Sinif yönetimi yaklaşimlari ve modelleri

1. SINIF YÖNETİMİ YAKLAŞIMLARI VE MODELLERİ

Sınıf Yönetimi – Pozitif bir Yaklaşım-
«Görünüş her şey değildir. Önemli olan için iç güzelliktir.
Biyoloji öğretmeni söyledi.»
SINIF YÖNETİMİ
YAKLAŞIMLARI VE
MODELLERİ
Doç. Dr. Atilla Çimer
K.T.Ü. Fatih Eğitim
Fakültesi
1

2. Neden Yaklaşımlar?

• Sınıf yönetimi teori ve yaklaşımları, etkili sınıf yönetimi stratejileri
geliştirmede temel oluşturur.
• Teori ve yaklaşımlar, öğretmen ve öğrenci davranışını öğrenmede,
anlamada, kontrol etmede içgörü kazandırır.
• Öğretmenlerin farklı psikolojik teorileri bilmesi, farklı olaylara ve
öğrencilere karşı alternatif yaklaşım göstermelerini sağlar.
2

3. ETKİNLİK

• Şimdiye kadar ki eğitim öğretim
hayatınızda karşılaştığınız
öğretmenlerinizin sınıf
yönetimini nasıl tanımlarsınız?
• Hatırladığınız kadarıyla
öğretmenlerinizin öğretim ve
sınıf yönetimi davranışlarına
örnekler vererek,
öğretmenlerinizin yönetim
anlayışını tanımlayınız.
3

4. Kuramsal Çerçeve

• En yaygın sınıf yönetimi yaklaşımları
1. Müdahaleci (Interventionist) (M)
2. Etkileşimci (Interactionist) (E)
3. Müdahaleci olmayan (Non-Interventionist) (MO)
4

5.

Bu yaklaşımların özellikleri (Nevin ve Nolan, 1991)
Özellikler
Müdahaleci olmayan
Etkileşimci
Müdahaleci
Kontrol için öncelikli
sorumluluk
Öğrenci
Öğrenci ve öğretmen
Öğretmen
Kuralları oluşturma
Öğretmenin
rehberliğinde öğrenci
Öğrenci katkılarıyla öğretmen
Öğretmen
Öncelikli olarak
odaklanma
Çoğunlukla öğrencinin
düşünce ve duyguları
Öğrencinin davranışları, ikinci
olarak öğrencilerin duyguları ve
düşünceleri
Çoğunlukla
öğrencinin davranışı
Bireysel farklılıklar
Önemli düzeyde
vurgulanır
Orta düzeyde vurgulanır
Minimum düzeyde
vurgulanır
Kullanılan müdahale
şekli
Sözsüz hareket, özel
görüşme, iletişim, ben
mesajı
Baş etme becerileri, sonuçları
vurgulama, grup toplantıları,
anektot kayıtları
Ödül, ceza, anlaşma
yapma
En çok kullanılan
öğretmen gücü
Karizmatik, uzmanlık
Uzman, yasal
Ödül, zorlayıcı
Öncüleri
Gordon, Ginott, Berne,
Harris
Drikurs, Glasser
Canter, Dobson,
Axelrod
5

6. Sınıf Yönetimi Yaklaşımları

1. Otoriter sınıf yönetimi
anlayışı
2. Serbest (ilgisiz) sınıf
yönetimi anlayışı
3. Demokratik sınıf
yönetimi anlayışı
6

7. 1. Otoriter sınıf yönetimi yaklaşımı

• Güce dayanan ilke ve kuralların
uygulanmasıyla oluşan yönetim şekildir.
• Sınıfın tek yöneticisi, gücü elinde
bulunduran öğretmendir.
• Öğretmen karar verme gücünü
öğrencileriyle paylaşma ve verdiği
kararlara koşulsuz uyulmasını ister.
• Eleştiri yapılmasına izin vermez.
• Öğrenciler istedikleri gibi
davranamazlar.
7

8. 1. Otoriter sınıf yönetimi yaklaşımı

• Öğretmen, belirlediği hedeflere
öğrencilerin ulaşmasını sağlamak
için sık sık fiziksel ve psikolojik
cezalara ve tehditlere başvurma
eğitimi gösterir.
• Bu yönetim anlayışında öğretmen
bilgiyi temel aldığı için, öğrencilerin
ilgi, ihtiyaçları ve görüşleri dikkate
alınmaz, geri plana itilir.
8

9. 1. Otoriter sınıf yönetimi yaklaşımı

• Baskıcı sınıf ortamından ötürü,
öğrencilerin kendi görüş ve
düşüncelerini açıklamasına ve
benliğini ortaya koymasına çok fazla
izin verilmez, fırsatlar da yaratılmaz.
• Kısa dönemde baskının etkisiyle
öğrenciler başarılı olsa da uzun
dönemde başarıları düşmektedir.
9

10. 1. Otoriter sınıf yönetimi

• Daha çok ezbercilik egemen olur.
• Öğrenciler kendini denetleme
yerine itaat etmeyi öğrenirler.
• Bu şekilde yetişen bireyler ise
özerk bir birey olmaktan ziyade
bağımlılık ilişkisi içerisinde
yaşamlarını sürdürmektedirler.
10

11. 1. Otoriter sınıf yönetimi

• Dersteki zorlama kalkınca öğrenci
disiplinsiz olur.
• Öğrencide sorumluluk duygusu gelişmez.
• «Biz» duygusundan çok «ben» duygusu
gelişir.
• Derse ilgisizlik gelişir, öğrenci bir an önce
dersin bitmesini ister.
• Öğretmen bireysel övme ve yermeler
yaptığı için öğrenciler arasındaki ilişkiler
kıskançlığa ve çatışmaya dönüşür.
• …………
11

12. 2. Serbest (ilgisiz) sınıf yönetimi yaklaşımı

• Sınıf içi etkileşimin öğretimsel
değerinin farkında olmayan ve
öğretmenlik meslek yeterlilikleri
açısından zayıf öğretmenler
tarafından sergilenen bir yönetim
biçimidir.
• Sınıf içi etkinliklerde belirsizliğin,
güçsüzlüğün, düzensizliğin,
plansızlığın başıboşluğun, rehberlik ve
yönlendirmenin yetersiz veya
olmadığı sınıf yönetimi biçimidir.
12

13. 2. Serbest (ilgisiz) sınıf yönetimi anlayışı

• Öğrenciler tamamen serbesttir, her
şeyi yapmaları mümkündür, derslerde
düzenli davranmazlar ve bu
düzensizlik çoğunlukla hayat boyunca
sürer.
• Öğrenciler sınıfta istediklerini
yaptıklarından, isteklerin farklı
olması nedeniyle çatışmalar olur.
• Öğrencilerin başarı düzeyi düşüktür.
13

14. 2. Serbest (ilgisiz) sınıf yönetimi anlayışı

• Öğrencilerin derste belli bir amacı
olmadığından gerçek hayatta da belirli
bir amaca yönelemezler.
• Amaçlarını kendileri belirler ve bu
amaca ulaşmak için de kendi
planladıkları eylem veya etkinlikleri
yaparlar.
• Sorunlarını kendi başlarına çözmeye
çalışırlar. Öğretmenler ise ancak
kendilerine başvuru olursa sınırlı
müdahelede bulunurlar.
14

15. 2. Serbest (ilgisiz) sınıf yönetimi yaklaşımı

• Sınıfta öğrenme ve çalışma ortamı zayıftır.
• Öğretmenin çalışmalarında kararsızlık ve plansızlık mevcuttur.
• Öğretmen öğrencileri güdülemek, etkilemek ya da özendirmek
için hiçbir girişimde bulunmaz, ellerindeki yetkileri ve kaynakları
kullanmazlar.
15

16. 2. Serbest (ilgisiz) sınıf yönetimi anlayışı

• Böyle sınıf ortamlarında bulunan
öğrencilerin,
– iç denetimden yoksun,
– doyumsuz,
– demokratik kurallara
uymada güçlük çeken,
– paylaşma ve işbirliği
yönünden yetersiz
oldukları araştırmalarca
bildirilmiştir.
16

17. 3. Demokratik sınıf yönetimi yaklaşımı

• En önemli unsur sorumluluğu
paylaşmaktır.
• Bilgiden ziyade öğrenci yönetimin
merkezine alınır.
• Öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçları
dikkate alınır.
• Karar verme ve kural oluşturma
süreçlerine öğrenciler de katılır.
17

18. 3. Demokratik sınıf yönetimi yaklaşımı

• Öğretmen rehber rolündedir.
• Rekabet değil, işbirliği önemlidir.
• Öğrenciler objektif
değerlendirilirler.
• Ödül ve ceza, objektif olarak konuya
ya da davranışa odaklanarak,
öğrencinin kişiliğinde yıkıma neden
olmaksızın uygulanır.
18

19. 3. Demokratik sınıf yönetimi yaklaşımı

• Öğretmen aşağılama ve hakaret etme
davranışlarından kaçınır.
• Öğrencilerin özgüvenlerini geliştirmeye
odaklanır.
• Öğretmen, öğrencilere karşı ilgi ve
sevgisini açık bir şekilde göstermekten
çekinmez.
• Başarı hikayeleri üzerinde durulur,
olumlu davranışlara vurgu yapılır.
19

20. 3. Demokratik sınıf yönetimi yaklaşımı

• Amaçlara ulaşmada, ceza, tehdit ve
baskı yerine ödül, övgü ve teşvik
kullanılır.
• Öğrencilerde anlayarak öğrenme
oluşur ve başarı artar.
• Öğrenci kendi başına karar verme
ve araştırma alışkanlığı kazanır.
• Anlamlı bir disiplin duygusu gelişir.
20

21. 3. Demokratik sınıf yönetimi yaklaşımı

• Öğrencilerde, sorumluluk,
özgüven, öz saygı ve yardımlaşma
duygusu oluşur.
• Öğrencilerin düşünceleri ve
davranışları arasında dengeli bir
uyum oluşur.
• Öğrencilerde demokrasi bilinci
gelişir
• ……..
21

22. Sınıf Yönetimi Modelleri

1. Tepkisel Model
2. Önlemsel Model
3. Gelişimsel Model
4. Bütünsel Model
22

23. 1. Tepkisel Model

• İstenmeyen bir düzenleniş
sonucuna ya da bir davranışa
tepki olan sınıf yönetimi
modelidir.
• Amacı; istenmeyen durum ya da
davranışın değiştirilmesidir.
• İşleyişi, istenmeyen sonuç-tepki
şeklindedir.
23

24. 1. Tepkisel Model

• Düzen sağlayıcı ödül-ceza türü
etkinlikleri içerir.
• Sınıf yönetimi bilgisi, becerisi, deneyimi
zayıf ve diğer modelleri iyi kullanamayan
öğretmenler bu modeli kullanır.
• Etkinliklerin yönelimi, gruptan çok
bireyedir.
• Öğrenci istenmedik bir davranış
gösterdiğinde, öğretmen onu arkadaşları
arasında suçlayıcı, yargılayıcı ve
cezalandırıcı bir davranışta bulunur.
24

25. 1. Tepkisel Model

• Sınıf ortamında disiplini
sağlamak için ceza kullanılır.
• ÖRNEĞİN: Derste söz istemeden
konuşan öğrenciye ders
boyunca söz vermemek,
• Öğrencinin yaptığı istenmeyen
bir davranış karşısında ona
arkadaşları arasında suçlayıcı,
yargılayıcı tepkide bulunmak.
25

26. 2. Önlemsel Model

• Planlama düşüncesine bağlı, geleceği
kestirme, istenmeyen davranış ve sonucu
ortaya çıkmadan önce önlemeyi
amaçlamaktadır.
• Amacı: Sınıf sorunlarının ortaya çıkmasına
olanak vermeyen bir düzenleme ve işleyiş
oluşturarak, tepkisel modele ihtiyacı
azaltmaktır.
• Sınıfta yanlış davranışa olanak vermeyen
bir sosyal sistem oluşturmaya çalışır.
26

27. 2. Önlemsel Model

• Etkinlikler, bireyden çok gruba
yöneliktir.
• Problem yaşanmaması için
öğretmen tarafından her türlü
önlem alınır.
• ÖRNEĞİN: yazılı yoklama için
bütün ders notlarının tahtanın
önüne konmasını istemesi önceden
olumsuz davranışları önlemeye
yöneliktir.
27

28. 2. Önlemsel Model

Öğretmenin istenmedik
davranışların oluşmasını
engellemek için aşırı önlem
alması durumunda, öğrencilerin
eğitim ortamından sıkılmaları
ya da okul dışı yaşamda
karşılaşabilecekleri sorunlar
hakkında bilgisiz kalmaları söz
konusu olabilir.
28

29. 3. Gelişimsel Model

• Sınıf yönetiminde öğrencilerin,
fiziksel, duygusal, deneyimsel
gelişim düzeylerinin
gerektirdiği uygulamaların
geliştirilmesini esas alır.
• Gelişim özelliklerinin sınıf
yönetimi açısından
yaratabileceği sonuçları dikkate
alınmalıdır.
29

30. Gelişimsel modelin basamakları

1.
10 yaşına kadar olan dönem:
Öğretmen için en zor
dönemdir.
Öğrenci nerede nasıl
davranması gerektiğini öğrenir.
2. 10 – 12 yaş arası
Öğrenci olgunlaşmaya başlar.
Sınıf yönetimine verilen ağırlık
azalır.
30

31. Gelişimsel modelin basamakları

12 – 15 yaş arası:
• Öğrenciler soyut düşünme
anlayışına ulaşırlar.
• Kendilerini gösterme eğilimleri
artar.
• Öğretmeninden takdir beklerler.
• Arkadaş beğeni ön plana
çıkabilir.
• Öğretmeni sıkıntıya sokmayı
seçebilirler.
• Sınıf yönetiminin kurallarını
ararlar.
31

32. Gelişimsel modelin basamakları

15 – 18 yaş arası:
• Ailenin öğrenci üzerindeki etkisi azalır, arkadaşların etkisi
artar.
• Birbirlerinden çok fazlasıyla etkilenirler.
32

33. 3. Gelişimsel model

ÖRNEĞİN: İlköğretimin ilk
yıllarında öğrencilere
yaptırılacak etkinliklerde ve sınıf
içi kurallarda öğrencilerin somut
işlem basamağında olduklarının
göz önünde bulundurulması,
gelişimsel yaklaşıma uyulması
anlamına gelir.
33

34. 4. Bütünsel Model

• Diğer modellerin bir sentezidir.
• Sistem yaklaşımı olarak da
adlandırılır.
• Önlemsel modele öncelik verme,
gruba olduğu kadar bireye yönelme
anlayışı vardır.
• Bu modelde istenen davranışa
ulaşabilmek için, istenmeyenin
nedenlerini ortadan kaldırma vardır.
34

35. 4. Bütünsel Model

• Etkinlikler sürecinde
seçilecek davranış örgüleri,
öğrencinin gelişim
basamakları ile uyumlu
olanlardan seçilir.
• Modelin çevre boyutunda,
okul, aile, boş zaman
etkinliklerinin yer aldığı
arkadaş çevresi vardır
35

36. Sınıf Yönetimi Modelleri- Özet

Tepkisel Model
• Geleneksel model
olarak bilinir
• İstenmeyen durum
veya davranışın
değiştirilmesini
amaçlar.
• Düzeni sağlamak için
ödül ve cezadan
yararlanır.
• Sınıf yönetimi becerisi
yüksek olmayan
öğretmenler bu modeli
kullanır
Önlemsel Model
• Hata yapmama
anlayışına dayanır.
• Gelecekte meydana
gelebilecek
istenmeyen
davranışların tahmin
edilmesi ve gerekli
önlemlerin
alınmasına dayanır.
• Felsefesinde sorunun
tespit edilmesi değil,
sorun ortaya
çıkmadan önce
önlenmesi anlayışı
vardır .
Gelişimsel Model
• Öğrencilerin
fiziksel,
psikolojik,
ahlaki,
duygusal ve
sosyal gelişim
düzeylerine
dayanır.
• Her seviyedeki
öğrencilerin
gelişimsel
özelliklerinde
büyük
farklılıklar
olduğunu ileri
sürer
Bütünsel Model
• Üç modelin
sentezine
dayanır.
36

37. Sınıf Yönetimi Modelleri- Özet

• Eğitim alanındaki gelişmeler toplumsal gelişmelere de
bağlı olarak sınıf yönetimi modellerini;
• Baskıcıdan
• Şekil Yöneliminden
• Öğretmen Merkezliden
Demokratiğe,
Amaç Yönelimliye,
Öğrenci Merkezliye
yönlendirmiştir.
37

38. Sınıf Yönetimi Modelleri- Özet

• Her ortamda geçerli
olabilecek mükemmel
bir model yoktur.
• Yeri ve zamanına göre
her dört modelden de
yararlanılabilir.
38

39.

39

40. ÖDEV - 1

• Kendi okul yıllarınızdan hatırladığınız kadarıyla, öğretmenlerinizin sınıf
yönetimi davranış ve uygulamalarından en az üç örnek durumu
tanımlayarak yazınız.
• Bu örnek sınıf yönetimi davranış veya uygulamaların yukarıda anlatılan
sınıf yönetimi yaklaşımları ve modellerinden hangisi ve/veya hangilerini
yansıttığını ayrıntılı olarak açıklayınız.
• Bir öğretmen adayı olarak siz hangi sınıf yönetimi yaklaşımını
benimserdiniz? Tercihinizin nedenlerini ayrıntılı olarak açıklayınız.
• Ödevin en sonunda, “Bu ödevden ben ne tür yeni bilgi, beceri, tutum,
değer, v.b. öğrendim?” “Bunları nasıl öğrendim?” “Bunları öğrenmeme
neler yardımcı oldu?” sorularına cevaplayacak şekilde “kişisel görüşler ve
yorumlar belirtilerek, değerlendirme mutlaka yapılmalıdır.
40

41. Ödev Kuralları

Ödev raporu mutlaka en az üç bölümden (Giriş, Gelişme ve Sonuç) oluşmalıdır.
Ödev kapak sayfasından hariç, 3-4 sayfa arasında olmalı. Kapak sayfasında öğrencinin
adı-soyadı, numarası, bölümü, ödevin teslim tarihi ve ödevin konusu mutlaka
yazılmalı.
Ödev Calibri yazı karakteri ve karakter büyüklüğü olarak da 12 punto kullanılarak 1,5
satır aralığında yazılmalı ve sayfa kenarı boşlukları: Üst 2 cm; Alt: 1 cm; Sol 2 cm; Sağ 1
cm olmalıdır. Sayfa numarası mutlaka verilmelidir.
Ödev üzerine teslim edildiği tarih mutlaka yazılmalıdır. Ödev en geç 22-25 Mart 2016
tarihleri arasındaki ders saatinde teslim edilmelidir. Daha sonra getirilen ödevlerin
değerlendirmesi 50 üzerinden olacaktır.
Ödevde kaynak kullanıldıysa mutlaka belirtilecek. Ödevin son sayfasında bir kaynaklar
sayfası olacak.
En son sayfada en altında “Soruların cevaplarının bir kitap, dergi veya internet
sayfasından doğrudan alıntı olmadığını, bir başka öğrencinin ödeviyle aynı olmadığını
ve ödevin tamamen kendi çalışmam olduğunu; aksi saptandığında da ödevimin
geçersiz olduğunu kabul eder ve onaylarım” açıklamasının bulunması ve öğrencinin bu
açıklamanın altına imza atması gerekir.
41