ИФТ 10-апта

1.

«Дәрілер технологиясы және фармакогнозия» кафедрасы
Тақырыбы: Ветеринарияда рационалды дәрілік түрлерді
таңдау және оларды енгізу жолдары
Орындаған: Ғалымжанқызы А.
Тобы: ФҚҚ 01-24
Тексерген:Нурбаева С.Е.
Шымкент 2025

2.

Жоспары:
I.Кіріспе
II.Негізгі бөлім
2.1. Ветеринариялық фармакологияның маңызы
2.2. Ветеринариялық тәжірибеде кеңінен қолданылатын дәрілік түрлер
2.3. Ветеринарияда дәрілік түрлерді енгізу тәсілдері
III. Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

3.

Кіріспе
Ветеринариялық медицинада дәрілік заттарды тиімді және қауіпсіз қолдану – жануарлардың
денсаулығын сақтау мен ауруларды емдеудің негізгі шарты. Дәріні таңдау кезінде оның дәрілік
түрі мен енгізу жолын дұрыс анықтау емнің нәтижелілігіне тікелей әсер етеді. Рационалды
терапия – жануардың түрі, жағдайы және аурудың сипатына қарай ең тиімді әрі қауіпсіз дәріні
таңдау үдерісі.
Осы презентацияда ветеринарияда кең қолданылатын дәрілік түрлер мен оларды енгізу тәсілдері
қарастыратын боламыз.

4.

Ветеринариялық фармакологияның маңызы
Ветеринария – жануарлардың денсаулығын сақтау, ауруларын анықтау, емдеу және алдын алу
шараларын ұйымдастырумен айналысатын ғылым саласы. Ол адам денсаулығымен де тығыз
байланысты, себебі жануарлардан адамға жұғатын зооноздық аурулардың таралуын болдырмау –
ветеринарияның басты міндеттерінің бірі.
Ветеринариялық фармакология – ветеринарияның маңызды саласы болып табылады. Ол
жануарларға арналған дәрілік заттардың қасиеттерін, әсер ету механизмін, ағзадағы өзгерістерін,
дозалау ережелерін және қолдану тәсілдерін зерттейді.

5.

Ветеринариялық тәжірибеде кеңінен қолданылатын
дәрілік түрлер
Ветеринариялық тәжірибеде жануарлардың анатомо-физиологиялық ерекшеліктеріне, аурудың
түрі мен ауырлығына байланысты дәрілік заттар әртүрлі фармацевтикалық түрлерде қолданылады.
Дәрілік түр – дәрілік затты қолдануға ыңғайлы және тиімді ету мақсатында арнайы өңделген
форма. а) Қатты дәрілік түрлер:
Ұнтақтар (Pulveres) – ішке,
сыртқа және жараға себу үшін
қолданылады. Ұсақталған ұнтақ
түрінде дайындалады, тез әсер
етеді және кейде жемге немесе
суға қосылады.
Таблеткалар (Tabulettae) –
дәл дозаланған, ішке
қолданылатын дәрілік түр.
Ыңғайлы және сақтау мерзімі
ұзақ.
Болюстер (Bolus) – ірі қара
малға арналған үлкен
таблеткалар. Әдетте асқазанішек жолдарына баяу еритін
етіп дайындалады.

6.

ә) Сұйық дәрілік түрлер:
Ерітінділер (Solutiones) – дәрілік заттардың
суда, спиртте немесе басқа еріткіштерде толық
еруі арқылы дайындалады. Ішке, тері астына,
бұлшықетке және көктамырға енгізуге
арналған.
Суспензиялар (Suspensiones) және
эмульсиялар (Emulsiones) – дәрілік заттардың
сұйық ортада біркелкі таралуы нәтижесінде
алынатын түрлер. Майлы немесе су негізінде
дайындалып, ішке, теріге немесе шырышты
қабықтарға қолданылады.

7.

б) Жұмсақ дәрілік түрлер:
1.Майлар (Unguentum) –
теріге және жара бетіне
жағылады. Терінің қабыну,
жарақат және күйік
ауруларында жиі қолданылады.
2.Пасталар мен кремдер –
қоюлау консистенциялы, тері
ауруларында және күйіктерде
тиімді қолданылатын түрлер.
в) Басқа дәрілік түрлер:
1
2
1. Аэрозольдер мен спрейлер –
теріге, шырышты қабықтарға
және тыныс алу жолдарына
қолданылады. Жара, инфекция
және тыныс алу ауруларын
емдеуде қолайлы.
2. Импланттар (Implantata) –
тері астына енгізілетін, ұзақ
уақыт бойы дәрілік затты баяу
бөлетін форма. Көбіне
гормоналды немесе
антибиотикалық препараттар
түрінде болады.

8.

Ветеринарияда дәрілік
түрлерді енгізу тәсілдері
Жануарларға дәрілік заттарды енгізу тәсілі — дәрінің
ағзаға түсу жолы мен оның сіңірілу жылдамдығын
анықтайтын маңызды фактор. Енгізу әдісін дұрыс таңдау
емнің тиімділігіне, жанама әсердің болмауына және
жануардың жағдайына тікелей әсер етеді.
1. Ішке енгізу (per os)
• Мақсаты: дәрілік затты асқазан-ішек жолдары арқылы
енгізу.
• Артықшылығы: қолдануға оңай, қауіпсіз.
• Кемшілігі: дәрі баяу сіңеді, кейбір заттар асқазан сөлімен
бұзылады.
• Мысалы: ұнтақтар, таблеткалар, ерітінділер, суспензиялар.

9.

2. Парентералды (инъекциялық) енгізу:
Бұл әдіс дәріні асқазан-ішек жолын айналып өтіп, тікелей қанға немесе ұлпаға жіберуге негізделген.

10.

Тыныс алу жолдары
арқылы
(ингаляциялық)
Тері арқылы
(дермальды /
трансдермальды)
Тік ішек арқылы
(ректальды)
• Мақсаты: дәріні
• Мақсаты: дәріні теріге • Мақсаты: дәріні тік
аэрозоль немесе газ
немесе шырышты
ішек арқылы енгізу.
түрінде тыныс алу
қабықтарға жағу
• Мысалы:
жолдарына енгізу.
арқылы сіңіру.
суппозиторийлер,
• Артықшылығы:
• Мысалы: майлар,
ерітінділер.
тыныс алу ауруларында пасталар, кремдер,
• Артықшылығы:
тиімді, тез әсер етеді.
жақпалар.
асқазан-ішек жолын
• Мысалы: аэрозольдер, • Қолданылуы:
айналып өтеді,
спрейлер, газдар.
жаралар, тері аурулары,
сіңірілуі жақсы.
паразиттерге қарсы ем.
Тері астына имплант
енгізу
• Мақсаты: дәрілік
затты ұзақ уақыт бойы
біртіндеп бөлуді
қамтамасыз ету.
• Мысалы: гормоналды
немесе антибиотикалық
импланттар.

11.

Рационалды дәрілік түрлер мен
енгізу жолын таңдау принциптері
Жануарларды емдеуде дәрілік заттарды дұрыс таңдау —
емнің тиімділігін қамтамасыз ететін маңызды фактор. Дәрінің
түрін және енгізу жолын таңдау кезінде келесі принциптер
ескеріледі:
Жануардың түрі, жасы
және салмағы- дәріні әртүрлі
жануарларға қолдану
ерекшеліктерін білу маңызды.
Мысалы, ірі қара мен ұсақ
малға бірдей дозаны қолдануға
болмайды.
Аурудың сипаты мен
ауырлығы- жеңіл немесе
орташа дәрежелі ауруларда
сыртқы немесе ішке енгізілетін
дәрілер қолданылады. Ауыр
немесе жедел жағдайларда
инъекциялық (парентералды)
жолдар тиімді.

12.

Дәрінің фармакокинетикасы
және фармакодинамикасы:
• Дәрінің ағзада сіңу жылдамдығы,
таралуы, әсер ұзақтығы ескеріледі.
• Мысалы, кейбір антибиотиктер
баяу сіңетін формада дайындалса,
ұзақ әсер етеді.
1
Жанама әсерлері мен қарсы
көрсеткіштері:
• Дәрі жануарға зиян келтірмеуі керек.
• Жүктілік, жас төлдер немесе белгілі
аурулары бар жануарларда қарсы
көрсеткіштер ескеріледі.
2
Қолдану ыңғайлылығы және ферма
жағдайында енгізу мүмкіндігі:
• Фермада көп жануарға бір уақытта
қолдануға ыңғайлы түрлер таңдалады.
• Мысалы, жемге немесе суға
қосылатын ерітінділер.
3
4
Экономикалық тиімділік және
дәрінің сақтау шарттары:
• Қолдану тиімділігі мен шығындары
есепке алынады.
• Дәріні сақтау мерзімі,
температуралық шарттары және
қауіпсіздігі маңызды.

13.

Қорытынды
Ветеринариялық тәжірибеде дәрілік заттың түрі мен енгізу жолын дұрыс таңдау – жануарларды
тиімді және қауіпсіз емдеудің негізгі шарты болып табылады. Рационалды терапия жануардың түрі,
ауру сипаты және дәрінің қасиеттерін ескере отырып, ең тиімді емді жүргізуге мүмкіндік береді.
Дұрыс таңдалған дәрілік түр мен енгізу тәсілі ем нәтижесін жақсартып, жануарлардың
денсаулығын сақтауға, өнімділігін арттыруға және жанама әсерлерді азайтуға көмектеседі.
Сондықтан ветеринар маманның кәсіби білім мен тәжірибесіне сүйеніп, дәрілерді қолдануы өте
маңызды.

14.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
1. Ветеринарияда пайдаланылатын дәрілік заттар мен биологиялық препараттар қауіпсіздігіне қойылатын талаптар
2. Ветеринарияда пайдаланылатын дәрiлiк заттар мен биологиялық препараттар
3. https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P080000380_
4. https://ksu.edu.kz/files/TB/book/vet/al_ash_y_veterinariyaly_k_mek2.pdf
5. Ветеринарные лекарственные формы.