Алименттар аурулары

1. Ацидоз

Себебі: месқарындағы рН төмендеуі
Белшілері: азық құрғақ затын жеу мөлшерінің
кемуі; күйіс қайрудың бқзылуы (60% сиыр
басының күйістемуі); іш өтуі мен ламиниттер;
сүт майлылығының кемуі (10% сиыр сүтінің
майлылығы протен мөлшерінен 0.4% төмен);
тұяқ жарылуы; месқарын эпителийінің
сіңірімділігінің нашарлауы (сіңіру барьерінің
ұзақ мерзім қалпытна келуі)
Алдын алу шаралары: жаңа бұзаулаған
сиырды қант пен крахмалы аз аумақты
жемшөппен жиірек азықтандыру

2. Профессор Омарқожаұлы Н. МАЛДЫҢ АЛИМЕНТАР АУРУЛАРЫ

3.

азықтан → сірке қышқылы,
шырынды және құнарлы азықтан →
пропион қышқылы түзіледі
Соңғысынан
гликогенезде
түзілген
глюкоза майлы қышқыл кетондары
арқылы Э айналып, одан асқан...
месқарын сұйығында - 2-3, қанында – 4-6,
сүтінде – 6-8, зәрінде - 9-10 мг%...
мөлшері қанда бос май қышқылдарды
молайтып, ацидозға ұшыратады
Э жетіспеуі аяғына дейін ыдырамайтын
дене майын жұмсап, кетогнез күшейеді
Ірі

4. Кетоз

Белгілері: тәбет бұзылуы, тіпті жемнен бас тартуы,
сырт түрі бүрсиіп, денесінен ацетон иісінің аңқуы,
нәжісі құрғақтанып, жүйкесінің жұқаруы; ең негізгісі,
сырт қарағанда себепсіз сүт майлылығының өмуі
Себебі: сүт түзіміне жұмсалатын Э желінген азықпен
енген Э мөлшерінен асуынан денедегі Э қорының
(майдың) жқмсалуы
Ыдыратылған дене майының өнімдерімен
байланысатын қант жетіспеушілігі қанда кeтoн
дeнелерінің (ацeтoн) көбейіп, тыныстану СО2, зәр және
сүтпен шығарылуына әкелуі
Алдын алу шаралары: суалтылатын сиыр
қоңдылығын < 3-3,5 балл деңгейінде қамтамасыз ету

5. Жайылым тетаниясы және тимпания

Жайылымдағы сиырлар шалдығады
Сиыр жүрісі ауырлап, жиі сүрінгіш келеді
Шалдыққан малдың мазасы кетіп, бұлшық етінің
қатты жиырылуынан көздері ақиып, тартылады
Себебі: жайылым отында Mg аз болуы және,
екінші жағынан, ондағы К мөлшерінің көптігі
Тимпания – ашытудың күшеюнен газдар жиналып
месқарынның сол жағын қампайтып,
кептіреді,
тіпті өңешті бекітуі мүмкін

6.

7. Бұзау ішінің өтуі

8. Месқарын эрозиясы

9. Бауыр абсцессі

Месқарын қышқылдығы
артуынан (төмен рН)
пайда болған жарадан
қанға енген бактериялар
бауырды абсцесске
шалдықтырады.
Мұның қаупін малдың
азық жеуін бұзатын
түрлі стресс-факторлар,
өкпенің қабынуы
(пневмония) мен басқа да
организм иммунитетін
әлсірететін жағдайлар
өсіреді

10. Тұяқ некрозы мен дерматиттер

11. Бауырдың майлануы

Сиырдың
кетозға
шалдығу
қаупін өсіріп,
шуының
дер кезінде
бөлінбеуінен
бұзаулауды
қиындатады

12. ЛАМИНИТТЕР

Бұзаулағаннан
кейінгі 6-7 аптада,
сүтейту кезеңінде,
орын алады.
рН > 6,0 Allisonella
histaminiformans
гистидинді Э көзі
ретінде ферменттеп,
капиллярларды
бұзатын гистаминге
айналдырады

13. Месқарын сіңіру барьері

Сіңірілсе қанмен бауырға жеткізілетін
патогендік микрофлора мен саңырауқұлақтар:
Fusibacterium
necrophorum
Clostridium sporogenes
Bacillus thiaminolyticus
Actinomyces pyogenes
Олардан туындайтын аурулар:
эндотоксиндер,
микотоксиндер ж.б.
(маститтер, метриттер)

14. Микотоксиндер тудыратын проблемалар:

1.
2.
3.
4.
5.
Қоректік заттар игерілімі
Көбеюшілік функцияларының бұзылуы
Орталық жүйке жүйесінің жұқаруы
Иммунитеттің нашарлауы
Ішкі ағзалар мен мүшелер қызметінің әлсіреуі
НӘТИЖЕСІНДЕ:
- Сүттіліктің кемуі
- Сиыр шаруашылық пайдаланым
мерзімінің қысқаруы

15.

16. Ұлтабардың ауытқуы

Бұзаулаудағы күшенуден ұлтабар
созылуынан орнынан ауытқыса ас
қорыту жолын бөгеп, азық өтуіне кедергі
келтіреді
Сиыр мүлдем тәбетсізденіп, тіпті
жемшөп жеуден бас тартады
Ұлтабарды шайқағанда сылдыраған
металл дыбыстары естіледі
Ұлтабар ауытқуының 90% бұзаулаған
нан кейінгі 1-ші айда, ал оның 50-86% алғашқы екі аптада орын алады

17. Ұлтабар ауытқуы:

6,8% - шудың уақытылы бөлінбеген,
4,7% - метриттер,
11,9% - кетоздар жағдайында және де сиыр
қоңдылығына байланысты:
8.9% -- төменгі, 11.5% - орташа, 15.7% жоғары қоңды сиырларда байқалады;
Сиыр азығындағы аумақты жемшөп үлесі:
75% болғанда ұлтабар ауытқуы болмаған, ал
60% болғанда - 17%, 45% болғанда - 40%, 30%
болғанда - 36% жағдайда орын алған;
Бұзаулау күні сиыр азықты аз жейді

18. Ұлтабардың ауытқуы :

90 % жағдайда бұзаулағаннан кейінгі алғашқы айда, ал
оның 50-86 % - алғашқы 2 аптада, орын алады
Ұлтабар ауытқу қауіпін сиыр денсаулығының
нашарлауы өсіреді:
шудың бөлінбеуі (OR = 6.8)
метрит (OR = 4.7)
Кетоз (OR = 11.9)
Сиыр семіздігі осындай қауіптердің орын алуын өсіреді:
төменгі қоңдылықты бастардың 8.9 % жағдайда
орта қоңдылықты бастардың 11.5 % жағдайда
жоғары қоңдылықты бастардың 15.7 % жағдайда

19. Ұлтабардың ауытқуы

Ұлтабардың ауытқуына аумақты жемшөбі аз
рацион себептеседі:
75 % аумақты жемшөп болса = 0 %
60 % аумақты жемшөп болса = 17%
45 % аумақты жемшөп болса = 40%
30 % аумақты жемшөп болса = 36%
Бұзаулаған күні құрғақ затты аз жеу
ұлтабардың ауытқу қаупін өсіреді
Оған жол бермеу үшін бұзаулаған күні сиырға
аумақты жемшөпті жегізу қажет

20. Ұлтабар ауытқуының салдары

Ұлтабары ауытқыған сиырдың азық
жеуі 30% кеміп, сауым басында онсыз да
сүт түзімін желінген азық қоректік
заттарымен қамтамасыз ете алмайтын
сиыр «денесінен сауылып» тірілей
салмағы төмендейді»
Ауруға шалдыққан сиырларда кетоздар
орын алып, сервис-кезеңінің ұзаруынан
жалы сауымы азаяды

21. Бұзаулау парезі

Жаңа бұзаулаған жоғары өнімді және кәрі сиырлар
шалдығады
Белгілері: тәбеттің бұзылуы, дене t төмендеуі - «суық
тұмсық», дел салдық, аяқтардың дірілі,
дефекацияның қиындауы; асқынған жағдайда
салдыққа соқтырады
Бұзаулау кезіндегі парез жатырдың ашылуына кедергі
туғызып, бұзаулауды қиындатады
Себебі: денедегі Са қорының таусылуы
Алдын алу шаралары: суалған сиырларға сүйектегі Са
пайдаландыру үшін кальцийлік қосындыларды
шкетеп беріп, бұзаулау кезінде ас қорыту арқылы
енетін СА мөлшерін арттыру
Суалған кезеңде сиырларға жеткілікті Mg жеткізіп,
бұзаулаудан 1-2 апта бқрын қызылша, сірне, сілтімен
өңделген дәнді бермеу керек

22. Бұзаулау парезі және \ субклиникалық гипокальцемия

23. Бұзаулау парезінің сауымға әсері

Бұзаулау парезі сиыр сауымын 1000
литрге кемітеді!!
Мұның шығыны орташа – 60 000
теңгені құрайды
Бұзаулау кезіндегі қандағы кальций
деңгейінің көтерілуі парез проблемаларын
шектеп, сауымды өсіреді

24. Сүт безгегінің зияны

Сүт безгегіне шалдыққан сиыр сауымы 400600 кг-ға кеміп, оған қоса 200-400 кг сүті
жарамсыздануынан, сүттілігі жалпы 1 мың кгға азаюынан, шаруашылық әр сиыр басына
60-70 мың теңге зиян шегеді
Сүт безгегіне шалдыққан сиырлардың 18%
жуығының шуы дұрыс бөлінбей, 1%-дайы
тіпті өліп кетеді
Сүт безгегіне шалдыққан сиырдың сервискезеңі орташа 19 күнге ұзарады

25. Бұзаулау парезінің каскады

бұлшық ет функциясы
Месқарын пәрмені ж/е ЖКТ
Азық желінуі
Энергия балансы Месқарын
толуы
Кетоз
Бауырдың
майлануы
Көбеюшілік
Ұлтабардың
жылжуы
иммунитет
Жатыр пәрмені
Дистоция RFM
Емшек
сфинктерінің
жиырылуы
Маститтер
Сауым
Метриттер
жатыр инволюциясы
Көбеюшілік

26. Ламиниттер этологиясы

Себебі: бұзаулағаннан кейінгі 6-7 апта мен сүтейту
кезеңіндегі сиыр денесінде микотоксиндердің көптеп
жиналуы
pH > 6,0 жағдайда Allisonella histaminiformans
жылдам дамып, гистидинді энергияға жұмсауынан пайда
болатын гистамин капиллярлар қызметін бұзады
Соның салдарынан тұяқ қалыптасуы мен бүтіндігі
бұзылып, түрлі инфекцияларға жол ашылады
Ламиниттер азық қоректік заттарының қорытылуын
нашарлатып, малдың орталық жүйке жұмысы мен ішкі
ағзаларының қызметін бұзады да иммунитеті мен
көбеюшілігіне кедергі келтіреді
Ламиниттердің 90% аяққа түсіп, тұяқ бүтіндігінің
бұзылуынан байқалады

27. Ламинит

АЦИДОЗ =
ЛАМНИТТЕР
Ламинит
Бұзаулағаннан
кейінгі 6-7 аптада,
сүтейту кезеңінде
орын алады. рН <
6,0 ортада жылдам
өсетін Allisonella
histaminiformans
гистидинді Э көзі
ретінде ферменттейді де капиллярларды бұзатын
гистаминге
айналдырады

28. Ламиниттердің туындауы және салдары:

Кератині жұмсарған тұяқ жиі
зақымдалып, түрлі инфекцияларға
шалдыққыш келеді
Ламиниттердің 90% аяққа ауысады
Емделмеген ламинит сиыр сүттілілін
20%-ға кемітеді

29.

30. И н в а з и я л а р

Инвазиялар
1-8 апта
1-8 недель
3 апта
қарын-ішек
құрты
таспа тәріздес
нематода
бауыр
екіусткасы

31. Маститтердің сиыр сүттілігін төмендетуі

Жалпы
СК саны
Маститке шалдыққан
бастар, %
Сауымның
кемуі, %
200,000
6
-
500,000
16
6
1,000,000
32
18
1,500,000
48
29

32.

Алиментарлық аурулар келтірер зияны
Ұлтабардың ауытқуы = 100000 теңге
Субклиникалық ацидоз = 56000 теңге
Аяқ ақсауын емдеу = 56000 теңге
Субклиникалық кетоз = 100 басқа 2500000 теңге
Маститті емдеу = 30000-35000 теңге

33. Сауым мен көбею патологиясының келтірер зияны:

Көбеюшілік проблемаларының құны:
Жоспар Факт
Бұзаулау аралығының ұзаруы 1 басқа тәулігіне 600-700 теңге
365
380-400
Нәтижелі ұрықтануға жұмсалған ұрық
дозасы - 1 басқа 5000-7000 теңге
1.8-2.0 2.5-3.0
Бедеу бастарды праққа шығару, %
(1 бас құны 650-800 мың теңге)
6.0
10-15
100 сиырға шаққандағы жалпы зиян көлемі = 3 млн. теңге

34.

Көңіл
қойғандарыңызға
рахмет