Ақуызды алғаш (клейковина тәрізді) 1728 ж. итальяндық ғалым Якопо Бартоломео Беккари (1682-1766) бидай ұнынан бөліп алған

1.

Ақуызды алғаш (клейковина
тәрізді) 1728 ж. итальяндық
ғалым Якопо Бартоломео
Беккари (1682— 1766) бидай
ұнынан бөліп алған.

2.

Ақуыз неден
тұрады?
O2
H2
C
N
S

3.

Ақуыз құрамы
Амин қышқылының үлгісі
Ақуыз молекуласы – амин
қышқылдары
Ақуыз үлгісі
қалдықтарынан түзілген
макромолеклалы тізбек

4.

Полярсыз:
Глицин
Аланин
Валин
лейцин
Изолейцин
пролин
Ароматты:
Фенилаланин
Тирозин
триптофан
АМИН қышқылдары
- зарядталған:
аспартат
глутамат
+ зарядталған:
Лизин
Аргинин
гистидин
Зарядталмаған,
бірақ полярлы:
Серин
Треонин
Цистеин
Метионин*
Аспарагин
глутамин

5.

Амин қышқылдары амин топтарының
орналасуына қарай:
α-амин қышқылы
β-амин қышқылы
O
α
CH3 – CH2 – CH - C
NH2
OH
β
CH3 – CH – CH2 - C
NH2
γ-амин қышқылы
γ
CH2– CH2 – CH2- C
NH2
O
OH
O
OH

6.

Алмаспайтын амин
қышқылдары
Ағзада синтезделмейтін
амин қышқылдары,
алмаспайтын а.қ.: лизин,
метионин, триптофан,
лейцин, изолейцин, валин,
треонин, фенилаланин.
Алмаспайтын амин қышқылдары
ағзаға азықпен түсуі тиіс.

7.

Ақуыздардың функциясы
• каталитикалық
• транспорттық
• қорғаныштық
• серпінділік
• құрылымдық
• гормоналдық
• азықтық

8.

Транспорттық функция
Түрлі заттарды байланыстырып
(транспор) ағзаның бір мүшесінен
екіншісіне тасымалдайды.
Гемоглобин өкпеде оттегімен
байланысып, оксигемоглобинге
айналады. Қан арқылы ағза
мүшелеріне, жасушаға түскен
оксигемоглобин ыдырып оттегі

9.

Құрылымдық функция
Ақуыз жасушаның
негізгі құрылымдық
заты
Гидролизденген коллаген
(байланыстырғыш ұлпаның
ақуызы

10.

Каталитикалық функция
Фермент үлгісі
Ағзада зат және энергия алмасуда
түрлі реакциялардың жылдамдығы
артады.

11.

Қорғаныштық функция
Антитела - ағзаға түскен немесе бактерия
мен вирустардың тіршілігінен пайда
болатын заттарды залалсыздандырады
Қан плазмасының плазмасындағы
ақуыз фибриноген, қанның ұюына
қатысады, қан жоғалтудан сақтайды.

12.

Гормоналдық
функция
Ақуыз-регулятор моделі
(гормон)
Ішкі секреция бездері

13.

Қоректік функция

14.

Ақуыздардың физикалық
қасиеттері
Гемоглобин
Қатты түрдегі ақуыз

15.

АҚ қалдықтары пептидтік байланыс арқылы түзіледі.
H
O
NH2 CH
R
H
C
N
OH
NH2 CH
R
CH
COOH
-H2O
R
O
H
C
N
CH
R
Пептидтік байланыс
COOH
дипептид

16.

Биурет реакциясы
Реакция нәтижесі

17.

18.

Катаболизм
Амин қышқылдары
Декарбоксилдену
(гис, тир, глу)
Қайта аминдену
(дезаминдену)
Мочевина
синтезі
α-кето қышқылы + NH3
Тотықсыздана
декарбоксилдену
Аминдер + СО2
Аммоний тұздары
Амидтер синтезі
(глн, асн)
Май қышқылдары
β- тотығу
Ацетил-КоА
+ О2
Иминдер + Н2О2
+ Н 2О
Альдегид + NH3
Тотығу

19. Амин қышқылдарының алмасуы

Пигмент меланин
Гормондар –
катехоламиндер,
тироидті гормондар
Пуриндер,
пиримидиндер
Витамин РР
Креатин
Азотты ақуыз емес заттардың
синтезі
Ақуыз синтезі
Анаболизм
Глутатион
Порфириндер
Көмірсу мен липидтің
синтезі
Амин қышқылы

20. Дезаминдену

αАминқышқылы
α-Кетоглутарат
НАДН+Н+
NН3
Аминотрансфераза
α-Кетоқышқыл
Глутаматдегидрогеназа
Глутамат
НАД+

21. Дезаминдену

СН2ОН
СН
Н 2О
NH2 Сериндегид- С
С
NH2
ратаза ПФ
СООН
Серин
ОН
Н 2О
СН3
СН3
СН
СН2
СН NH2Треонинде СН NH2
гидратаза
ПФ
СООН
СООН
Треонин
СН3
Н 2О
NH
С
СООН
СООН
СН3
СН
СН3
СН2
С
СООН
Н 2О
NH
СООН
О + NH3
СН3
СН2
С
О
СООН
+ NH3

22. Тотықсыздана дезаминдену

СООН
СН2
СН2
СН
НАД+
НАДН+Н+
Глутаматдегидрогеназа
NH2
СООН
глутамат
СООН
Н 2О
СООН
СН2
СН2
СН2
СН2
С
NH
СООН
иминоглутарат
Н 2О
С
+ NН3
О
СООН
α-кетоглутарат

23.

24.

Ақуызға қажеттіліктің туындауы:
балғын ағзада ересектерге қарағанда ақуызға қажеттілік
артады;
лактация кезінде 950 г жаңа ақуыз қосылады (көбею
ұлпасының өсуі);
лактация: күніне 850 мл сүтте 1.2 % ақуыз түзіледі;
ауыр науқастанғаннан кейін;
метаболиттік стресс: хирургиялық ота, сепсис, жарақат.
Ақуыздың көп мөлшерде қажеттілігі:
«Артық" амин қышқылдары көмірсуларға, амин
қышқылдарына ыдырап липидке айналады.
Ақуыздың тағамда артық болуы бүйрек арқылы кальцийдің
бөлінуіне соқтырады, ол остеопороз ауыруын тудырады;
азоттың, сульфаттың, фосфаттың ресорбциясын, біртіндіп
бүйрек жұмысының ауытқуына әкеледі.

25.

Ақуыздардың
қорытылуы: асқазан, ащы ішек қуысы, ішек
қабырғасы.
Сілемеймен ылғалданған азық түйін түзеді, ол түйін өңеш
арқылы асқазанға түседі.
Асқазанда (күйіс қайыратын малда ұлтабарда) ақуызға
асқазан сөлі, яғни оның құрамындағы пепсин, тұз
қышқылы, химозин әсер етеді.
Пепсин ақуыздағы пептидтік байланысты үзіп, нәтижесінде
пептондар мен полипептидтер түзіледі (әсіресе казеин,
миоглобин, миозин жақсы ыдырайды)

26.

1)
2)
3)
Асқазан сөлінің негізгі ферменті- пепсин,
ол алғашында пепсиноген түрінде пайда болады.
Пепсиногенді тұз қышқылы белсендіріп пепсинге
айналдырады:
пепсинді белсендіретін [H+] концентрациясы,
ақуыз ісініп, жұмсарады,
асқазан сөліне бактерицидтік әсер береді, нәтижесінде шіру
үдерісі тежеледі.

27.

Асқазанда қорытылуы
Ацетилхолин, гистамин және гастрин азықты белсендіруде
түзіледі.
Ацетилхолина, гистамина және гастриннің бөлінуі асқазан
сөлінің бөлінуіне әсер етеді.
Муцин – асқазанда түзіледі
HCl - pH 0.8-2.5 (асқазанда)
Пепсиноген (зимоген)
Тұз қышқылы:
Пепсинге оптималді pH
мәнін түзеді
Ақуызды
денатурациялайды
Бактерияларды өлтіреді