Экологиялық аурулар, олардың даму себептері

1. -

ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК ФАРМАЦЕВТИКА АКАДЕМИЯСЫ
ГИГИЕНА-1 ЖӘНЕ ЭПИДЕМИОЛОГИЯ КАФЕДРАСЫ
ПРЕЗЕНТАЦИЯ
Тақырыбы:Экологиялық
аурулар , олардың даму себептері
Орындаған: Еркінбекова С
Қабылдаған:Ешетова Т.С
Тобы:305 «Б» ҚДС

2. Жоспары 1 Қоршаған ортаның ластануының салдарынан пайда болатын аурулар. 2 Ластану көздері: құрылыс және әрлеу материалдары 3

ЖОСПАРЫ
1 ҚОРШАҒАН ОРТАНЫҢ ЛАСТАНУЫНЫҢ САЛДАРЫНАН ПАЙДА БОЛАТЫН
АУРУЛАР.
2 ЛАСТАНУ КӨЗДЕРІ: ҚҰРЫЛЫС ЖӘНЕ ӘРЛЕУ МАТЕРИАЛДАРЫ
3 АУРУЛАР ТУҒЫЗАТЫН ЗАТТАР МЕН ФАКТОРЛАР.
4 ДЕНСАУЛЫҚ ҮШІН ЗИЯНДЫ ОРГАНИКАЛЫҚ ЖӘНЕ БЕЙОРГАНИКАЛЫҚ
ЗАТТАР
5 ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙ ЖӘНЕ АДАМ ДЕНСАУЛЫҒЫ

3. Адамның денсаулығының төмендеп, ауруға шалдығуын ағзаның ортаға толық бейімделе алмауымен, қолайсыз әсерлерге берген теріс

АДАМНЫҢ ДЕНСАУЛЫҒЫНЫҢ ТӨМЕНДЕП, АУРУҒА ШАЛДЫҒУЫН
АҒЗАНЫҢ ОРТАҒА ТОЛЫҚ БЕЙІМДЕЛЕ АЛМАУЫМЕН, ҚОЛАЙСЫЗ
ӘСЕРЛЕРГЕ БЕРГЕН ТЕРІС ЖАУАБЫ РЕТІНДЕ ҚАРАСТЫРУ КЕРЕК.
ДҮНИЕЖҮЗІЛІК ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ ҰЙЫМЫНЫҢ (ВОЗ) АНЫҚТАМАСЫ
БОЙЫНША, ДЕНСАУЛЫҚ ДЕГЕНІМІЗ — БҰЛ ТЕК АУРУДЫҢ БОЛМАУЫ
ЕМЕС, ОЛ ТОЛЫҚ ФИЗИКАЛЫҚ, ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК
ҚОЛАЙЛЫЛЫҚ.

4. Қоршаған ортаның ластануының салдарынан пайда болатын аурулар.          Қоршаған ортаның радиоактивтік және таксикологиялық

ҚОРШАҒАН ОРТАНЫҢ ЛАСТАНУЫНЫҢ САЛДАРЫНАН ПАЙДА БОЛАТЫН
АУРУЛАР.
ҚОРШАҒАН ОРТАНЫҢ РАДИОАКТИВТІК ЖӘНЕ ТАКСИКОЛОГИЯЛЫҚ
УЛАНУЫ ЖАҒЫНАН ЖЕР БЕТІНІҢ ЕШБІР ХАЛҚЫ ДА, ТАБИҒИ ЖҮЙЕСІ ДЕ
ДӘЛ ҚАЗАҚСТАН ХАЛҚЫНДАЙ ЖӘНЕ ТАБИҒАТЫНДАЙ ЗАРДАП ШЕГЕ
ҚОЙМАҒАН ШЫҒАР, СІРӘ?
БҰЛАЙ ДЕУІМІЗДІҢ СЕБЕБІ – АТОМДЫҚ ЖӘНЕ ХИМИЯЛЫҚ
ӨНДІРІСТЕРДІҢ, ЯДРОЛЫҚ СЫНАҚТАР МЕН БАСҚА ҚАРУЛАРДЫҢ ІСЕРІНЕН
ЕЛІМІЗДЕ КӨПТЕГЕН АЙМАҚТАР КҮРДЕЛІ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ДАҒДАРЫСҚА
ҰШЫРАДЫ. РЕСПУБЛИКАМЫЗДЫҢ АРАЛ ӨҢІРІ, ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАН,
СЕМЕЙ ПОЛИГОНЫ ЖӘНЕ БАТЫС ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ АЗҒЫР, ТАЙСОЙҒАН,
РЕСЕЙМЕН ШЕКАРАЛАС «КАПУСТИН ЯР» БАСЫ АШЫҚ АЙҚЫН АЙМАҚ
АПАТТАР БОЛЫП ТАБЫЛАДЫ.

5. Елімізде осылай экологиялық жағдайдың пайда болуы біріншіден, халық шаруашылығықұрылымының дұрыс ұйымдастырылмауының нәтижесі,

ЕЛІМІЗДЕ ОСЫЛАЙ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙДЫҢ ПАЙДА БОЛУЫ БІРІНШІДЕН, ХАЛЫҚ
ШАРУАШЫЛЫҒЫҚҰРЫЛЫМЫНЫҢ ДҰРЫС ҰЙЫМДАСТЫРЫЛМАУЫНЫҢ НӘТИЖЕСІ, ЯҒНИ,
КӨНЕ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ПАЙДАЛАНУ, САЯСАТ ПЕН ЭКОНОМИКАДА «БІЖДЕН КЕЙІН КҰЛ
БОЛМАСАҢ, БҰЛ БОЛ» ТОҚМОЙЫН МИЛИТАРИСТІК КӨЗҚАРАСТЫҢ ҮСТЕМ БОЛУЫ,
РЕСПУБЛИКАНЫҢ ТЕК ҚАНА ШИКІЗАТ ӨНДІРУГЕ БАҒЫТТАЛУЫ СЕБЕПШІ. БҰЛ ҚАТЫНАС
АДАМНЫҢ САНА-СЕЗІМІНІҢ ДЕФОРМАЦИЯҒА ҰШЫРАУЫНА ЖӘНЕ ЕҢБЕКТЕ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ
МӘДЕНЕТТІҢ, ЭКОЛОГИЯЛЫҚ КӨЗҚАРАСТЫҢ БҰЗЫЛУЫНА, САЙЫП КЕЛГЕНДЕ ӨЗ КӨРІН ӨЗІ
ҚАЗҒАН ҚАРАБАЙЫРЛЫҚҚА ӘКЕЛДІ. СОНДЫҚТАН ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙДЫҢ ЗИЯНДЫ
ЖАҒЫНА ҚАРАЙ ӨЗГЕРІП ЖАТҚАНЫН АШЫҚ АЙТУҒА МҮМКІНДІК БОЛМАДЫ.

6. 1949-1989 жылдарда Семей сынақ полигонында 470 ядролық жарылыс болды, оның 26 – жер үстінде, 90 – ауада, 354 – жер астында

1949-1989 ЖЫЛДАРДА СЕМЕЙ СЫНАҚ ПОЛИГОНЫНДА 470 ЯДРОЛЫҚ
ЖАРЫЛЫС БОЛДЫ, ОНЫҢ 26 – ЖЕР ҮСТІНДЕ, 90 – АУАДА, 354 – ЖЕР
АСТЫНДА ЖАСАЛДЫ. ОСЫЛАРДЫҢ САЛДАРЫНАН ТҰРҒЫНДАРДЫҢ
ДЕНСАУЛЫҒЫ, ЖАНУАРЛАР МЕН ӨСІМДІКТЕР ӘЛЕМІНІҢ ТАБИҒИ ТЕПЕТЕҢДІГІ БҰЗЫЛДЫ. ЗЫМЫРАНДАРДЫ КОСМОСҚА ШЫҒАРУҒА
ПАЙДАЛАНҒАН ГЕПТИЛ ДЕГЕН ЖАНАРМАЙ ҚАЛДЫҚТАРЫНЫҢ ТАБИҒИ
ОРТАҒА, АДАМҒА, ЖАН-ЖАНУАРЛАРҒА ӘСЕРІ ДӘЙЕКТІ ЗЕРТТЕЛМЕГЕН.

7. Ластану көздері: автомобильдер,ЖЭС, минералды тыңайтқыштар өндіру, бояғыштар, катализатора, цемент. Автомобильдер - жеңіл

ЛАСТАНУ КӨЗДЕРІ: АВТОМОБИЛЬДЕР,ЖЭС, МИНЕРАЛДЫ ТЫҢАЙТҚЫШТАР ӨНДІРУ, БОЯҒЫШТАР,
КАТАЛИЗАТОРА, ЦЕМЕНТ. АВТОМОБИЛЬДЕР - ЖЕҢІЛ КӨМІРТЕГІ ТОТЫҒЫНЫҢ НЕГІЗГІ ЖОТКІЗУШІ. ОДАН
ОЙЛАУ ҚАБІЛОТІ ӘЛСІРЕЙДІ, ҚАН АРҚЫЛЫ ОТТЕГІНІҢ СІҢУІН БОЛДЫРМАЙДЫ, БАЯУ РЕФЛЕКС ТЕР ЖӘНЕ
АРНАЙЫ ЖАҒДАЙЛАРДА ӨЛІМГЕ ӘКОЛУІ МҮМКІН. СОНЫМЕН ҚАТАР АТМОСФЕРАҒА
АВТОКӨЛІКТІҢ СО-ДАН БАСҚА 15 ӨЗГЕ ДЕ ҚАУІПТІ ЗАТРАТДЫ КЕЛЕДІ -АЦОТАЛЬДЕГИД, БЕНЗОЛ,
1,3-БУТАДИЕН, КАДМИЙ, НИКЕЛЬ, СЕЛЕН, МЫРЫШ, МЫС, ҚОРҒАСЫН, СТИРОЛ, ФОРМАЛЬДЕГИД,
АКРОЛЕИН, КСИЛОЛ, ТОЛУОЛ. ОЛАРДЫҢ КЕЙБІРЕУЛЕРІ - АУЫР МОТАЛДАР ДЕП АТАЛАДЫ.
ОЛАРДЫҢ КОНЦЕНТРАЦИЯСЫНЫН АРТУР, ТІРІ ОРГАНИЗМДЕРДЕ ЖИНАҚТАЛУЫ ТҮРЛІ АУРУЛАРҒА
АЛЫП КЕЛЕДІ. КАДМИЙ МЫСАЛЫ, ГИПЕРТОНИЯ, ЖҮРЕКТІҢ ИШЕМИЯЛЫҚ АУРУЫ, БҮЙРЕК
ЖОТКІЛІКСІЗДІГІНЕ АЛЫП КЕЛЕДІ АУРУЛАРЫ: ОНКОЛОГИЯ, ТЫНЫС АЛУ, ҚАН АЙНАЛЫМЫ ЖӘНЕ
ЖҮЙКЕ ЖҮЙЕСІ.

8. Ластану көздері: синтотикалық тыңайтқыштар мен пестицидтер. Аурулары: гепатит, дисбактериоз, аллергия, онкологиялық. Тіпті

ЛАСТАНУ КӨЗДЕРІ: СИНТОТИКАЛЫҚ ТЫҢАЙТҚЫШТАР МЕН ПЕСТИЦИДТЕР. АУРУЛАРЫ:
ГЕПАТИТ, ДИСБАКТЕРИОЗ, АЛЛЕРГИЯ, ОНКОЛОГИЯЛЫҚ. ТІПТІ БІЗДІҢ ҮСТЕЛГДЕ ЖАҚСЫ
ДАЙЫНДАЛҒАН ТАҒАМДАР ПЕСТИЦИДТЕР, ГЕРБИЦИД ТЕР, НИТРАТОР ЖӘНЕ НИТРИТ ТЕР
БОЛУЫ МҮМКІН НИТРИТТЕР МЕН КАЛИЙ НИТРАТЫ НЕМСЕ НАТРИЙ ОТ ЖӘНЕ ОТ
ӨНІМДЕРІН САҚТАУ ҮШІН ҚОСПА РОТІНДЕ ПАЙДАЛАНЫЛАДЫ, СЕНДАЙ-АҚ КОНСЕРВАНТА
РОТІНДЕ ПАЙДАЛАНЫЛАДЫ. БІЗДІҢ ТАҒАМДАРДА ОСЫ ЗАТРАТДЫҢ БОЛУЫ, ӨТЕ
ҚАРАПАЙЫМ УЛАНУ ОНКОГЕНДІ ФАКТОРЛАРДЫҢ ӘРЕКОТКЕ АҒЗАНЫҢ ТӨЗІМДІЛІГІН
ТӨМЕНДЕУІ, ОРГАНДАРЫНДА ВИТАМИНДЕР КӨЛЕМІНДЕ ТӨМЕНДЕУІ, ІСІКТЕРДІҢ
ДАМУЫНА ҚАУІП ТӨНДІРЕДІ BIFIDOBACTERIA АСҚАЗАН-ІШЕК ЖОЛДАРЫНДАҒЫ МЕКЕНДЕДІ
ЖӘНЕ ОСЫЛАЙША ДИСБАКТЕРИОЗДЫҢ ДАМУЫНА ЫҚПАЛ ОТЕДІ

9.

10. Адамдардың мезгілсіз қайтыс болу себептері ең алдымен қолайсыз табиғи және әлеуметтік факторлар болып табылады. Ауру мен

АДАМДАРДЫҢ МЕЗГІЛСІЗ ҚАЙТЫС БОЛУ СЕБЕПТЕРІ ЕҢ АЛДЫМЕН
ҚОЛАЙСЫЗ ТАБИҒИ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК ФАКТОРЛАР БОЛЫП ТАБЫЛАДЫ.
АУРУ МЕН ӨЛІМНІҢ ҚОРШАҒАН ОРТА ЖАҒДАЙЛАРЫНА ТӘУЕЛДІЛІГІ
ЖЕКЕЛЕГЕН МЕМЛЕКЕТТЕР МЕН АЙМАҚТАР МЫСАЛЫНАН КӨРІНЕДІ.
ДҮНИЕЖҮЗІЛІК ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ ҰЙЫМЫНЫҢ МӘЛІМЕТТЕРІ
БОЙЫНША ЖЫЛ САЙЫН ДҮНИЕ ЖҮЗІНДЕ ШАМАМЕН 500 МЫҢ АДАМ
ПЕСТИЦИДТЕРМЕН УЛАНАДЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ 5 МЫҢЫ ӨЛІММЕН
АЯҚТАЛАДЫ. МҰНДАЙ ҚҰБЫЛЫСТАР ӘДЕТТЕ «ҮШІНШІ ӘЛЕМ»
ЕЛДЕРІНДЕ ЖИІ КЕЗДЕСЕДІ.

11. Аурулар туғызатын заттар мен факторлар. Ағзаларға қолайсыз әсер ететін және ауруларға әкеліп соқтыратын заттарды төмендегідей

АУРУЛАР ТУҒЫЗАТЫН ЗАТТАР МЕН ФАКТОРЛАР.
АҒЗАЛАРҒА ҚОЛАЙСЫЗ ӘСЕР ЕТЕТІН ЖӘНЕ АУРУЛАРҒА ӘКЕЛІП
СОҚТЫРАТЫН ЗАТТАРДЫ ТӨМЕНДЕГІДЕЙ ТОПТАРҒА БӨЛІП КӨРСЕТУГЕ
БОЛАДЫ:
1) КОНЦЕРОГЕНДЕР (ЛАТЫН ТІЛІНЕН АУДАРҒАНДА CANCIR — РАК,
ГЕНЕЗИС — ШЫҒУ ТЕГІ) ҚАТЕРЛІ ІСІКТЕР ТУҒЫЗАДЫ. ҚАЗІРГІ УАҚЫТТА
ШАМАМЕН 500 ОСЫНДАЙ ЗАТТАР БЕЛГІЛІ. ОЛАРДЫҢ ІШІНДЕГІ ЕҢ
КҮШТІЛЕРІНЕ БЕНЗО(А)ПИРЕН ЖӘНЕ БАСҚА ДА ПОЛИЦИКЛДІ
АРОМАТТЫҚ КӨМІРСУЛАР, УЛЬТРАКҮЛГІН СӘУЛЕЛЕР, РАДИОАКТИВТІ
ИЗОТОПТАР, ЭНОКСИДТІ СМОЛАЛАР, АНТРИТТЕР, НИТРОЗАМИНДЕР,
АСБЕСТ ЖӘНЕ Т.Б. ЖАТАДЫ;

12. Денсаулық үшін зиянды органикалық және бейорганикалық заттар Көптеген органикалық заттар улы және жоғары дәрежеде тұрақты болып

ДЕНСАУЛЫҚ ҮШІН ЗИЯНДЫ ОРГАНИКАЛЫҚ ЖӘНЕ
БЕЙОРГАНИКАЛЫҚ ЗАТТАР
КӨПТЕГЕН ОРГАНИКАЛЫҚ ЗАТТАР УЛЫ ЖӘНЕ ЖОҒАРЫ
ДӘРЕЖЕДЕ ТҰРАҚТЫ БОЛЫП ТАБЫЛАДЫ. ОЛАР КӨБІНЕСЕ
КАНЦЕРОГЕН, МУТАГЕН, ТЕРАТОГЕН НЕМЕСЕ БАСҚА
АУРУЛАРДЫҢ ПАЙДА БОЛУЫН КҮШЕЙТЕДІ. ОРГАНИКАЛЫҚ
ҚОСЫЛЫСТАРДЫҢ ІШІНДЕ, ӘСІРЕСЕ, ГАЛОГЕНДІ КӨМІРСУЛАР
МЕН ПОЛИЦИКЛДІ АРОМАТТЫҚ КӨМІРСУЛАР (ПАК) ҚАУІПТІ.

13. ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙ ЖӘНЕ АДАМ ДЕНСАУЛЫҒЫ Адамның  денсаулыгының  төмендеп,  ауруға  шалдығуын  ағзаның  ортаға  толық 

ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙ ЖӘНЕ АДАМ ДЕНСАУЛЫҒЫ
АДАМНЫҢ ДЕНСАУЛЫГЫНЫҢ ТӨМЕНДЕП, АУРУҒА ШАЛДЫҒУЫН
АҒЗАНЫҢ ОРТАҒА ТОЛЫҚ БЕЙІМДЕЛЕ АЛМАУЫМЕН,
ҚОЛАЙСЫЗ ӘСЕРЛЕРГЕ БЕРГЕН ТЕРІС ЖАУАБЫ РЕТІНДЕ ҚАРАСТ
ЫРУ КЕРЕК. ДҮНИЕЖҮЗІЛІК ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ ҰЙЫМЫНЫҢ (
ВОЗ) АНЫҚТАМАСЫ БОЙЫНША, ДЕНСАУЛЫҚ ДЕГЕНІМІЗ —
БҰЛ ТЕК АУРУДЫҢ БОЛМАУЫ ЕМЕС, ОЛ ТОЛЫҚ
ФИЗИКАЛЫҚ, ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК
ҚОЛАЙЛЫЛЫҚ.

14. Ғалымдардың  есептеулері  бойынша   адамдардың денсаулық жагдайы  50—52%-ы  —  өмір  сүру  салтына, 20- 25%-ы — тұқым қуалау

ҒАЛЫМДАРДЫҢ ЕСЕПТЕУЛЕРІ БОЙЫНША АДАМДАРДЫҢ
ДЕНСАУЛЫҚ ЖАГДАЙЫ 50—52%-Ы — ӨМІР СҮРУ САЛТЫНА, 2025%-Ы — ТҰҚЫМ ҚУАЛАУ ФАКТОРЛАРЫНА, 18—20%-Ы ҚОРШАҒАН ОРТА ЖАҒДАЙЛАРЫНА, АЛ 7—
12% ҒАНА ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ САЛАСЫНЫҢ ДЕҢГЕЙІНЕ БАЙЛА
НЫСТЫ БОЛАДЫ. АНТРОПОГЕНДІ ФАКТОРЛАР БҰРЫН БОЛМАҒАН,
ЖАҢА ТЕХНОГЕНДІ АУРУЛАРДЫ ТУҒЫЗАДЫ.

15. Қорытынды Адамның  денсаулыгының  төмендеп,  ауруға  шалдығуын  ағзаның  ортаға  толық  бейімделе  алмауымен, қолайсыз 

ҚОРЫТЫНДЫ
АДАМНЫҢ ДЕНСАУЛЫГЫНЫҢ ТӨМЕНДЕП, АУРУҒА ШАЛДЫҒУЫН АҒЗАНЫҢ
ОРТАҒА ТОЛЫҚ БЕЙІМДЕЛЕ АЛМАУЫМЕН,
ҚОЛАЙСЫЗ ӘСЕРЛЕРГЕ БЕРГЕН ТЕРІС ЖАУАБЫ РЕТІНДЕ ҚАРАСТЫРУ КЕРЕК.
ДҮНИЕЖҮЗІЛІК ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ ҰЙЫМЫНЫҢ (ВОЗ) АНЫҚТАМАСЫ
БОЙЫНША, ДЕНСАУЛЫҚ ДЕГЕНІМІЗ —
БҰЛ ТЕК АУРУДЫҢ БОЛМАУЫ ЕМЕС, ОЛ ТОЛЫҚ
ФИЗИКАЛЫҚ, ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК ҚОЛАЙЛЫЛЫҚ.

16. Пайдаланған әдебиеттер: 1. Экология және табиғатты тиімді пайдалану. Ә. Бейсенова, А. Самақова, Т. Есболов, Ж. Шілдебаев. 2.

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:
1. ЭКОЛОГИЯ ЖӘНЕ ТАБИҒАТТЫ ТИІМДІ ПАЙДАЛАНУ.
Ә. БЕЙСЕНОВА, А. САМАҚОВА, Т. ЕСБОЛОВ, Ж. ШІЛДЕБАЕВ.
2. ЭКОЛОГИЯ НЕГІЗДЕРІ.
Ғ. САҒЫМБАЕВ.
3. ЭКОЛОГИЯ.
Г. С. ОСПАНОВА, Г. Т. БОЗМАТАЕВА.
4. ДЕНСАУЛЫҚ ЖУРНАЛЫ.
5. ЭКОЛОГИЯ.
Ә. С. БЕЙСЕНОВА, Ж. Б. ШІЛДЕБАЕВ, Г. З. САУЫТБАЕВА.