Ас қорыту жүйесі ауруларындағы негізгі синдромдар

1. АС ҚОРЫТУ ЖҮЙЕСІ АУРУЛАРЫНДАҒЫ НЕГІЗГІ СИНДРОМДАР

Доцент Д.Даутов

2. Ас қорыту жүйесі мүшелері

3. Ас қорыту жүйесі мүшелері

4. Өңеш аурулары

Өңештің қабынуы - эзофагит
Өңештің қатерлі ісігі
Өңештің тыртықтанып тарылуы
Өңештің дивертикулы
Өңештің ахалазиясы
Өңештің бөгде затпен зақымдануы

5. Өңеш ауруларындағы синдромдар

Дисфагия синдромы
Ауыру синдромы
Өңештен қан кету синдромы

6. Асқазан аурулары

Жіті және созылмалы гастрит
Асқазан және 12-елі ішек ойық жарасы
Асқазан қатерлі ісігі

7. Асқазан және ұлтабар

8. Асқазан ауруларындағы синдромдар

Ауыру синдромы
Диспепсия синдромы
Асқазаннан қан кету
Асқазан секрециясы бұзылу синдромы
Асқазан және ұлтабардың ойық-жаралы
зақымдануы синдромы

9. Өңеш пен асқазан екі арасындағы сфинктер

10. Асқазан ауруларындағы синдромдар

Созылмалы гастрит классификациясы
( пайда болу себептері және клиникалық
ерекшеліктеріне қарай):
Аутоиммунды атрофиялық гастрит
Бактериялық (H.pylori-байланысты)
гастрит
Рефлюкс- гастрит (химиялық гастрит)

11. Асқазан ауруларындағы синдромдар

Асқазан секрециялық қызметінің бұзылуы
Асқазан секрециясының жоғарылауы,
гиперсекреция, гиперхлоргидрия
Асқазан секрециясының төмендеуі,
гипосекреция, гипохлоргидрия,
ахлоргидрия, ахилия

12. Гиперсекреция және гиперхлоргидрия

Гиперсекреция көбіне тұз қышқылының
өндірілуі жоғарылауымен қатар жүреді
(гиперхлоргидрия), және асқазанның ас
қорыту қабылетінің артуымен сипатталады
Асқазан гиперсекрециясы кейде
гиперхлоргидриясыз да болуы мүмкін

13. Гиперсекреция және гиперхлоргидрия

Гиперсекреция және гиперхлоргидрия келесі
патологиялық жағдайларға тән
Созылмалы бактериялық (H.pyloriбайланысты) гастрит (В типті гастрит)
Рефлюкс- гастрит (химиялық гастрит)
Асқазан және 12-елі ішек ойық-жара
ауруы (әсіресе 12-елі ішек ойық-жарасы)

14. Гиперсекреция және гиперхлоргидрия

Гиперхлоргидрия себептері
Гипофиз гиперфункциясы
Бүйрек үсті безі гиперфункциясы
Қалқанша безінің гиперфункциясы
Гипогликемия
Климакс
Шылым шегу

15. Гипосекреция, гипохлоргидрия

Асқазанның сөл өндіруші бездерінің
азаюы
атрофиясы
функциялық белсенділігінің төмендеуі

16. Асқазан секрециясы төмендеуі

Гипосекреция – қарын сөлі өндірілуінің
төмендеуі
Гипохлоргидрия – қарын сөлінің
қышқылдығы төмендеуі
Ахлоргидрия – қарын сөлінде тұз
қышқылы мүлде болмауы
Ахилия – қарын сөлінде тұз қышқылы да,
ферменттер де болмауы

17. Гипосекреция, гипохлоргидрия

Симпатикалық нерв жүйесі
гиперфункциясы
Қоршаған орта t-сының жоғарылауы
Шуыл, вибрация әсері
Атмосфералық қысым жоғарылауы
Психикалық депрессия

18. Гипосекреция, гипохлоргидрия

Созылмалы аутоиммундық атрофиялық
гастрит
Асқазан қатерлі ісігі
Созылмалы холецистит, өттас ауруы
Туберкулез, өкпенің іріңді аурулары
Гипотиреоз
Қызба, интоксикация

19. Гипосекреция, гипохлоргидрия

Асқазанның ас қорыту қабылеті
төмендейді
Тұз қышқылының бактерицидтық әсері
болмағандықтан – ашу, шіру процестері
орын алады
Қарын сөлінде органикалық қышқылдар
мөлшері артады (ең алдымен, сүт
қышқылы деңгейі)

20. Гипосекреция, гипохлоргидрия

Асқазан секрециясының жеткіліксіздігі
ұйқы безінің сыртқы секрециясының
жоғарылауымен толықтырылады
Бірақ уақыт өте келе ұйқы безінің де
секрециялық қызметтері төмендей
бастайды (панкреатикалық ахилия)

21. ҚАРЫН СӨЛІН ФРАКЦИЯЛЫҚ ӘДІСПЕН ТЕКСЕРУ

КӨРСЕТКІШТЕР
СЕКРЕЦИЯ
БАЗАЛЬДЫ
ҚОЗДЫРЫЛҒАН
ҚАРЫН СӨЛІ КӨЛЕМІ,
МЛ
50-100
180-220
ЖАЛПЫ ҚЫШҚЫЛДЫҚ,
ММОЛЬ/Л
40-60
100-120
БОС ТҰЗ ҚЫШҚЫЛЫ,
ММОЛЬ/Л
20-40
90-110
БАЙЛАНЫСҚАН ТҰЗ
ҚЫШҚЫЛЫ, ММОЛЬ/Л
10-15
10-15
БОС ТҰЗ
ҚЫШҚЫЛЫНЫҢ
ДЕБИТ-САҒАТЫ,
ММОЛЬ
1-4
16-24

22. Гастроскан-24

23. Асқазанішілік РН-метрия

24. Асқазанның тәуліктік рН-граммасы

25. Эндоскопиялық рН-зонд

26. Эндоскопиялық рН-зонд асқазан ішінде

27. Асқазанішілік РН-метрия

АСҚАЗАНІШІЛІК РН-МЕТРИЯ көрсеткіштері:
Асқазанның негізгі бөлігінде
НОРМОЦИДТЫ КӨРСЕТКІШ – РН 1,6-2
ГИПЕРАЦИДТЫ КӨРСЕТКІШ – РН 0,9-1,5
ГИПОАЦИДТЫ КӨРСЕТКІШ – РН 2,1 – 5
АХЛОРГИДРИЯ –
РН >5
Асқазаннан пилорикалық бөлімінде
РН >2,5

28. Асқазан секрециясы төмендеуі

Тәбеттің төмендеуі
Ауызда жағымсыз дәм сезілуі
Ауамен, ішкен тамақпен кекіру
Жағымсыз, шірік иісті кекірік
Жүрек айну, құсу
Эпигастрий аймағындағы ауырлық, керу сезімі
Эпигастрий аймағының сыздап, батып ауыруы
Метеоризм, іш өту

29. Асқазан секрециясы төмендеуі

Жүдеп арықтау
Әлсіздік, тез шаршау, адинамия
Артериялық гипотензия
Гиповитаминоз, гипопротеинемия
Теміржетіспеушілік анемия

30. Асқазан секрециясы жоғарылауы

Ацидизм (қышқыл диспепсия):
қышқылтым дәмді кекірік, қыжылдату,
ауызда қышқыл дәм сезілуі, қышқыл дәмді
құсық
Эигастрий аймағындағы ауырлық сезімі,
кейде сыздап, батып ауыру
Іш кебу, іш қату
Ас содасын қабылдағаннан кейін
қыжылдату, ауыру сезімдерінің тез арада
басылуы

31. Асқазан секрециясы жоғарылауы

Қарын сөлі көп мөлшерде ұдайы өндіріліуі
мүмкін - ашқарынға, түнгі уақытта
Таңға жуық бұл көріністер ұлғая келе,
қышқыл құсумен аяқталады да, науқас
жағдайы жеңілдейді
Жалпы көріністер: қозғыштық, психоэмоциялық тұрақсыздық, ұйқысыздық, пульс
және АҚ құбылмалылығы

32. Асқазан ауруларындағы синдромдар

Созылмалы гастрит классификациясы
(морфологиялық өзгерістерге қарай):
Беткей гастрит
Атрофиялық гастрит
Асқазан бездері зақымдануы
Гипертрофиялық гастрит ж.т.б.

33. Асқазан, 12-елі ішек ойық-жаралы зақымдануы синдромы

Асқазан, 12-елі ішек ойық жара ауруы
Симптоматикалық, екіншілік
гастодуоденальдық ойық-жаралар:
- стресстік
- дәрілік
- эндокриндік
- соматогендік

34. 12-елі ішек ойық жарасы- эндоскопия

12-елі ішек ойық жарасыэндоскопия

35. Асқазан, 12-елі ішектің ойық-жаралы зақымдану синдромы

Асқазан, 12-елі ішектің ойықжаралы зақымдану синдромы
Стресстік ойық-жаралар
Бас ми травмалары
Миға қан құйылу
Нейрохирургиялық операциялар
Миокард инфарктісі
Сепсис
Ауыр жарақаттар

36. Асқазан ойық жаралары

37. Асқазан, 12-елі ішек ойық-жаралы зақымдану синдромы

Дәрілік ойық-жаралар:
Қабынуға қарсы стероидты емес дәрілік
заттар (аспирин, вольтарен, индометацин,
диклофенак ж.т.б.)
Глюкокортикоидты дәрілік заттар
(преднизолон, дексаметазон)

38. Ас қазан ойық жарасы

39. Асқазан, 12-елі ішек ойық-жаралы зақымдану синдромы

Эндокриндік ойық-жаралар:
Золлингер-Эллисон синдромы (ұйқы
безінің гастринөндіруші ісігі)
Гиперпаратиреоз (кальций өндірілуі
жоғарылағандықтан тұз қышқылы синтезі
артуы)

40.

41. Асқазан, 12-елі ішек ойық-жаралы зақымдану синдромы

Соматогендік ойық-жаралар:
Ішкі органдардың ауыр түрде зақымдануы
қан айналым шамасыздығы,
өкпе аурулары,
бауыр циррозы,
созылмалы панкреатит,
қантты диабет,
атеросклероз ж.т.б.

42. Асқазан, 12-елі ішек ойық-жаралы зақымдану синдромы

Клиникалық көріністер
Ауыру синдромы: эпигастрий аймағында
сыздап, бүріп, күйдіріп ауыру, сол жақ
қабырға астына, омыртқаға қарай таралуы
мүмкін.
Ауыру сезімі тамақ ішкенге тығыз
байланысты болып келеді: ерте
басталатын, кеш басталатын ауыру,
ашқарынға, түнгі уақытта пайда болатын
ауыру сезімі

43. Асқазан, 12-елі ішек ойық-жаралы зақымдану синдромы

Ауыру синдромы маусымға байланысты
болып келеді (күзде, көктемде қайталайды)
Ауыру сезімі ас содасын, спазмолитиктер,
жылу қолданғанда басылады
Ауыру сезімі науқас ішкен тамағын құсып
тастағанда да басылады

44. Асқазан ойық жарасы- рентгенограмма

Асқазан ойық жарасырентгенограмма

45. Асқазан, 12-елі ішек ойық-жаралы зақымдану синдромы

Диспепсиялық көріністер
Құсу (қышқыл дәмді құсық, қан аралас
құсық, кофе қойыртпағы тәрізді құсық)
Цитофобия (ситофобия)
Қышқылтым дәмді кекірік
Қыжылдату
Іш қату

46. Асқазан, 12-елі ішек ойық-жаралы зақымдану синдромы

Асқазан, 12-елі-ішек ойық жара ауруының
асқынулары:
Қан кету
Перфорация
Пенетрация
Малигнизация
Пилоростеноз

47. Ойық жара ауруы асқынулары

48. Асқазаннан қан кету белгілері

Кофе қойыртпағы тәрізді құсық массалары
Алқызыл қан құсу
Қара май тәрізді нәжіс (мелена)
Бозару, бас айналу, денені жабысқақ суық
тер басу, АҚ төмендеуі, pulsus filiformis,
естен тану
Нәжісте жасырынды қан анықталуы
(бензидин сынамасы-Грегерсен сынамасы)

49. Перфорация

Асқазан ойық жарасының құрсақ қуысына
қарай тесіліп кетуі
Кенеттен пайда болатын “қанжар
соққысындай” ауыру сезімі
Іштің бұлшық еттері жиырылып, іштің
қатайып қалуы
Іштің тыныс қозғалыстарына қатыспауы
Үлкен дәреттің, газдардың бөгелуі

50. Пенетрация

Асқазан, 12-елі ішек ойық-жарасының
жақын, жанасып жатқан мүшелерге (ұйқы
безі, өт қабы) қарай тесілу
Жергілікті перитонит белгілері
Эпигастрий аймағындағы ауыру сезімі сол
жақ қабырға астына, арқа жаққа тарап,
тұрақты түрге айналады

51. Пилоростеноз

Асқазанның пилорикалық бөлігінің тыртықтанып
тарылуы
Ішкен астын асқазанда ұзақ уақыт тұрып қалуы
Эпигастрий аймағының батып ауруы
Ішкен асты құсып тастап отыру
Жүдеп, арықтап кету,сусыздану
“Кешеуілдеген шалпыл шуылы” белгісіВасиленко белгісі

52. Нәресте пилоростенозы

53. Пилоростеноз - рентгенограммасы

54. Асқазан бөлігін алып тастау

55. Малигнизация

Асқазан ойық жарасының қатерлі ісікке айналуы
Қатерлі ісіктің “кіші белгілері”: әлсіздік,
тәбетсіздік, тағамға (әсіресе ет тағамдары-на)
жиіркену сезімінің пайда болуы, дел-салдық,
көңіл-күйдің төмендеуі
Тез арада жүдеп арықтау, анемия, лимфа
түйіндерінің ұлғаюы (“Вирхов түйіні”)
Қан кету, ауру сезімінің ұлғаюы, диспепсиялық
көріністердің күшеюі

56. Ішектік ас қорыту жеткіліксіздігі

Ас бөлшектерінің ащы ішекте дұрыс
қорытылмауы (мальдигестия)
Ас қорыту ферменттерінің ішек
қабырғаларында немесе ішек қуысында
жетіспеуі
Өт жеткіліксіздігі
Ұйқы безі сөлінің жетіспеушілігі

57. Ішектік ас қорыту жеткіліксіздігі

Мальдигестия – тағамдық полимерлердің
(белок, майлар, көмірсулар) сіңірілетіндей
бөлшектерге (моноглицерид, май
қышқылдары, амин қышқылдары,
моносахаридтер) толық ыдырамауы

58. Ішектік ас қорыту жеткіліксіздігі

Қуыстық ас қорыту процестері ұйқы безі
ферменттеріне, өт қышқылдарына қатысты
болады
Мембраналық (қабырғалық) ас қорыту
процестері –ішек кірпікшелерінің
мембраналарындағы ас қалдықтарының
соңғы, толық ыдырауы (гидролиз)

59. Ішектік ас қорыту жеткіліксіздігі

Мембраналық (қабырғалық) ас қорыту
ішек қабырғаларындағы бездер өндіретін
ферменттер қатысуымен іске асады
(ішектік ферменттер – энтерокиназа,
энтеропептидаза, нуклеаза, фосфолипаза,
лактаза, сахараза ж.т.б.)

60. Ішектік ас қорыту жеткіліксіздігі

Энзимопатиялар туа біткен және жүре
пайда болған болып жіктеледі
Туа біткен түрі – дисахаридазалар (лактаза,
сахараза) жеткіліксіздігі
Лактоза тоқ ішекке қорытылмай түседі,
бактериялар әсерінен ыдырайды (ашу), сүт
және сірке қышқылдары (осмостық
белсенді заттар) түзіледі, іш өтеді

61. Ішектік ас қорыту жеткіліксіздігі

Клиникалық көріністері – ішектік
диспепсия синдромы (іш кебу, іш өту, іштің
шұрылдауы)
Кейбір тағамдарды көтере алмау (майлы
тағамдар, сүт)
Копрологиялық синдром (стеаторея,
полифекалия, ашыған иісті көпіршікті
нәжіс)

62. Ішектік сіңірілу жеткіліксіздігі

Мальабсорбция синдромы – ащы ішек кілегей
қабықшасынан тағамдық мономерлердің қанға,
лимфаға жасушалар мембраналарынан
сіңірілмеуі
Ішектің кілегей қабықшасының құрылымдық
өзгерістеріне байланысты болып келеді
(созылмалы атрофиялық энтерит, ішек
туберкулезі, ішек резекциясы, жергілікті қан
айналымының бұзылуы)

63. Ішектік сіңірілу жеткіліксіздігі

Ішектік диспепсия синдромы (метеоризм, іш
өту,іштің шұрылдауы)
Кіндік айналасындағы ауру сезімі
Ішектен тыс жалпы көріністер
Әлсіздік, жүдеп арықтау
Терінің құрғауы, тургоры төмендеуі, бұлшық
еттер тонусы төмендеуі, гипотрофиясы,
шаштары түсіп, тырнақтары үгітілгіш, сыңғыш
келуі

64. Колоноскопия

65. Ішек дивертикуласы

66. Гепатобилиарлы жүйе аурулары

Жіті және созылмалы гепатит
Бауыр циррозы
Гепатоз (бауырдың майлы дистрофиясы)
Бауыр амилоидозы
Бауыр іріңдігі (абсцесс)
Бауырдың паразитарлы инвазиялары
(эхинококкоз, описторхоз)
Бауыр қатерлі ісігі
Бауыр кисталары

67. Бауыр, ұйқы безі топографиясы

68. Бауыр, асқазан топографиясы

69.

70. Бауыр қызметтері

71.

72.

73.

74.

75.

76. Бауыр, өт жолдары анатомиясы

77. Гепатобилиарлы жүйе аурулары

Жіті және созылмалы холецистит
Өт тас ауруы (холелитиаз)
Холангит
Өт жолдары дискинезиясы
Өт жолдары және өт қабы қатерлі ісігі

78.

79. Бауыр ұлпалары зақымданғандағы негізгі клиникалық синдромдар

Ауыру синдромы
Паренхималық сарғаю синдромы
Диспепсиялық синдром
Портальды гипертензия
Гепатолиенальды синдром
Гиперспленизм синдромы
Геморрагиялық синдром
Цитолиз синдромы
Бауыр шамасыздығы синдромы

80. Өт жолдары зақымданғандағы негізгі клиникалық синдромдар

Ауыру синдромы
Диспепсиялық синдром
Өт қабы қабыну синдромы
Механикалық сарғаю синдромы
Холестаз синдромы
Өт жолдары дискинезиясы синдромы

81. Ас қорыту жүйесі мүшелері

82. Портальды гипертензия синдромы

Қақпа венасында қысым жоғарылауы
синдромы
Қалыпты жағдайда қақпа венасындағы
қысым деңгейі – 50-115 мм су б.б.
Портальды гипертензия жағдайында 600
мм су б.б. дейін және одан да жоғары
болуы

83. Қақпа венасы жүйесі

84. Қақпа венасы жүйесі

85. Портальды гипертензия

86. Портальды гипертензия синдромы

Жеке бөлек түрлері:
Бауырішілік – бауыр циррозы
Бауыр үсті – бауыр веналары тарылуы,
бітелуі, сыртынан басылып қалуы
(тромбофлебит, тромбоз, стеноз)
Бауыр асты - қақпа венасы немесе оның
ірі тармақтарының тарылуы, бітелуі

87. Портальды гипертензия синдромы

Клиникалық көріністері:
Асцит
Спленомегалия
“Медуза басы” белгісі
Өңеш, асқазан, тік ішек кілегей
қабатындағы веналар кеңеюі және
бұлардан қан кету

88. Асцит – бауыр циррозы

89. Медуза басы симптомы – бауыр циррозы

90. Гепатолиенальды синдром

Бауыр, көк бауыр өлшемдерінің ұлғаюы
Пайда болу себептері: бауыр циррозы,
созылмалы гепатит, бауыр рагы,
лейкоздар,инфекциялық аурулар
Диагностикасы: қарап тексеру, перкуссия,
пальпация, рентгенологиялық зерттеулер,
ультрадыбыстық тексеру

91. Гиперспленизм синдромы

Көк бауыр қызметтерінің жоғарылауы
Анемия (тері бозаруы, әлсіздік, бас айналу,
жүрек қағу, ентігу)
Лейкопения (инфекциялық ауруларға
төзімсіздік)
Тромбоцитопения (қансырағыштық)

92. Геморрагиялық синдром

Бауыр циррозы, созылмалы агрессивті гепатит
ауруларына тән
Себептері:
Бауырдың қан ұйытқыш факторларды
(фибриноген, протромбин) өндіріп шығару
қызметінің нашарлауы
Тромбоцитопения (гиперспленизм көрінісі)
Өңеш, асқазан веналарының варикозды кеңеюі
Витаминдер сіңірілуі нашарлап капиллярлар
қабырғалары сыңғыш келеді

93. Геморрагиялық синдром

Клиникалық көріністері:
Тері астына, кілегей қабаттар астына қан
құйылу (петехиялар, экхимоз,
гематомалар)
Мұрыннан, тістің қызыл иегінен қан кету
Жатырдан, зәр жолдарынан қан кету
Өңеш, асқазаннан қан кету
Тік ішектен қан кету

94. Цитолиз синдромы

Бауыр ұлпалары ауыр түрде зақымданғанда (вирусты гепатит, созылмалы активті
гепатит, бауыр циррозы) пайда болатын
қан сары суындағы биохимиялық
өзгерістер:
Аминотрансферазалар белсеңділігі
жоғарылауы: АСТ, АЛТ, ЛДГ, ГГТФ
(гаммаглутаминтрансфераза)

95. Бауыр циррозы

96. Бауыр шамасыздығы синдромы

Бауыр ауыр түрде зақымдануына қарай оның
көптеген қызметтерінің әр түрлі дәрежеде
бұзылуы
Жіті бауыр шамасыздығы тез арада пайда
болып (бірнеше сағат, бірнеше тәулік),
қарқынды өршіп, өте айқын көрініс беретін
синдром - вирусты гепатит, улану
Созылмалы бауыр шамасыздығы біртіндеп
айлар, жылдар бойы қалыптасып, клиникалық
көріністері жай, уақыт өте ұлғая түседі

97. Қалыпты бауыр ұлпалары

98. Цирроз ауруындағы бауыр ұлпалары

99. Бауыр шамасыздығы

Патогенезіне қарай бауыр шамасыздығы үш
түрге бөлінеді:
1) баурлық-жасушалық (нақ бауырлық,
біріншілік, эндогенді)
2) портальды-бауырлық (порто-жүйелі,
экзогенді)
3) аралас (екі механизм қос келгенде)

100. Цирроз ауруында бауыр өзгеруі

101. Бауыр шамасыздығы

Бауыр қызметтерінің төмендеуі :
Зат алмасу процестерінің бұзылыстары
(көмірсулар, майлар, белоктар, витаминдер,
гормондар алмасуы)
Бауырдың залалсыздандыру қызметінің
төмендеуі
Өт өңдіру және өт бөліп шығару
қызметтерінің нашарлауы
Эритропоэз және қан ұйыту қызметтерінің
бұзылуы

102. Цирроз ауруында бауыр өзгеруі

103. Бауыр шамасыздығы

Клиникалық көріністері:
Нервтік-психикалық бұзылыстар
Паренхималық сарғаю
Геморрагиялық синдром
Ісіну, асцит
Портальды гипертензия

104. Бауырлық кома

105. Бауыр қан айналымы

106.

107.

108. Қақпа венасы жүйесі

109.

110.

111.

112.

113.

114.

115. Литотрипсия

116.

117.

118.

119.

120.

121. Қалыпты жағдайдағы билирубин алмасуы

Liver, Spleen &
Bone marrow
Phagocytosis & Lysis
Hemoglobin
Globin
Heme
Bilirubin
Amino acids
Fe2+
Through Liver
Amino acid pool
Excreted
121

122. Билирубин алмасуы

123. Билирубин алмасуы

124. Сарғаю синдромының лабораториялық диагностикасы

Бауыр үсті
Бауырішілік
Бауыр асты
(Heamolytic)
(Hepatocellular)
(Obstructive)
Бос билирубин
↑
Normal
Normal
Байланысқан
билирубин
Normal
↑
↑
AST және ALT
Normal
↑↑
Normal
Сілтілі
фосфатаза
Normal
Normal
↑↑
Зәр
құрамындағы
билирубин
Жоқ
Бар
Жоғарылаған
Уробилиноген
Жоғарылаған
Бар
Жоқ
Көрсеткіштер

125. Асцит – портальдық гипертензия

126. Коновалов-Вильсон ауруы

127. Өт жолындағы тастар (УДЗ)

128. Ретроградты холангиография

129. Ретроградты холангиография

130. Бауыр циррозы