Сенсорлық интеграция (1)

1. Сенсорлық интеграция

СЕНСОРЛЫҚ ИНТЕГРАЦИЯ
ЕРЖАНҚЫЗЫ Б.

2.

Сенсорлық интеграция
Энн Джин А́йрес[ (англ. Anna Jean Ayres, 18
января 1920 — 16 декабря 1988) —
эрготерапевт,
Сенсорлық интеграция теориясының авторы.
Оның еңбегі «жасырын сенсорлық
тапшылықтарды» анықтауға қосқан үлесімен
бағаланады.
Сондай-ақ, осы сенсорлық тапшылықтарды
жоюға бағытталған бағалау және емдік араласу
әдістерін әзірлеуімен танылған.

3.

Сенсорлық интеграция — ағзаның қабылдаған әсерлерін қозғалыс жасауға, оқуға
және қалыпты мінез-құлық көрсетуге бағыттап ұйымдастыру қабілеті.
Интеграциялау — әртүрлі бөліктерді бір бүтінге жинау немесе ұйымдастыру дегенді
білдіреді. Бір нәрсе интеграцияланған кезде оның бөліктері бір жүйе сияқты үйлесімді
жұмыс істейді. Орталық жүйке жүйесі, әсіресе ми, сенсорлық ақпараттың сансыз
бөліктерін тұтас жүйеге ұйымдастыруға қабілетті.

4.

Адам гендерінде сенсорлық интеграцияның бастапқы
деңгейі кодталған. Барлық балалар интеграцияға қабілеті
бар күйде туылады.
Сенсорлық интеграцияны дамытуға ең қолайлы мүмкіндік
— жауап беруге бейімделу.
Адаптивті жауап — сезімге
бағытталған және дәлелді реакция.
негізделген,
мақсатқа
Нәресте сылдырмақты көріп, оған қолын созады.
Сылдырмаққа қол созуға әрекет ету — адаптивті жауап
Ал қарапайым, мақсаты жоқ қол бұлғату адаптивті жауапқа
жатпайды.

5.

Сенсорлық интеграцияның дисфункциясы
— сенсорлық өңдеудің бұзылысы;
бұл әртүрлі сезім мүшелерінен келетін
сигналдардың
тиісті
жауапқа
айналдырылмауы және адекватты мінезқұлықтық
реакция
ретінде
ұйымдастырылмауымен
сипатталатын
жағдай.
Адаптивті жауап — бұл баланың ішкі және сыртқы ортадағы өзгерістерге
берген сәтті реакциясы, ол баланың өзі әлеммен өзара әрекеттесу процесінде
туғызады. Сондықтан ағзаның адаптивті жауабын шақыруға немесе
қалыптастыруға ең қолайлы орта — ойын.

6.

Ойынды таңдауында жеке (индивидуалдық) тәсіл
Гипореактивті балаларға күшті
сенсорлық әсерлер ұсыну қажет
Гиперреактивтілігі
бар
балалар
үшін
тыныштандыруға бағытталған, тұрақты әрі
қауіпсіз психосезімдік орта қалыптастыру қажет
• Ойын уақыты біртіндеп ұлғайтылуы тиіс.
• Ойын белсенділік төмендей бастағанға дейін аяқталмауы қажет — яғни ойын
белсенділікке дейін тоқтатылуы керек.
• Коммуникативтік қабілеттерді дамыту үшін тек жағымды стимулдар қолданылуы
керек.
• Белсенді визуалдық (көзге бағытталған) стимулдар күшті реакция тудыруы мүмкін
және оларды дозаланған түрде қолдану қажет.
• Назар аудару тапшылығы мен гиперактивтілік синдромы (СДВГ) бар балалармен
ойнағанда белсенді стимуляция элементтерін алып тастау қажет.

7.

Тактильдік ойындар
жылу, суық, ауырсыну және беттік сезімталдықты сезіну үшін
• Әртүрлі массалардан мүсіндеу (пластилин, кинетикалық құм — құрғақ және
ылғалды, мүсіндеуге арналған қамыр).

8.

Есту арқылы қабылдауына арналған ойындар
•Бесік жырларын орындау, ертегілер оқу,
•Әртүрлі пластик банкаларға жарма немесе құм құйып, соларды шиқылдатып
дыбыс жасау.
•Бала ән айтпаса да бірге ән салу.
•Дауыстың тональдығын өзгерту; көшедегі және қоршаған орта дыбыстарын
тыңдау.

9.

Дәм мен иіс сезімін дамытуға арналған ойындар
Егер қарсы көрсетілімдер болмаса, баланы әртүрлі дәмдердің
тағамдарымен таныстырыңыз: тәтті, тұзды, қышқыл, ащы. Бала
бәрін түгел жеп қоюы міндетті емес — тек дәмін татып көруі
жеткілікті

10.

Егер аллергия болмаса, баланың гүлдердің, кремдердің, сусабындардың,
жемістердің немесе басқа да иісі бар тағамдар мен заттардың иісін сезінуіне
мүмкіндік беріңіз. Қай иістердің жағымды, қайсысы жағымсыз екенін сөзбен
айтыңыз.

11.

Көру қабылдауын дамытуға арналған ойындар
• Назар аударту үшін түрлі суреттерді — қара-ақ және түсті
— пайдаланыңыз.
• Ойынды
«жеңілден
күрделіге»
деген
қағида
бойынша
ұйымдастырыңыз;
суреттер
санын
біртіндеп
көбейтіңіз.
Кез келген бояулармен сурет салыңыз, түстерді араластырыңыз —
балаларға қандай түс шығатынын бақылау өте қызықты.

12.

Вестибулярлық жүйені ынталандыруға
арналған ойындар
Кез-келген
қозғалыс
түрі
вестибулярлық
рецепторларды
ынталандырады, бірақ айналдыру, тербеліс және басы төмен ілу —
ең қарқынды әрі ең ұзақ әсер ететін түрлері

13.

Проприоцептивтік ойындар
Бала проприоцептивті әсерлерді келесі әрекеттер арқылы ала
алады: буындардың қозғалысына әсер ететін — мысалы, ауыр
затты итергенде; немесе буындардың созылуына әкелетін —
құрал-жабдықта ілініп тұру мен тартыну кезінде (турник,
брусья, планка, сақиналар, рукоход және т.б.)

14.

Әдебиеттер тізімі
1. A. Jean Ayres — Sensory Integration and the Child (1979; обновл. издания 2005, юбилейное) —
классика и источник теоретической базы (Ayres — основатель теории). Обязательно для
любого, кто изучает SI «с нуля» (исследователям и терапевтам). WPS Publish
2. A. Jean Ayres — Sensory Integration and Learning Disorders (1972) — более техническая
монография раннего периода работ Айерс; полезна для глубокого понимания
нейрофизиологических предпосылок. Internet Archive
3. Anita (или Anne) Bundy, Shelly J. Lane и соавт. — Sensory Integration: Theory and Practice
(классическое руководство; последние издания — современное учебное пособие для ОТспециалистов) — большой академический учебник с оценками, кейсами и примерами
вмешательств;