Химия - әлемді тану құралы. (11 класс)

1.

XI класс

2. Тақырыбы: “Химия - әлемді тану құралы”

Түрі: жоба

3. Эпиграф

“ Химия – ғажайыптар
аймағы. Бұнда ойлар
бағындырылып адамзаттың
жаңа кезеңі қалыптасады.
“
М. Горький.

4. Сабақтың құрылымы:

I бөлім
Презентациялар шеруі
- Презентацияларды қорғау.
- Презентацияларды бағалау
II бөлім
Химия өмірде.
а) тест
ә) зерттеу жұмысы
б) есептер шығару
III Қорытындылау

5. Жобаның дидактиткалық мақсаттары:

1. Оқушы бойында төмендегідей білік қалыптастыру:
- Заттар арасында себеп-салдық байланыстарды
анықтап білу
- Зерттеу жұмыстарын жүргізу
2. Оқушының шығармашылық потенциалын ашу
3. Оқушының жеке қабілеттерін дамыту:
- өзбеттілігін
- еңбексүйгіштігін
- креативтілігін

6. Жобаның әдістемелік міндеттері:

1) мәселені шешуде жүйелі көзқарасты
қалыптастыру
2) өзбетінше жинаған ақпаратты
өңдеу, жүйелеуге баулу
3) өздері үшін маңызды нәтижеге
жетуге көмектесу
4) оқушыны өзі, басқалар
нәтижелеріне сүйеніп маңызды
мәселелерді шешуге дайындау

7. Өзбетінше зерттеудің мақсаты:

“ Төмендегі ғылымдар
арасындағы түйісу нүктелерін
табу”
“
Химия және биология” (1 топ)
“ Химия және
тіл, әдебиет” (2 топ)
“
Химия және физика” (3 топ)
“ Химия және
экономика” (4 топ)

8. Жобаны дайындау кезеңдері:

1)
2)
3)
4)
5)
6)
Негізгі тақырыпты және зерттеу
тақырыптарын анықтау
Жұмыс жоспарын, ақпарат, әдебиет
көздерін айқындау
Жоба бойынша жеке жұмыстарды топ
ішінде ұйымдастыру
Зерттеу тақырыбы бойынша
презентциялар дайындау
Информатика кабинеттеріндегі
жұмыстарды ұйымдастыру
Презентацияны қорғау

9. Презентацияны бағалау критерийлері:

Гипотезаны ұсыну нақтылығы
2.
Өзекті мәселенің жүйелі ашылуы
3.
Жобадағы келтірілген мәселелердің бір-бірімен байланысы
4.
Негізгі мәселеден ауытқымауы
5.
Презентацияның әсемделуі (дизайн)
6.
Химиялық сауаттылық
7.
Суреттер, схемалар келтіру
8.
Жобаны нақты, берілген уақыт көлемінде қорғау
9.
Қорғаушының мәселені түйіндеуі, қорытындылай білуі
10. Қорғаушының өзін-өзі ұстауы, дауысы, келбеті, шешендігі
1.

10.

11.

Тіршілік материясында өлі табиғаттағы
бізге таныс материяда кездеспейтін
қосымша жаңа физика – химиялық
қасиеттері болады.Осы тіршілік
материясының физика – химиялық
қасиеттерін физика – химиялық әдіспен
зерттеуге болады.
Семенов Н.Н.

12.

Химия және физика ғылымдарының
арасында байланыс бар ма?
Біздің ойымызша химия және физика
ғылымдарының арасында байланыс бар

13.

Молекула-кинетикалық
Молекула-кинетикалық
теория
теория
P=1/3mnV²
P=2/3nE
P=nKT
Зат ұсақ
бөлшектерден
тұрады
Бұл бөлшектер
бей-берекет
қозғалады
Бұл бөлшектер
бір-бірімен
өзара әсерлеседі

14.

Бұл заттың қасиетін анықтайтын
ұсақ бөлшек

15.

16.

Зат бөлшектерінің
ретсіз қозғалысы
салдарынан
болатын жанасқан
заттардың бір –
біріне өзара
араласуы

17.

Көлемін де, пішінін де
сақтайды
Көлемін
сақтайды,пішінін
сақтамайды
Көлемін де,пішінін
де сақтамайды

18.

Алюминий

19.

Электр тогының әсерінен жүретін процесс
Фарадей заңы
m=Kit
m=MFэкв.It/F
Электролиздің қолданылуы
Белсенді металлдар
Сілті
O 2 , F2 , H 2
Тотықтырғыш
Органикалық қосылыс

20.

Тотығу – тотықсыздану
реакциясының
энергиясын электр энергиясына
айналдыратын қондырғы
4AgNO3 + 2HOH → 4Ag + O2 + 4HNO3

21.

Микро
Микро
схемалар
схемалар
Si → SiO2 → фоторезис → SiO2 (бетін қаптау)→ ерітіндіге
салу,өңдеу→дайын өнім Si

22.

Химия - заттар, құрылысы, қасиеттері, бір – біріне
айналуы туралы ғылым
Физикалық дене
Заттар
Бөлшектер
Атом
Молекула
Полимерлер

23.

Атом- молекулалық теория негізінде қаланған
ғылымдар
Химиялық реакциялар мен физикалық
құбылыстарды түсіндіретін ортақ заңдар
1) Зат массасының сақталу заңы
2) Зат энергиясының сақталу заңы

24.

Периодтық жүйе → электрондардың квант
деңгейі бойынша
орналасуы → атомдық құрылыстар →
атомдардың химиялық,
спектрлі, магниттік қасиеттері.

25.

26.

Топ мүшелері:
Ташмуханова Орал
Бегебаева Бақтылы

27.

Эпиграф
Поэзия,тіл әдебиет саласындағы жұмыс логиканы,
фантазияны дамытады. Ғалымның табысты
жұмысының қажетті факторы.
Әдебиетпен ұштасқан ғылым әлемді жан жақты
тануға мүмкіндік береді.
В.Ф.Ноздрев.

28.

Химия және тіл арасында
байланыс бар ма?
Біздің ойымызша химия және тіл
арасында ешқандай ортақ белгі
жоқ.

29.

Химиялық қосылыста атомдар
ретсіз орналаспайды, олар
валенттілігіне сәйкес белгілі бір
ретпен орналасады.
Сөзде де әр әріптер белгілі кезекпен орналасқан
Мысалы: лагерь- лагері
і- дауысты дыбыс
лагерлер
л- дауыссыз дыбыс

30.

Заттың қасиеті құрылысына тәуелді:
Мысалы: Алмаз
sp3 гибридтену
атомдық кристалл
торы
қатты зат
электр тогын өткізбейді
бұрғы, шыны кескіш
Сөздің құрылымына байланысты- мағынасы:
Мысалы: антонимдер:
хабар – бейхабар
, металл - бейметалл
этерификация – гидролиз
ассимиляция – диссимиляция
Дыбыстың сапалық қасиеті.
Мысалы: Бас – тас – қас;
Галий – таллий

31. Менделеев жүйесі тәрізді тілде әліпби бар.

32.

Жай заттар металл және бейметалл болып жіктеледі,
Әліпбиде әріптер дауысты, дауыссыз болып
бөлінеді.
Мысалы: дауысты- а,
металл- Са,
дауыссыз- б
бейметалл- S
Әліпбидегі әріптерден сөз
Менделеев кестесіндегі элементтерден қосылыстар
құруға болады.
Мысалы: бала, магний хлориді MgCl2
сөз- бала, әріп- 4; дауыссыз- 2- б,л; дауысты-2- а;
қосылыс- MgCl2, атом саны-3,
металл саны-1- Mg, түрі - 1
бейметалл атом саны-2- СІ, түрі-1.

33.

Қосылыстар және сөлемдер
құрылысы.
Кешенді қосылыста ішкі сфера тік
жақшаға алынады.
Мысалы:
К [ Al(OH)4) ]-калий тетрагидроксоаллюминаты
[ Al(OH)4) ] -
ішкі сфера
Сөйлемде сөйлем мүшелері арасында үтір
қойылады.
Заттар сөздердің көпшілігі.
Органикалық қосылыс саны астам,
7 млн

34.

Химиялық заттар, тілдегі сөздер жіктеледі.
Зат
тұз
Сөз
табы
Сын есім
негіз
Сан есім
қышқыл
Етістік
оксид
Есімдік
BaO HCL
Ecік -
NaOH
NaCL -
Жақсы -
Зат есім
Бесеу Жүреді -

35. Қосылыстар және адамдар арасындағы генетикалық байланыс

Химияда:
Металл
негіздік оксид
негіз
Бейметалл
қышқылдық оксид
қышқыл
Тарих, әдебиетте:
Әйтек
Өскербай
Олжабай
Құнанбай
Айдос
Ырғызбай
Абай

36.

Химия негізі –
атом, тіл негізі әріп
Химия және тіл
арасында ұқсас
аналогиялар көп.
Гуманитарлық
және
жаратылыстану
ғылымдары
арасыңда айқын
шекара жоқ.

37. Тест

1. Қандай құбылыс ақуыздың үшінші реттік құрылымының қалыптасуына әсер етпейді
а) функционалды топтар арасындағы сутекті байланыстарға
ә) көмірсутек радикалдарының гидрофобты әрекеттесу
б) цистеин қалдықтарының арасындағы дисульфидті байланыс
в) пептидтік байланыс
2. Кәзіргі кезеңде тіршілік үшін ең маңызды органикалық реакциялар
а) фотосинтез
б) мұнайды ароматтау
ә) ақуыз синтезі
в) көмірсу ашуы
3. Қандай заттарды ароматты заттардан алуға болмайды?
а) сабын
б) органикалық бояу
ә) дәрі-дәрмек
в) органикалық еріткіш
4. Атмосфераның жоғарғы қабаттарында озонның бұзылуын зерттейтін химия саласы
а) физикалық химия
б) биологиялық химия
ә) органикалық химия
в) экологиялық химия
5. Химия негізін қалайтын теориялар
а) типтер теориясы, электрондық теория
ә) атом-молекулалық теория, атом-молекулалардың квант теориясы
б) қышқыл-негіз теориясы, химиялық байланыс теориясы
в) тотығу-тотықсыздану теориясы, идеал газ теориясы

38.

6. Химияның негізгі заңдары
а) периодтық заң, газдардың көлемдік қатынас заңы
ә) Авогвдро заңы, құрам-тұрақтылық заңы
б) Гесс заңы, Дальтон заңы
в) периодтық заң, зат массасы, энергиясының сақталу заңы
7. Химиялық зат –
а) тұрақты құрамы бар зат
ә) кез-келген атом, молекулалар жиынтығы
б) массасы бар материя түрі
в) стехиометриялық қатынаста алынған атом, молекула жиынтығы
8. Коллоидтарға жатпайды
а) сүт
б) балқытқыш қышқыл
ә) тұман
в) түтін
9. Орталық Қазақстанның кейбір аудандарында топырақтың сутектік
корсеткіші рН = 5,5 болып келеді. Осы көрсеткішті бейтарапқа
жақындату үшін қолданылатын минералды тыңайтқыш
а) жай суперфосфат
б) сөндірілген әк, бор
ә) азот селитрасы
в) күрделі суперфосфат
10. Химиялық құбылысқа жатпайды
а) тұздардың суда еруі б) диффузия арқылы уран изотоптарының ыдырауы
ә) қанның ұйылуы
в) динамиттің қопарылыс беруі

39. Зерттеу жұмысы І топ

1.Төмендегі ерітінділердің ортасын сутектік
көрсеткішін шкала бойынша анықтаңыз:
су
ас содасы
сабын
“ DOVE” сабынының
2. Аспирин дәрі- дәрмегінің құрамына қандай
функционалды топтар кіреді? ( тәжірибе
жүзінде дәлелдеңіз)
3. Өсімдік майларының құрамы туралы не
білесіз? Құрамында байланыс түрін қандай
тәжірибе арқылы дәлелдеуге болады?
4. Крахмал көмірсуын қандай сапалық жолмен
анықтауға болады?

40. ІІ топ

Төмедегі әдеби шығармаларынан
берілген үзінділерді оқып,
сұрақтарға жауаптарыңыз
сұралады:
1.
2.
3.
4.
Қандай тас туралы айтылған?
Осы тас қандай элементтің
аллотропиясы ? Оның
қасиеттері туралы не айта
аласыз?
Табиғатта мыс қандай тұздар
құрамында кездеседі? Мыстың
алу жолдары туралы не білесіз?
Мирабилиттің химиялық
формуласы қандай?
Қазақстанның қандай
аймақтарында кездеседі?
Қандай мезгілде өндіріледі?
Қандай химиялық реакция
туралы айтылған, жіктелуі
туралы сипаттама беріңіз.
Қандай отын туралы айтылған,
оның артықшылығы?

41. Шығармалар үзінділері:

“ Суламифь” романынан ( Куприн )
“ Соломон патшасы өз сүйіктісін бағалы тастармен әсемдеуді ұнататын еді. Суламифь
патшасының тастар туралы әңгімелерін таңқалып тыңдайтын еді. - Тас патшасыШамир. Гректер оны – Адамас деп атаған. Ол барлық заттардан берік. Қарашы,
Суламифь, ол барлық түстермен шағылысса да өзі су тамшысы тәрізді мөлдір.
Ертеде оны босанып жатырған әйелдердің, соғысқа аттанарда жауынгерлердің
қолдарына байлаған. Шамирді қолына байлаған адам жын- шайтаннан қорықпаған,
бұл тас адамның тынысын тазартады, ұйқыны жақсартады...”
“ Өзімнің әңгімесі” поэмасынан ( Абай )
“ Алды да ол дәрісін мысқа салды
Былқылдаған бұрқылдап мыс шайқалған
Бір нәрсемен азырақ бұлқылдақтап,
Алтын деп суынған соң қолына алды”
“ Қарабұғаз” романынан ( Паустовский )
“ Шығынақта мирабилиттің кристалдануы қарашаның ортасында басталады, ал
керісінше мамырдың соңында мирабилиттің еруі басталады... “
“ Құпия арал “ ( Верн )
- Қандай отын көмірді алмастырады?
- Су – деді инженер
- Су ? – деп қайта сұрады Пенкроф
- Иә , бірақ судың айырылған бөлшектері – деп түсіндірді Кайфс Смит,- Әрдайым
пайдаланатын оттегі мен сутегіден тұратын судың көмірді алмастыратынын күнге де
жететінімізге сенімдімін...”

42. ІІІ топ

Төмендегі тәжірибелерді жүргізіп химия
реакциялардың негізінде тұрған
физикалық заңдылықтарды түсіндіріңіз.
1. Күміс (І) нитраты және кальций хлориді
ерітінділеріні арасындағы реакция.
2. Мыс( ІІ) сулфаты ерітіндісін электролиздеу.
3. Мырыш және сұйылтылған күкірт
қышқылының арасындағы реакция.
4. Мыс ( ІІ ) сулфаты ерітіндісінен мыс
ІІ ) оксидін алу.
(

43. ІV топ

Сіз қоршаған ортаны қорғау саласындағы
жеке кәсіпкерлік мүмкіндіктер туралы семинар
өткізудесіз.
Сіздің тыңдаушыларыңыз- кәсіпкерлер.
Инвистициялаудың төрт саладағы бағыттарды
көрсетіңіз.
1.
2.
3.
4.
Қызмет көрсету.
Қондырғылар шығару.
Экологиялық қауіпсіз тауарлар өндіру.
Шығынды төмендету.

44.

1.
2.
3.
4.
Адам ағзасындағы микроэлементтердің орташа мөлшері
мынандай: фтор – 2,6г; мырыш – 2,3г; мыс – 0,072г; йод –
0,013г; марганец – 0,012г; хром – 0,002г. 70 кг салмақтағы
адам ағзасындағы элементтердің массалық үлестері
қандай?
Практикалық жұмыс кезінде сыныпқа калий
перманганатынан оттек газын алу тапсырмасы берілді. Бір
мезгілде Талғаттың сынауығы жарылып , 2 г
марганцовкасы құрғақ отын жалынына шашылды. Бұл өте
әсерлі эффект берді. Талғаттың қауіпсіздік ережесін
сақтамау себептерінен төбеге дейін барған жалын пайда
болғанда түзілген оттек газының көлемін есептеңіз (калий
перманганаты құрамындағы қоспа мөлшері 0,02г)
Автомобиль шинасы камерасының көлемі 0,040м 3. Егер
камерадағы ауаның салмағы 160 грамм болса 17 оС кезіндегі
болатын қысымды есептеңіз.
Моноаммофос NH4H2PO4 минералды тыңайтқышын алу үшін
244,5 м3 аммиак (25оС, 1,013 * 105 кПа) және 1,7 т 60% - дық
ортофосфор қышқылы жұмсалды. Теориялық шығыммен
салыстырғандағы өнімнің шығымын есептеңіз.

45. Түйіндер

Табиғат – біртұтас, ал жаратылыстану ғылымдары
оның тек белгілі бір жағын сипаттайды.
Атом, молекулалардың химиялық қозғалысы және
олардағы физикалық процестер тіршіліктің пайда
болуына әкелді.
Гуманитарлық білім, гуманитарлық ойлау тәсілі
химия ғылымында кәсіптік іс -әрекеттің маңызды
шығармашылдық кезеңіне қажет.
Әлем экономикасының дамуында химия
ғылымының орны орасан зор.