Лекция_11_Галактикалар

1. Галактикалар. Олардың түрлері. Біздің Галактика. Галактикалардың негізгі сипаттамалары мен құрылысы.

{
Галактикалар.
Олардың түрлері.
Біздің Галактика.
Галактикалардың
негізгі сипаттамалары
мен құрылысы.

2.

Галактикалар – жұлдыздар мен жұлдыздардың
шоғырлануы, жұлдызаралық газдар мен тозаңнан және
қараңғы материядан құралған алып, гравитациялықбайланысқан жүйе.

3.

4.

Шашыраңқы жұлдыздық
шоғырлар
Галактикадағы әрбір
үшінші жұлдыз қос
жұлдыз болып
келеді, үш және одан
көп жұлдыздардан
тұратын жүйелер
болады. Олардан да
күрделі нысандар –
жұлдыздық
шоғырлар болып
табылады.

5.

Шар тәрізді жұлдыздық
шоғырлар
Шар тәрізді
шоғырлар жұлдызды
фонда күшті
ерекшеленеді, оған
себеп шоғырланған
жұлдыздардың
көптігі және айқын
сфералық формасы.
Центавр шоқжұлдызындағы
шар тәрізді шоғырлар

6.

7.

8.

Ядроның құрылымы
Ядро - ядро центріндегі ең аз аймақ. Галактикалардың ядросы туралы сөз
болғанда, көбінесе галактикалардың белсенді ядросы туралы айтады, бұл
жердегі процесстерді ол жерде шоғырланған жұлдыздарға байланысты
түсіндіруге болмайды.
Диск - галактиканың көп нысандары шоғырланған салыстырмалы жұқа
қабаты. Газды-тозаңды диск және жұлдыздық дискіге бөлінеді.
Балдж (англ. bulge «вздутие») - сфера тәрізді бөліктің жарығырақ ішкі бөлігі.
Гало - сфера тәрізді бөліктің сыртқы бөлігі; балдж бен галоның шекарасы
анық емес, және шартты түрде болып табылады.
Спираль тәрізді тармақ (спираль жең (рукав)) - жұлдыз аралық газдан және
спираль тәрізді жас жұлдыздардан құралған, тығыз бөлігі. Олардың не себепті
пайда болуы туралы сұрақ әлі күнге анықталмаған.
Бар (перемычка) - жұлдыздар мен жұлдызаралық газдан тұратын тығыз
созылған түзілім. Есептеулер бойынша жұлдызаралық газды галактика
центріне негізгі тасымалдаушы.

9.

БІЗДІҢ ГАЛАКТИКА - ҚҰС ЖОЛЫ
1609 году Галилео Галилей ең алғаш болып аспанға телескопты
бағыттап, Құс жолын анықтаған болатын.

10.

БІЗДІҢ ГАЛАКТИКА - ҚҰС ЖОЛЫ

11.

12.

Млечный путь состоит из 200 миллиардов звёзд. И
Солнце со своими планетами только одна из них.
При этом наша Солнечная система удалена от
центра Млечного Пути примерно на две трети его
радиуса. Мы живём на окраине нашей Галактики.
Млечный путь имеет форму круга. В центре его
звёзды расположены плотнее и образуют
огромное плотное скопление. Внешние границы
круга заметно сглажены становятся тоньше по
краям. При взгляды со стороны Млечный Путь,
вероятно, напоминает планету Сатурн с её
кольцами.

13.

Біздің Галактикамыздың
құрылысы
Ядро, бес спираль
тәрізді жеңнен
тұрады. Ядро біздің
Галактикамыздың
центрінде
орналасқан.
Біздің Галактика жоғарыдан

14.

Біздің Галактикамыздың
құрылысы
Галактика құрамында қазіргі бағалаулар бойынша 200 – 400 млрд
жұлдыз бар. Олардың негізгі массасы жазық диск формасында орналасқан.
Құс жолы Галактикасында 25 – 100 млрд дейінгі қоңыр ергежейлілер
бар.
Галактика массасының үлкен бөлігі жұлдыздар бен жұлдызаралық
газ емес, қараңғы материядан тұратын галосында жинақталған, сол себепті
Құс жолының дәл массасын анықтау мүмкін емес.
2009 жылдың қаңтар айында Галактиканың массасы 3⋅1012 Күн
массасына немесе 6⋅1042 кг тең деп бағаланған.
Ал 2016 жылғы мамыр айында Канада астрофизиктері Галактиканың
массасы небәрі 7⋅1011 Күн массасына тең деген болатын.
2019 жылы «Gaia» және «Hubble» миссияларының жаңа
мәліметтеріне сәйкес астрономдар Құс жолының центрінен 129 000 жарық
жылы радиусындағы массасы шамамен 1,5 ⋅1012 Күн массасын құрайды деп
анықтаған.

15.

Біздің Галактикамыздың
құрылысы
Біздің Галактика. Бүйірінен көрініс.
Галактикамыздың
өлшемі:
- Галактика
дискісінің диаметрі
шамамен 30 кпк ( 100
000 жарық жылы),
- қалыңдығы –
шамамен 1000 жарық
жылына тең.

16.

Галактика құрылысы
Галактика өз центрі
маңында айналады.
Галактика центрі
айналасында Күн 200
млн жылда бір
айналым жасайды.
Галактика айналуының
моделі

17.

Галактикалардың массаларын
анықтау

18.

Галактиканың құрылысы

19.

Галактика құрылысы

20.

Бар (перемычка) проходит от внутренних концов спиральных ветвей
(голубые) к центру галактики. NGC 1300.

21.

Галактикалардың түрлері
Галактикалардың негізгі үш түрі болады:
1.Эллипс тәрізді галактикалар (E) — дискісі жоқ галактикалар,
немесе
дискісі
әлсіз
байқалатын
галактикалар.
Басқа
галактикалардың барлығы дискілері бар галактика болып
табылады.
2.Спираль галактикалар (S) — спираль тәрізді тармақтары бар
галактикалар. Кей жағдайларда тармақтары сақина туындатуы
мүмкін.
3.Линзовидные галактикалар (S0) — құрылымы бойынша
спираль тәрізді галактикалар сияқты, бірақ анық спираль өрнектері
жоқ. Жұлдызаралық газдың аз болуымен түсіндіріледі, яғни
мұндай галактикаларда жұлдыздың пайда болуы төмен.
4.Бұрыс галактикалар (Irr) — оларға бұрыс, жинақы емес форма
тән. Оларда жұлдызаралық газ өте көп, галактика массасының
50 % дейін құрайды.

22.

Галактикалардың түрлері

23.

Межзвёздное вещество
Пространство между
звёздами заполнено
разрежённым
веществом излучением
и магнитным полем.
Если концентрация
этих веществ
становится большой,
то мы можем видеть
различного вида
туманности
Газопылевые облака туманности
М16 “Орёл” в созвездии Змеи.
Тёмная туманность
Конская голова

24.

Эллипс тәрізді
галактикалар
М87 эллипстік
галактикасы
Эллипс тәрізді
галактиканың жұлдыздары
галактика центрі маңында
өте баяу айналады (айналу
жылдамдығы әдетте
бірнеше ондаған км/с
аспайды). Жарқырауы
жоғары жалпы галактика
санының 25 % құрайды.
Оларды Е әрпімен белгілеу
қабылданған (англ.
elliptical).

25.

Спираль тәрізді галактикалар
1845 жылы ағылшын
астрономы лорд Росс
«спиральді
тұмандықтарды»
байқаған. Жазық диск
тәрізді формасы
айналуымен
түсіндіріледі. Оларды S
әрпімен белгілеу
қабылданған.
Спиральная галактика
NGC2997
Спиральная галактика М104
Сомбреро

26.

Бұрыс формадағы галактикалар
Аспан әлемін
телескоппен
бақылағанда дұрыс
емес формадағы,
тығыздалған
галактикаларды
байқаған. Олардағы
заттың жартысын
жұлдызаралық газ
құрайды. Оларды Irr
белгісімен белгілеу
қабылданған.
Бұрыс галактикалар
NGC1313

27.

Бұрыс галактикалар
•Большое Магелланово Облако.
•Малое Магелланово Облако.
•Карликовая BCG-галактика.
•Неправильная галактика М82в
созвездии Большой Медведицы.
•Неправильная галактика NGC1313.

28.

Әсерлесетін галактикалар (Взаимодействующие
галактики )
•Взаимодействующие галактики «Водоворот».
•Взаимодействующая галактика «Колесо».
•Взаимодействующие галактики NCG4038/4039 (Антенна).
•Квинтет Стефана- взаимодействующие галактики. Пять близко
расположенных взаимодействующих галактик. Согласно последним
исследованиям можно предположить, что сближение играет большую роль в
жизненном цикле.
Антенна
Водоворот

29.

Активная галактика — галактика с активным ядром.
Такие галактики подразделяются: сейфертовские, радиогалактики,
лацертиды и квазары.
В настоящее время принято считать, что в центре активной галактики
находится массивный компактный объект, скорее всего - чёрная дыра,
которая и является причиной повышенной интенсивности излучения,
особенно в рентгеновском диапазоне. Из ядер таких галактик обычно
вырывается релятивистская струя (джет). Отличительной чертой многих
активных галактик является переменное (от нескольких дней до
нескольких
часов)
рентгеновское
излучение.
Есть
мнение,
что квазары, сейфертовские галактики, радиогалактики и блазары — одно
и то же, но видимое с Земли с разных точек зрения. Есть указания на то,
что вращающаяся галактика становится активной периодически, то есть
активность - это не свойство галактики, а её состояние.

30.

На данный момент доподлинно неизвестно, что является причиной необычного
поведения активных ядер. Дискутируются следующие версии:
1.Активность ядра связывают со вспышками сверхновых звёзд. В этом случае
вспышка сверхновой может стать стартовым механизмом, освобождающим энергию,
запасённую во всей области ядра. Регулярно протекающие в ядре вспышки
сверхновых могут объяснить наблюдаемую энергетику ядер. Но некоторые
наблюдаемые в радиогалактиках явления (выбросы вещества в виде струй
релятивистской плазмы), говорящих об упорядоченной структуре магнитного поля
ядра, объяснить не могут.
2.Активность ядра создаётся массивным звёздоподобным объектом с
сильным магнитным полем. Тут прослеживается аналогия с пульсарами. Главной
проблемой тут, как можно понять, является сам объект.
3.Активность ядра со сверхмассивной чёрной дырой (от 106 до 109 масс Солнца) —
наиболее общепринятая на сегодняшний день теория.

31.

Активные галактики
•Эллиптическая галактика М87. Полагают, что в центре галактики M87 в
созвездии Девы находится гигантская черная дыра массой в миллионы масс
Солнца. Тусклая линия вниз из центра - джет, выброшенный из
окрестностей черной дыры.
•Сейфертовская радиогалактика Персей А.
•Радиогалактика NGC5128 (Центавр A).
•Инфракрасная галактика Arp 220.
•Лебедь Aодин из мощнейших радиоисточников нашего неба.
•Галактика Дева A с джетом.
•Квазар 3C275самый яркий объект вблизи центра фотографии. Он удален от
нас на 7 миллиардов световых лет.
•Квазар 3C273 Закрыв яркий квазар можно обнаружить окружающую его
эллиптическую галактику.

32.

33.

Квазарлар
1960 жылы ғалымдар
күшті радиосәуле
шығаратын
жұлдызтәрізді
нысандарды
назарларына алды.
Бұлардан шығатын
спектрлерді сараптау
барысында млрд-таған
жарық жылына тең
арақашықтықта
орналасқандықтарын
байқады. Мұндай
нысандары квазарлар
деп атады.