalligiga uchragan bemorning
biomaterialida oldinma-ketin bir hil virus ajratishgan
ROBERT GALLO
02
02
1985 yilda
Bu virusga JSST tomonidan odamning immunitet
tanqisligi virusi deb nom berilgan
LYUK MONTAN`YE

3. OIV

OIV (VICH, HIV)
IMMUNITET
odam organizmidagi
immunitet tanqisligini
keltirib chiqaruvchi virus
Inson organizmining turli kasallik
va uni qo‘zg‘atuvchilariga qarshi
kurashuvchanlik qobiliyati

4. OITS

OIV infeksiyasi
OITS
odamning immunitet tanqisligi virusi
yuqganligi oqibatida kelib chiqadigan
surunkali yuqumli kasallik
orttirilgan immunitet tanqisligi
sindromi – kasallikning o`ziga xos
belgilari shakllangan davri, OIV
infeksiyasining so ‘ngi bosqichi.

5. KASALLIK MANBAI

Kasallik virusining manbai BEMOR va
odam immuniteti tanqisligi virusini
tashib yuruvchi shaxslar hisoblanadi
(OIV maqomidan behabar insonlar)

6. KASALLIK MANBAI

Epidemiologik jihatdan virus tashib yuruvchilar
bemorlarga nisbatan havfliroqdir, chunki:
Ular kasallikning yashirin davrida (3-oydan 10
yilgacha) hech qanday kasallik alomatlarini
sezmaydilar, hatto o‘zlarini OIV bilan
zararlanganligini ham bilishmaydi

7. OIV INSON TANASIDAGI QUYIDAGI SUYUQLIKLARDA UCHRAYDI

Ko‘krak sutida
Qon va qon mahsulotlarida,
to‘qimalarda
Jinsiy a‘zolar ajralmalarida

8. OIV INSON TANASIDAGI QUYIDAGI SUYUQLIKLARDA XAVFSIZ

01
OIV INSON TANASIDAGI QUYIDAGI
SUYUQLIKLARDA XAVFSIZ
Virus terda, so‘lakda, siydikda, najasda ham bo‘lishi
mumkin lekin ular soni shu darajada kam bo‘ladiki,
kasallikni yuqishi va rivojlanishi uchun yetarli emas
(agar ushbu suyuqliklar tarkibida qon mavjud
bo‘lmasa).

9. YUQISH YO‘LLARI

JINSIY YO‘L
QON ORQALI
ONADAN BOLAGA

10. JINSIY YO‘L

Betartib jinsiy aloqa yo‘li orqali;
Sog‘lom turmush tarziga rioya qilmagan
hollarda, palapartish, g‘ayritabiiy tarzda
himoya vositalarisiz begona shaxslar bilan
jinsiy muloqot qilish orqali.

11. QON ORQALI

Zarasizlantirilmagan tibbiy buyumlar orqali
Shprislar va ignalardan umumiy foydalanilganda

12. QON ORQALI

Virus bilan zararlangan qon va uning tarkibiy qismlalari quyilganda
Yetarlicha zararsizlantirilmagan maishiy asbob-uskunalar orqali

13. ONADAN BOLAGA VERTIKAL YO‘L

HOMILADORLIKDA
TUG’RUQDA
SUT ORQALI

14. OIV QANDAY HOLLARDA YUQMAYDI

Qo‘l berib ko‘rishganda, quchoqlashganda

15. OIV QANDAY HOLLARDA YUQMAYDI

Yo‘talganda, aksa urganda

16. OIV QANDAY HOLLARDA YUQMAYDI

Jamoat joylarida

17. OIV QANDAY HOLLARDA YUQMAYDI

Hashorotlar chaqqanda

18. OIV QANDAY HOLLARDA YUQMAYDI

Umumiy idish-tovoqdan
foydalanganda, ovqatlanganda

19. OIV QANDAY HOLLARDA YUQMAYDI

Basseyn, hammom, hojatxonadan umumiy foydalanganda

20. OIV QANDAY HOLLARDA YUQMAYDI

Kiyim kechak va ko‘rpa - to‘shak orqali

21. OIV infeksiyasining yuqish xavfi yuqori bo‘lgan guruhlar

- Tomir ichiga giyohvand modda qabul qiluvchilar
- Mukofot evaziga jinsiy aloqaga kirishuvchi shaxslar;
- Erkak bilan jinsiy aloqa qiluvchi erkaklar;
- Ishchi migrantlar

22. OIV BILAN ZARARLANGANDA QANDAY BELGILAR NAMOYON BO‘LADI

OIV bilan zararlangan shaxsda tashqi ko‘rinishdan
kasalligi sezilmaydi, ammo ushbu belgilar kuzatiladi :
- Tez-tez sababsiz haftalab ich ketish
- Haftalab (oylab) tana xaroratininig
ko’tarilishi
- Quloq oldi, jag` osti, qo`ltiq osti
limfa tugunlarining kattalashuvi

23. OIV BILAN ZARARLANGANDA QANDAY BELGILAR NAMOYON BO‘LADI

OIV bilan zararlangan shaxsda tashqi ko‘rinishdan
kasalligi sezilmaydi, ammo ushbu belgilar kuzatiladi :
- Qisqa muddatlarda tana vaznini
sezilarli kamayishi
- Yuqori nafas yo‘llarining yil
davomida bir necha marotaba
qaytalanuvhi kasalliklari

24. OIV INFEKSIYANING DIAGNOSTIK USULLAR

Birlamchi tekshiruv
IFA, IXLA va Ekspress test
Tasdiqlovchi testlar
Immunoblot
Immunologik usullar
Polimeraz zanjir reaksiya (PZR)

25. OIV/OITSni davolab bo‘ladimi?

XA, DAVOLAB BO‘LADI!
Retrovirusga qarshi terapiya
– bu OIVning inson organizmida ko‘payishini to‘xtatishga qaratilgan davolash turidir.

26. RETROVIRUSga qarshi terapiya nima qiladi?

Inson umrini uzaytiradi
Hayot sifatini yaxshilaydi
Yashash uchun imkoniyat yaratadi
Ushbu preparatlar bilan davolanayotgan
insonlar orasida 30 yil va undan ortiq
yashayotganlar mavjud!

27.

Agar shaxs o‘zida OIV infeksiyasi mavjud
yoki mavjud emasligi to‘g‘risida
ma‘lumot olishni istasa, OITS
markazlarida joylashgan anonim
xonalarga murojaat qilishi mumkin.

28. Muloqotdan keyingi profilaktika

Bu pathogen mikroorganizm (OIV
qo‘zgzatuvchisi) bilan muloqot natijasida
rivojlanishi mumkin bo‘lgan infeksiyani
oldini olishga qaratilgan chora-tadbirlar
tushuniladi.

29. MULOQOTLARDAN KEYINGI PROFILAKTIKA QANDAY HOLATLARDA O`TKAZILADI?

-Tasodifiy xavfli muloqot
yuzaga kelganida;
-Har qanday holatdagi ishlatilgan
turli tibbiy ignalar qo‘lga yoki
tananing boshqa qismlariga
sanchilganda;

30. ESLATMA!

Muloqotdan keyingi dastlabki soatlarda, zararlangan biologik
suyuqlik bilan muloqotdan (avariya vaqtidan) so‘ng dastlabki 24
soat davomida ammo 72 soatdan kechiktirmay OITSga qarshi
kurash markaziga murojaat qilish zarur.

31. OIVni profilaktikasi

Sog‘lom turmush tarziga rioya qilish
Shaxsiy gigiyena qoidalariga rioya qilish, bunda faqatgina
o`ziga tegishli bo`lgan buyumlardan foydalanish

32. STIGMA

Stigma (“tamg‘a” ma’nosini anglatadi) - o‘ta kuchli
ijtimoiy tamg‘a bo‘lib, atrofdagi insonlar bilan
munosabatni yomonlashtirib, OIV bilan
yashovchilarni xaqoratlanishi, rad etilishi va
ijtimoiy xayotdan chetlatilishiga sabab bo‘ladi.

33. DISKRIMINASIYA

Diskriminasiya-(kamsitish, ajratish) boshqa
insonga OIV infeksiyasi bo‘lgani uchun salbiy
munosabatda bo‘lishni bildiradi.
Quyidagi holatlarni noqonuniy deb baholash
mumkin:
-
Tibbiy yordam ko‘rsatishni rad etish;
-
OIV sababli mahalladagi qiyinchiliklar;
-
Ish, o‘qish joyidan OIV yo‘qligi haqida
ma’lumotnoma so‘rash;
Sport majmuasi tomonidan ma’lumotnoma
so‘rash, agar OIV mavjud bo‘lsa mashg‘ulotlarga
kiritmaslik.

34. STIGMATIZASIYA VA DISKRIMINASIYA

Stigmatizasiya
va
diskriminasiya
OIV kasalligini oldini olishda hamda u
bilan bog‘liq ijtimoiy-psixologik yordam
Inson
huquqlari
buzilishi
Stigma
ko‘rsatishda jiddiy to‘siq bo‘ladi.
Diskriminasiya

35. O'ZBEKISTON RESPUBLIKASI QONUNCHILIGI

Bugungi kunda O'zbekistonda OIV bilan yashovchilar barcha fuqarolar
bilan teng, xattoki ulardan ko‘proq huquqlarga ega.
O'ZBEKISTON RESPUBLIKASI
QONUNCHILIGI
(24.09.2013)ga ko'ra
4- bob. OIVni yuqtirib olganlarning
huquq va majburiyatlari, ularni ijtimoiy
muhofaza qilish.

36. 19-MODDA

“OIVni yuqtirib olganlar: O‘ziga nisbatan
insonparvarlik munosabatida bo‘linishi,
psixologik yordam olish huquqiga ega.”
19-MODDA

37. 20-MODDA

“OIVni yuqtirib olganlarni ijtimoiy
muhofaza qilish.”
20-MODDA

38.

20-modda
OIVni yuqtirib olganlarni ijtimoiy muhofaza qilish
O`n sakkiz yoshga to‘lmagan OIVni
yuqtirib olganlar, kasallik bosqichidan
qat`i nazar, har oylik ijtimoiy nafaqa
va nogironligi bo‘lgan bolalar uchun
imtiyozlar olish huquqiga ega
OIVni yuqtirib olgan bolalarning ota-onasi yoki
ularning o`rnini bosuvchi shaxslar ishdan
vaqtincha ozod qilingan va vaqtinchalik
mehnatga qobiliyatsizlik nafaqasini olgan holda
bolalar bilan birga davolash-profilaktika
muassasasida stasionar sharoitlarda bo‘lish
huquqiga ega

39. 21-MODDA

“OIVni yuqtirib olganlarning huquqlari
cheklanishiga yo‘l qo‘ymaslik.”
21-MODDA

40. Bilish muhim!

Ushbu
ma‘ruza
materiali
pedagog
hodimlar faoliyati davomida, o‘quvchi
(tarbiyalanuvchi,
talaba, kursant)lar
orasida OIV infeksiyasining profilaktikasiga
doir mavzuda o`quv mashg‘ulotlari
o‘tkazishda yetarli bilim saviyaga ega
bo‘lishlari uchun tayyorlangan.

41. Bilish muhim!

Pedagog hodimlar, o‘quvchilari yoki ularning oila
a‘zolari OIV maqomidan xabardor bo‘lgan taqdirda
ushbu
ma‘lumot
yuzasidan
konfidensiallikni,
amaldagi qonunchilikda belgilab berilgan huquqlari
poymol
etilmasligini,
ularga
barcha
bilan teng
imkoniyatlar yaratilishini ta‘minlashi zarur.

42. E`tibor qaratish zarur:

1.
OIV/OITS tushunchalari
2. OIVning yuqish yo`llari
3. OIVni yuqtirib olish mumkin bolgan va
mumkin bo‘lmagan holatlar
4. Muloqotdan
keyingi
profilaktika,
muloqot yuzaga kelganda nima qilish
zarurligi

43.

E‘TIBORINGIZ UCHUN
RAHMAT!